Ægir - 01.04.2004, Síða 11

11
Í S B I R N I R
Nokkuð er um liðið
síðan síðast steig
hvítabjörn á land hér
á landi. En ekki er
hins vegar gott að
segja hvenær það
muni gerast næst. Í
ljósi þess hve sjórinn
fyrir norðan og vest-
an land er óvenju
hlýr gæti orðið ein-
hver bið á því að ís-
björn kæmi að Ís-
landsströndum á ís-
jaka frá Grænlandi.
En hver veit?
Fyrir nokkru voru sagðar af
því fréttir að vísindamenn við
norsku heimskautarannsóknastöð-
ina vildu að farið yrði í að telja ís-
birni á norsku áhrifasvæði á norð-
urslóðum. Menn telja að hér gæti
verið um athyglisvert verkefni að
ræða, enda er fátt vitað um fjölda
ísbjarna á norðlægum slóðum.
Það er hins vegar forvitnilegt að
fá einhverja vitneskju um hversu
stór ísbjarnarstofninn er. Það hef-
ur hins vegar verið talið fram að
þess að allt að fimm þúsund ís-
birnir séu á hafsvæðinu norður af
Rússlandi og Noregi. Þessi tala er
þó hreint ekki nákvæm, svo kann
að vera að helmingi færri bjarn-
dýr séu á þessum slóðum.
Sjö þúsund bjarndýr
á Svalbarða
Ekki er kannski hægt að segja að
ísbirnir hafi verið tíðir gestir í
norðurhéruðum Noregs, en þeir
sjást þar þó mun oftar en hér á
landi. Í þrjátíu ár hefur þeirri
reglu verið fylgt í Noregi að
skjóta ekki ísbjörn nema í nauð-
vörn.
Á Svalbarða er talið að séu um
sjö þúsund bjarndýr og þarf ekki
að hafa um það mörg orð að mikil
hætta er talin stafa af dýrunum.
Íbúar á Svalbarða fara á sérstök
öryggisnámskeið þar sem þeir
kynna sér ýmislegt sem að gagni
getur komið gagnvart ísbjörnum.
Meðal annars lærir fólk að hleypa
af stórum herrifflum.
Á Vestur-Grænlandi er talið að
séu um fimm þúsund bjarndýr,
en ekki er vitað um stærð stofns-
ins á austurströnd Grænlands.
Merkileg skepna
Lífræðilega er ísbjörninn um
margt afar merkileg skepna. Talið
er að tegundin hafi ekki komið
fram fyrr en fyrir um 100 þúsund
árum og þróast út frá skógar-
björnum, sem löguðu líf sitt að-
stæðum á Norðurheimskautinu.
Á latínu kallast ísbirnir „Ursus
maritimus“, sem er ein af ellefu
ættum innan ættbálks rándýra.
Þessari sömu ættkvísl tilheyra
skógarbjörninn, ameríski svart-
björninn, asíski svartbjörninn,
sólarbjörninn og letibjörninn.
Í samanburði við skógarbjörn-
inn er ísbjörninn á margan hátt
straumlínulagaðri og betur fall-
inn til sunds. Tennur ísbjarnarins
eru meira í ætt við tennur hrein-
ræktaðra kjötæta ólíkt tanngerð
alæta sem skógarbirnir teljast til.
Erfðaefni þessara tveggja bjarnar-
tegunda eru lík og geta þau átt
afkvæmi saman.
Hinn hvíti feldlitur ísbjarnar-
ins þjónar mikilvægu hlutverki
sem einskonar felubúningur á ís-
breiðunum. Þau undur hafa hins
vegar gerst og það ekki fyrir
löngu síðan í dýragarðinum í
Singapore að feldur tveggja ís-
bjarna varð skyndilega grænn.
Ástæðan er rakin til þörunga sem
hafa sest að í feldi ísbjarnanna og
er talið að rakt hitabeltisloftið
hafi kallað fram þessa litabreyt-
ingu. Eitthvað svipað mun hafa
verið uppi á teningnum í dýra-
garði nokkrum í San Diego í
Bandaríkjunum fyrir aldarfjórð-
ungi. Á vef Polar Bears
International, samtaka áhugafólks
um ísbirni og velferð þeirra, kem-
ur fram að bjarndýrunum var
þvegið upp úr saltupplausn.
Ýmsar hættur fyrir bjarndýrin
Víst er að bjarndýrum stafar mik-
il ógn af mörgum mannanna
verkum. Þannig er vitað að for-
vitni ísbjarna laðar þá að áður
óþekktum hlutum og lykt, þ.á.m.
borpöllum undan ströndinni og
olíutunnum í þorpum heim-
skautasvæða og í verbúðum
Inúíta sem stunda veiðar. Bjarn-
dýrin geta einnig drepist af því að
fá olíu ofan í sig með því að
sleikja feld sinn ataðan olíu eða
éta mengaða seli eða fugla.
Hvað er að frétta
af ísbjörnunum?
Uppstoppaðir ísbirnir vekja alltaf mikla athygli. Þetta bjarndýr, sem er í Byggðasafninu Hvoli á Dalvík, var á
sínum tíma fellt á Grænlandi.