Neytendablaðið - 01.06.2007, Blaðsíða 8

Það færist í vöxt að Íslendingar flokki og
endurvinni sorp en það er ekki algengt að
fólk jarðgeri lífrænan úrgang, þ.e. sé með
safnhaug í garðinum. Ef lesendur hafa
áhuga á að nýta lífrænan úrgang sem
til fellur á heimilinu og breyta honum í
gróðurmold ættu þeir að lesa áfram.
Neytendablaðið leitaði ráða hjá Guðrúnu
Helgu Guðbjörnsdóttur garðyrkjufræð-
ingi og kennara við Landbúnaðarháskóla
Íslands. Guðrún Helga segir að auðvelt sé
að endurvinna lífrænan úrgang og ef rétt
er farið með hráefnið verði engin óþægindi
vegna lyktar. Uppskeran verði svo dýrindis
gróðurmold. Hægt er að vera með tvenns
konar moltugerð:
• opna jarðgerð, svokallaðan safnhaug
• lokaða jarðgerð sem fer fram í lokuðum
ílátum eða tunnum.
Í þessari grein útskýrir Guðrún Helga
hvernig maður ber sig að við opna jarð-
gerð.
Hlutfall brúns og græns efnis
Galdurinn í heimajarðgerð liggur í hlut-
fallinu á milli kolefnis og köfnunarefnis,
en það er kallað C:N-hlutfall. Til að ein-
falda þetta enn frekar getum við talað
um hlutfallið á milli brúna efnisins (C) og
græna efnisins (N).
Í þurrum garðaúrgangi (brúnu efni) er mikið
kolefni (C) en matarleifar, húsdýraáburður
og ferskur garðaúrgangur (grænt efni)
inniheldur mikið köfnunarefni (N).
Brúnt efni/stoðefni >> kolefnisríkt – (trjá­
greinar, sag, spænir, pappír, hálmur)
Grænt efni >> köfnunarefnisríkt – (matar­
leifar, húsdýraáburður, ferskir plöntu­
hlutar, t.d. nýslegið gras)
Hlutverk stoðefnanna í jarðgerðinni er
mikilvægt þar sem þau bæta loftstreymið í
haugnum og þurrka hann með því að draga
í sig vatn.
Ágætis þumalfingursregla er að nota 1
hluta af stoðefni á móti 3 – 4 hlutum af
lífrænu efni. Ef fiskur og kjöt eru með í
lífræna hlutanum þá ætti hlutfallið að vera
jafnt, þ.e. 1:1.
Lífrænn úrgangur þarf ekki að lykta
Vel er hægt að safna lífrænum úrgangi inni
í eldhúsi í á aðra viku án þess að nokkur
lykt myndist. Ef safna á í eldhúsfötuna í
heila viku er tilvalið að rífa niður dagblöð
og blanda þeim saman við lífræna
úrgangin, þá í réttum hlutföllum eins og
getið er hér að ofan. Dagblöðin eru í þessu
tilfelli stoðefnið, en stoðefnið kemur í veg
fyrir gerjun lífræna úrgangsins og enginn
ólykt myndast.
Opin jarðgerð – safnhaugur
Það sem er átt við með að jarðgerð sé opin
er að lífræni úrgangurinn er ekki í lokuðu
íláti heldur í skipulögðum haug eða í kössum
undir berum himni. Í slíka jarðgerð skal nota
garðaúrgang að mestu, að undanskildum
fræum og illgresi, en grænmetisafskurði,
kaffikorgi og fleiru má einnig blanda með.
Öðrum eldhúsúrgangi ætti ekki að blanda í
þessa tegund jarðgerðar, þar sem það leiðir
af sér auknar líkur á því að meindýr sæki í
hauginn.
Í opna jarðgerð má nota;
• Garðaúrgang af lífrænum toga, t.d. gras
og lauf
-Niðursaxaðar trjágreinar, greinakurl
eða sag
-Plöntuafskurð úr eldhúsi
-Grænmetis– og ávaxtaafganga, kaffi-
korg o.fl.
-Húsdýraskít

Sjálfbært og umhverfisvænt
Daglega eru urðuð tæp 600 tonn
af heimilis– og iðnaðarúrgangi á
urðunarsvæði Sorpu í Álfsnesi. Það
er því til mikils að vinna að minnka
þetta magn og það geta heimilin gert
með því að flokka rusl og skila því á
endurvinnslustöðvar og nýta lífrænan
úrgang til moltugerðar.
 NEYTENDABLA‹I‹ 2. TBL. 2007