Tímarit Máls og menningar - 01.12.1951, Page 41

MÓÐURMÁLSNÁM
247
IV
Móðurmálsnámið og bókmenntirnar.
Veigamesti þáttur íslenzkrar sögu er bókmenntasaga. í bókmenntun-
um felast nærfellt öll listræn verðmæti, sem þjóðin skóp á fyrsta árþús-
undi sögu sinnar. í bókmenntunum einum á þjóðin sína hámenningu
að fornu og nýju, svo að jafna má til hins bezta í menningu annarra
þjóða. í bókmenntunum hefur tungan skírzt og geymzt. Framar öllum
öðrum heimildum varðveita tungan og bókmenntirnar söguna um bar-
áttu þjóðarinnar við einangrun, smæð, fátækt og kúgun fyrir menningu
og sjálfstæði. í þessari baráttu hefir tungan þróazt.
Ekkert nám í móðurmáli okkar jafnast því á við það að lesa bók-
menntirnar. Að þeim á að beina hug unglingsins, jafnskjótt sem honum
vex þroski til, eða frá 12—13 ára aldri. Bókmenntakennslan þarf að
vera í nánum tengslum við kennslu í mæltu máli og við íslandssöguna.
Eins og sýnt var hér að framan, eru þessar greinir svo fast samundnar,
að þær verða ekki aðskildar í unglingakennslunni, nema menntunar-
gildi þeirra rýrni að nokkru leyti. Sá háttur er ekki til fyrirmyndar,
sem nú er hafður, að fella niður kennslu í íslandssögu tvö síðustu skóla-
skylduárin, svo að unglingar, sem ekki hyggja á lengra nám, verða að
láta sér nægja barnafræðsluna í þessari höfuðgrein. Slíkt er villa í
kennsluskipulaginu, og munu fáir treysta sér til að verja hana. Sagan
og bókmenntirnar eru svo samofnar, að óaðskilj anlegar eru í byrjenda-
kennslu miðskólanna, þó að kenna megi þær sem sérgreinir í æðra
námi, þegar hin almenna undirstaða er tryggð. Að því er snertir
kennslu í mæltu máli og bókmenntum verður að minnast þess, að ungl-
ingum opnast fyrr skilningur á fegurð hljómandi máls en þöguls, enda
er allt mál í eðli sínu hljómandi, nema bendingamál.
Því verður bókmenntanámið að tengjast námi í mæltu máli, námi í
framsögn og frjálsri ræðu. Við það að heyra skáldverk hljóma, kynnist
unglingurinn því eins og skáldið skóp það. Enn er hugmyndaflug hans
ekki nægilega þroskað til þess að þögult letrið seiði fram i hug hans
tóna og bregði upp myndum, sem skáldið óf í verk sitt. Hann þarf að
heyra tunguna hljóma, eins og skáldið heyrði hana. Þá þroskast næmi
hans við æfinguna, unz tákn letursins vekja í vitund hans hljóm og afl
tungunnar. Þannig eflist allur skilningur. Það er lögmál, sem enginn