Alþýðublaðið - 02.12.1919, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
hirzla þjóðhöfðingjans og sveina
hans.
Önnur höft á hinni frjálsu verzl-
un voru t. d. þau, að ríkið tæki
alla verzlun í sínar hendur og
annaðhvort ræki hana sjálft eða
seldi félögum eða einstökum mönn-
um verzlunina í hendur og gerði
sér verzlunina þannig að tekju-
lind.
Þetta horfði áður öðruvísi við,
en nú. Þá voru þess konar ráð-
stafanir beinn skaði fyrir neytind-
urna, vegna þess, að tæki ríkið
féð, var minst af því notað til
almennings þarfa, heldur til þess,
að halda kong og þar til heyrandi,
sem venjulegast er, eða að minsta
kosti var nógu dýrt, en ekki að
sama skapi gagnlegt fyrir þroska
og vellíðan almennings. Ef að ein-
stakir menn fengu gróðann, voru
það aftur á móti þeir, sem neyt-
andinn þurfti að ala. Annars var
það ótítt, að verzlunin væri seld
á leigu, nema þar sem kúgarar
beittu því gegn undirokuðum
þjóðum, eins og t. d. Danir gegn
íslendingum.
í*etta var kallað einokun. Eú
er það vitanlegt, að því fé, sem
nú íer í landssjóðinn, er varið til
almennings þarfa, eða að minsta
kosti ætti að vera það. Gegnir þá
ekki alt öðru máli um verzlun,
sem rekin er af ríkinu, með þeim
tilgangi, í fyrsta lagi að útvega
neytendum góðar og ódýrar vörur,
og í öðru lagi að verja þeim gróða,
sem þar af kynni að hljótast, til
almenningsheilla, heldur en um
einokun. Sjá ekki allir góðir og
skynsamir menn, að hér er um
tvent gersamlega ólíkt að ráða?
Með þessu ætti einokurnarhjalið
að vera hrakið.
En hvernig stendur á því, að
stjórnmálaritstjóri Mbl. skuli leyfa
þeim, sem greinina um »frjálsa
verzlun" ritaði, að fara með slíkar
lokleysur! Ekki getur hann þó
haft sömu skoðunina sjálfur. Sem
prófessor í lögum hlýtur hann að
hafa miklu meiri þekkingu í þjóð-
félagsfræði en svo.
Við orðin „frjáls verzlun" virð-
ist eigi verða skilið annað, en að
engin höft eða bönd séu lögð á
verzlunina, ekkert sem verði þess
valdandi, að varan verði dýrari
fyrir bragðið. Með öðrum orðum,
sem fæstir milliliðir og sem minst-
ur kostnaður komi á vöruna, frá
því hún fer úr höndum framleið-
enda og þangað til hún kemst í
hendur neytenda.
Nú er að athuga, hvort þessu
er svo varið hjá oss, og skal þá
fyrst athuga verzlunina með út-
lendu vöruna.
Því er svo varið með oss ís-
lendinga, að við verðum að hafa
skifti við útlönd, verðum að vera
upp á útlendinga komnir með
ýmsar vörutegundir. Því skyldi
maður halda, að vér reyndum að
gera það á sem hagkvæmastan
hátt, reyndum að hafa sem fæsta
og ódýrasta miililiði, í fáum orð-
um, reyndum að fá vöruna sem
ódýrasta. Fyrir stríðið varð þetta
venjulega á þann hátt, að kaup-
menn sjálfir skiftu við verksmiðj-
urnar eða að þeir skiftu við þær
gegnum umboðsmenn þeirra hér-
lendis eða utanlands. í hvorugu
tilfellinu lagðist meiri milliliða-
kostnaður en umboðsmannslaunin,
2—4% -j- álagningu kaupmanns-
ins. Hún mun að vísu oft hafa
verið nokkuð mikil, en sjaldan
mun hún hafa farið fram úr 50—
100%. Nú munu þess varla dæmi,
að kaupmaður (þ. e. smásali) skifti
beint við útlenda verksmiðju; um-
boðsmennirnir hafa gleypt öll sam-
böndin. í sjálfu sér væri ekkert
við því að segja, ef þeir misbeittu
ekki stöðu sinni sem umboðs-
menn og væru heildsalar um leið.
(Frh.).
Ormar.
Yísir. — Dómsðagur.
í Vísi 30. nóv. stendur athuga-
semdalaust fregn um það, að sólin
mundi sundrast og allir jarð-
hnettir eyðast 17. þ. m. Fregnin
er höfð eftir einhverjum amerísk-
um blöðum og sagt, að „spek-
ingarnir" segi þetta.
Ummæli þessi eru þannig löguð,
að stór furða er á því, að jafn-
víðlesið blað og Vísir er sagður,
skuli leyfa sér að flytja þau at-
hugasemdalaust. Eða trúir rit-
stjórinn þessu? Áreiðanlega ekki.
Hví flytur hann þá þessa fregn,
sem hann getur búist við, að
ýmsir fákunnandi lesendur blaðs-
ins glæpist á og trúi. Slíkt heflr
áður hent, og það ekki fyrir mörg-
um árum, að fréttir um heims-
endi hafa truflað auðtrúa sálir og
gert þær því nær sturlaðar.
Sem betur fer eru prédikanir
ýmissa trúarflokka um heimsendi
á ákveðnum degi búnar að bregð-
ast svo oft, að flestum er farið
an standa á sama um heimsendis-
þvaðrið. Og vafalaust eiga um-
mælin, sem Vísir flytur, rót sína
að rekja til einhverra slíkra trúar-
flokka eða rangra útreikninga, eða
bara til vanalegs skrums ame-
rískra blaða. En eins og áður er
sagt, trúa ýmsir þessum sögum,
hvað oft sem þær reynast vitleysa
ein, og þess vegna er ekki rétt
af blaði, sem útbreitt er meðal
almennings, að segja frá fregnum
um heimsendi sem bláberum sann-
leika. I.
Nýjar kröfur.
Pjóðverjar í vanda.
Er úti um friðinn?
Kaupmannahöfu 30. nóv.
Frá Berlín er símað, að banda-
menn krefjist þess, að Þjóðverjar
láti af hendi 400 þús. smál. af ýmis-
konar hafnartækjum og efni, sem
skaðabætur fyrir skipin, sem sökt
var í Scapaflóa. Hið opinbera mál-
gagn, „Deutsche Allgemeine Zeit-
ung“, fullyrðir, að þýzka stjórnin,
hafi neitað að skrifa undir auka-
gerðabókina, en þar er þess enn
fremur krafist, að Frökkum skuli
heimilt að fara með her um Þýzka-
land. Telur stjórnin slíkar kröfur
með öllu óréttmætar og fjárhags-
lega tortíming. Vill þýzka stjórnin
leggja mál þessi undir úrskurð
gerðardómstólsins í Haag og krefst
þess, að herfangar verði sendir
heim.
Öll þýzku blöðin, nema „Frei-
heit“, eru með afbrigðum stærilát
og vilja með engu móti láta sér
skiljast hlutskifti hinna sigruðu.
Frönsku blöðin eru óð og upp
væg og krefjast þess, að Þjóðverj,-
um verði þröngvað til að ganga
að skilmálunum með hervaldi, eða
hverjum meðölum öðrum, sem unt
er að beita, t. d. með því að neita
þeim um hráefni og matvörur.