Fréttablaðið - 22.06.2015, Qupperneq 44

KYNNING − AUGLÝSINGÞvottur MÁNUDAGUR 22. JÚNÍ 20156
Á vef Leiðbeiningastöðvar heimilanna er að finna ýmis góð og
gagnleg ráð. Til dæmis um sveppamyndun í heimilistækjum. Þar
segir að sveppamyndun sé æði algeng í þvottavélum til að mynda
og lýsi sér helst í vondri lykt úr þvottinum, þá er sveppurinn iðu-
lega sýnilegur berum augum, til dæmis í sápuhólfinu. Sveppur-
inn þrífst í raka og hugsanlegt að mýkingarefni og þvottaefni með
ensímum auki líkur á sveppamyndun.
Gefin eru góð ráð til að losna við þennan vágest úr þvottavélum:
● Byrjað er á að skoða hvort dökkgrátt slím (gulleitt í byrjun) er í
sápuhólfi vélarinnar.
● Ef svo er þá er best að byrja á að þrífa hólfið, taka það í sundur
ef hægt er.
● Best er að nota óblandað Rodalon, sem sett er í skál/fat og nota
bursta við verkið (flöskubursta) og fara vel í öll horn hólfs-
ins. Einnig er hægt að setja efnið í úðabrúsa, úða vel í hólfið og
skrúbba síðan. Gæta skal þess að nota gúmmíhanska við verk-
ið.
● Taka þarf síu eða sigti á sama hátt. Nauðsynlegt er að þrífa
einnig gúmmíhring og gler í hurð vel. Helst með óblönduðu
efninu.
● Áhrifaríkast er að setja Rodalon í sápuhólf og tromlu, stilla á
40°C og láta vélina taka inn á sig vatn í smástund, slökkva síðan
á henni og láta standa í henni yfir nótt. Kveikja á henni aftur og
láta klára prógrammið.Ath! Vélin á að vera tóm.
● Fyrirbyggjandi að-
gerð er að þvo af og til
á hæstu stillingu (80°
eða 90°, suðuþvott)
því sveppamynd-
un lifir ekki af slíkan
hita. En athuga ber
að sápuhólfið hitn-
ar ekki svo mikið
þannig að sveppa-
myndunin getur
tekið sig upp þar
aftur og smitað áfram
og þannig verður til
vítahringur.
● Góð regla er að að
þurrka sápuhólf,
gúmmíhring og gler
eftir notkun og skilja
vélina eftir opna á
milli þvotta.
Sveppamyndun í
þvottavélum
40.000
fréttaþyrstir
notendur
Smelltu þér á Fréttablaðsappið og lestu
blaðið hvar sem er og hvenær sem er.
Fáðu Fréttablaðið ókeypis í spjaldtölvuna
og snjallsímann með Fréttablaðsappinu.
Nálgastu appið á visir.is/fbl eða beint í gegnum:
Þvottalaugarnar í Laugardal voru heitar laugar sem hús-mæður og vinnukonur not-
aðu til þvotta frá því að þéttbýli
myndaðist í Reykjavík á seinni
hluta 18. aldar og fram á 20. öld. Á
þessum tíma bjuggu flestir Reyk-
víkingar á svæðinu kringum
Tjörnina í miðborg Reykjavíkur
og þurftu því konurnar að ganga
um 3 km leið að laugunum, yfir-
leitt með þungar byrðar á bakinu.
Að sögn Steinunnar Guðmund-
ardóttur, safnfræðslufulltrúa á
Þjóðminjasafni Íslands, var notk-
un þeirra orðin nokkuð almenn í
upphafi 19. aldar en mjög dró úr
notkuninni 1930 þegar Lauga-
veitan var virkjuð en það markaði
upphaf hitaveitu í Reykjavík.
„Það voru fyrst og fremst íbúar
Reykjavíkur sem nýttu sér laug-
arnar. Á þessum tíma var viðvar-
andi vatnsskortur í Reykjavík og
bæði þurfti að sækja vatn í brunna
til drykkjar og til að þvo þvott.
Það bætti örlítið lífsgæði á þess-
um tíma að hafa heitu laugarnar.“
Að hennar sögn voru það helst
vinnukonur og fátækar húsmæð-
ur sem sóttu í laugarnar en á
þessum tíma höfðu einhver betri
heimili borgarinnar þvottaað-
stöðu. „Þetta var mikið ferðalag
hjá konunum og þvottur tók oft
allan daginn. Nær allar þeirra
gengu fram og til baka og báru
þungan þvott á bakinu auk verk-
færa, sápu og nestis svo eitthvað
sé upptalið. Þetta var auð vitað
fyrir tíma gatnakerfis og götu-
lýsinga og þær gengu þetta oft í
myrkri og alls kyns veðri.“
Þvotturinn var mjög líkamlega
erfið vinna, að sögn Steinunnar.
„Fyrst þurfti að þvo allan þvott-
inn í höndunum eftir að hafa borið
hann langar leiðir á bakinu. Þegar
búið var að þvo þurfti að vinda
þvottinn sem var ekki síður erfitt
verk. Það var oft snúið að þurrka
þvottinn í miklum raka eða vot-
viðri þannig að stundum þurfti að
bera blautan þvottinn til baka sem
varð auðvitað miklu þyngri fyrir
vikið. Seinna voru byggð þvotta-
hús við laugarnar og snúrur sett-
ar upp sem auðvelduðu þurrkinn
en ef sólin skein og þurrt var lögðu
þær þvottinn yfir grasið.“
Mikil vinnuharka
Þetta vinnuf yrirkomulag var
nokkuð gagnrýnt enda þótti
vinnuharkan mikil. „Vinnukon-
urnar voru einfaldlega bundnar
því sem húsbændur þeirra sögðu.
Eftir aldamótin átti að ráðast í
ýmsar úrbætur sem hefðu létt
þeim störfin. Meðal annars var
rætt um að koma á vagnferðum
þar sem þvotturinn sjálfur yrði
ferjaður á meðan þær gengju
sömu leið. Þetta kostaði hins
vegar allt pening og komst aldrei
almennilega á koppinn þannig
að húsbændurnir kusu frekar að
láta vinnukonurnar bera þvottinn
áfram á bakinu.“
Ek ki var mikið hugað að
öryggis málum á þessum tíma
og urðu reglulega alvarlega slys
þegar konurnar brenndu sig illa
eða jafnvel dauðaslys þegar þær
duttu ofan í uppsprettuna.
Eins og fyrr segir minnkaði að-
sókn í þvottalaugarnar með til-
komu hitaveitunnar en lagðist þó
ekki af strax. „Notkun þeirra tók
aftur kipp í báðum heimsstyrjöld-
unum. Í þeirri fyrri var skortur á
kolum í landinu og þá voru laug-
arnar nýttar í meira mæli en áður.
Í seinni heimsstyrjöldinni þurfti
að þvo mikinn þvott af hermönn-
um sem dvöldu hér og þá voru þær
aftur nýttar mikið. Árin kringum
seinni heimsstyrjöldina voru þó
síðustu árin sem þvottalaugarnar
voru nýttar í miklum mæli.“
Í Laugardal er í dag hægt að
skoða ummerki frá tímum þvotta-
lauganna og kynnast þessari
merku sögu á fræðsluskiltum sem
þar standa.
Vinnuharka og langur gangur
Þvottalaugarnar í Laugardal í Reykjavík voru nýttar fram á 20. öld. Þar þvoðu vinnukonur og húsmæður þvott við oft erfiðar og afar
hættulegar aðstæður. Þungan þvottinn og annan búnað þurfti að bera langar leiðir og oft í myrkri, kulda og vondum veðrum.
Þvottalaugarnar um aldamótin 1900. Húsið sem sést á myndinni reisti Thorvaldsensfélagið árið 1877.
MYND/ÞJÓÐMINJASAFN ÍSLANDS-SIGFÚS EYMUNDSSON
1
5
-0
9
-2
0
1
5
0
9
:3
8
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
2
5
-C
D
7
8
1
6
2
5
-C
C
3
C
1
6
2
5
-C
B
0
0
1
6
2
5
-C
9
C
4
2
8
0
X
4
0
0
6
A

F
B
0
6
4
s
_
2
1
_
6
_
2
0
1
5
C
M
Y
K