Ægir - 01.04.2012, Side 14

14
S A G A N
unni og allir haldi sér fast,“
sagði Helgi skipherra er hann
stóð í brú varðskipsins og sá
að allar tilraunir hans til þess
að forðast árekstur voru ár-
angurslausar. Örfáum andar-
tökum síðar skullu skipin
saman með gífurlegu braki
og brestum,“ er haft eftir
Magnúsi – í frásögn sem
byggir meðal annars á frétt-
um sem hann skrifaði og birt-
ust í Morgunblaðinu.
Fyrir Íslending geri ég allt
Áhugaverður flötur á þorska-
stríðsfrásögninni eru frásagnir
Magnúsar Finnssonar sem
ræddi við menn í bresku tog-
ararborgunum við Humber-
fljótið; Hull og Grimsby. Við-
tölin tók Magnús haustið
1973. Og viðtökurnar þar
voru talsvert aðrar en vænta
hefði mátt. Að kynna sig sem
Íslending reyndist fangráð í
óvinaborginni. Hótelhaldar-
inn William Henry Jackson
gekk nánast úr rúmi fyrir Ís-
lendinginn enda taldi hann
slíkum eiga gott að gjalda. En
hvers vegna. Því lýsti Jackson
svo í viðtali við Magnús:
„Faðir minn var togarasjó-
maður allt sitt líf að meira
eða minna leyti. Fyrir rúm-
lega 40 árum, þegar ég var
níu ára, strandaði togarinn,
sem hann var með, við Ís-
landsstrendur. Togarinn hét
Sólon. Áhöfnin komst öll við
illan leik í land, en þar sem
mikil frostharka var og þeir
blautir þoldu þeir illa kuld-
ann. Einn lézt úr vosbúð og
kulda, en seint og um síðir
fann íslenzk björgunarsveit
þá nær dauða en lífi og flutti
þá til næsta bæjar. Þeim var
bjargað frá bráðum bana og
þetta mundi faðir minn með-
an hann lifði og hann brýndi
fyrir mér, stráknum, að rækist
ég einhvern tíma á Íslending,
sem ég gæti hjálpað – þá
skyldi ég aldrei hika,“ segir í
bókinni þar sem fram kemur
að viðhorf hótelhaldarans í
Grimsby voru um margt
dæmigerð um almennt við-
horf manna þar í borg til Ís-
lendinga. Í togaraborgunum
tveimur hefðu menn almennt
haft skilning á stöðu Íslend-
inga – jafnvel þótt um mikla
hagsmuni væri að tefla.
Svo hrundi allt
Fram kemur í bókinni að um
miðja 20. öldina var hvergi á
heimsvísu stunduð meiri út-
gerð en í bresku borgunum
Hull og Grimsby. Árið 1959
voru gerð þaðan út 239 tog-
skip, þar af 137 frá Hull.
Vægi úthafsveiða þar var
mikið, því alls 90% skipanna
voru gerð út til veiða á fjar-
lægari mið. Eins og gjarnan
gerist höfðu til þess að gera
fáir útgerðarmenn alla þræði í
hendi sér; áttu skip, frystihús,
mjölverksmiðjur, veiðarfæra-
gerðir og svo mætti áfram
telja.
Vegna almennrar þróunar
í hafréttarmálum var samn-
ingsstaða Breta gagnvart Ís-
lendingum um veiðar hér við
land mjög þröng eins og kom
á daginn í þorskastríðunum.
Fyrst í baráttunni við útfærslu
landhelgi í 50 mílur og síðar
200. Þá þrengdi olíukreppan
á árunum 1973 til 1975 að út-
gerð í Bretlandi. Fjölmargir
þættir urðu þess því valdandi
að útgerðarveldið við Hum-
ber-fljótið riðaði til falls svo
þúsundir misstu vinnu sína.
Varðskipið Þór var mélað niður á dögunum. Það þjónaði Íslendingum í þremur þorskastríðum en var tekið úr notkun við land-
helgisgæslu árið 1982. Þessi mynd af skipinu var tekin í Gufunesi, en þar lá það bundið við bryggju síðustu árin.