Dagblaðið Vísir - DV - 11.06.2010, Blaðsíða 16

16 föstudagur 11. júní 2010 fréttir
Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra reynir nú í þriðja sinn að koma frumvarpi um stjórnlagaþing í
gegnum Alþingi. Frumvarpið var tekið til annarrar umræðu á þinginu í þessari viku. Margt bendir til þess
að sami leikur muni endurtaka sig og þegar hún lagði fram sambærilegt frumvarp fyrir þingið síðasta vetur.
Rætt var um málið í átta klukkustundir á tveim dögum á Alþingi.
Jóhanna reynir
í þriðJa sinn
Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráð-
herra hefur þrisvar lagt fram tillögu
á Alþingi um stjórnlagaþing. Í fyrsta
sinn árið 1995, í annað sinn veturinn
2008 til 2009 og nú á yfirstandandi
þingi. Gamall draugur kom fram á
sjónarsviðið á dögunum þegar farið
var að ræða frumvarp um stjórnlaga-
þing á Alþingi. Ríkisstjórn Samfylk-
ingar og Vinstri-grænna lagði fram
slíkt frumvarp á síðasta þingi en varð
þá frá að hverfa vegna málþófs, eink-
um af hálfu þingmanna Sjálfstæðis-
flokksins. Í vikunni var málið tekið til
annarrar umræðu á Alþingi á ný og
stefndi í að sagan myndi endurtaka
sig, að minnsta kosti hvað ræðuhöld
þingmanna varðar. Málinu var vísað
aftur til allsherjarnefndar Alþingis
og stóð til að taka það til umræðu á
fimmtudag. Því var hinsvegar frestað.
Þá hafði frumvarpið verið rætt í átta
klukkustundir á þinginu á tveim dög-
um, þriðjudegi og miðvikudegi.
Færri þingmenn en árið
1995
Jóhanna Sigurðardóttir hef-
ur lengi verið áhugamann-
eskja um myndun stjórn-
lagaþings. Helsta inntakið í
tillögu hennar árið 1995 var
að jafna út atkvæðavægi milli
kjördæma landsins. Hingað
til hafa kjósendur lands-
byggðarinnar átt
mest hlutfallslegt
vægi í hverj-
um kjörnum
þingmanni
þegar miðað
er við íbúa-
fjölda kjör-
dæma. Í
frumvarpi
Jóhönnu
var gert
ráð fyrir
því að sér-
staklega
yrðu teknir
til athug-
unar þættir
stjórnar-
skrárinn-
ar um
mannréttindi, kosningar, kjördæma-
skipan, þingrof, setningu bráða-
birgðalaga og ráðherraábyrgð. Einn-
ig skyldi stjórnlagaþingið taka til
skoðunar skilin milli löggjafarvalds
og framkvæmdavalds sem og þjóð-
aratkvæðagreiðslur. Stjórnlagaþingið
skyldi vera skipað fjörutíu og einum
fulltrúa og skyldu fulltrúarnir valdir
í persónukjöri. Sömu reglur skyldu
gilda um kjörgengi til stjórnlaga-
þings og Alþingis. Fulltrúar stjórn-
lagaþingsins áttu að njóta sömu
launakjara og almennir þingmenn,
en gert var ráð fyrir því að þingið
stæði í þrjá og hálfan mánuð.
Frumvarp Jóhönnu sem liggur
fyrir þinginu nú er í megindráttum
hið sama. Dregið hefur verið úr fjölda
þeirra sem sitja þingið og efnistökum
þess breytt. Auk þess hefur aðkomu
forseta Íslands að þinginu verið breytt
nokkuð. Í frumvarpinu er gert ráð
fyrir því að forsetinn setji stjórnlaga-
þingið og stýri kjöri á forseta þings-
ins. Áætlað að fjórar nefndir starfi á
vegum þingsins, en sú helsta þeirra
verði forsætisnefnd. Sú
skal ráða starfs-
menn þingsins,
sérfræðinga og
skrifstofustjóra.
Kostnaður við
stjórnlagaþing-
ið yrði greiddur
úr ríkissjóði.
Framsókn varði
minnihlutann
falli
Þegar minnihlutastjórn
Vinstri-grænna og
Samfylkingar tók
til valda eftir bús-
áhaldabyltinguna
svokölluðu í byrjun
árs 2009 var það
gegn því að Fram-
sóknarflokkur-
inn verði hana
falli. Fram-
sóknarflokkur-
inn setti fram
það skilyrði
að frumvarp
um stjórn-
lagaþing
næði fram
að ganga.
Flokkarnir
þrír, auk
Frjálslynda flokksins, lögðu síðan
fram frumvarp fyrir Alþingi þar sem
gert var ráð fyrir að stjórnlagaþing
yrði sett með þjóðkjörnum fulltrúum.
Þar var lagt til að frumvarp stjórn-
lagaþingsins og niðurstaða þess yrði
bindandi fyrir Alþingi. Því hefur nú
verið breytt, þannig að tillögur stjórn-
lagaþingsins verða aðeins ráðgefandi
fyrir Alþingi.
Ósammála hugmyndinni
Sjálfstæðisflokkurinn hefur sem fyrr
lagst gegn því að stjórnlagaþing verði
sett á fót. Þingmenn flokksins hafa
talið ótækt að stofnuð sé ný löggjafar-
samkoma til þess að fjalla um málið
þegar nú sé þegar starfandi þjóð-
þing sem setji landinu lög. Birgir Ár-
mannsson og Ólöf Nordal, þingmenn
flokksins, hafa lagt til að kosin verði
níu manna nefnd sem fjalli um breyt-
ingar á stjórnarskránni og skili tillög-
um sínum til Alþingis sem taki þær
síðan til meðferðar.
Birgitta Jónsdóttir, þingmaður
Hreyfingarinnar, er ósammála þeim
hugmyndum sem lagðar eru fram í
frumvarpinu og vill að aðkoma al-
mennings að vinnunni verði aukin.
Hún vill að ný stjórnarskrá verði búin
til fyrir Ísland í stað þess að sú eldri
verði endurskoðuð. „Við eigum að
kalla þetta samfélagssáttmála í stað
stjórnarskrár og ekki stjórnlagaþing
heldur þing fólksins. Þetta á að snú-
ast um hvernig samfélagi við viljum
búa í, hvaða siðferðisviðmið séu í
okkar samfélagi,“ segir Birgitta. Hún
vill að farið sé út um allt land og talað
við fólk um hugmyndir þess. Hún
telur heppilegra ef tekið yrði við hug-
myndum áhugasamra í stað þess að
eyða hálfum milljarði króna í starf-
semi stjórnlagaþings. Þar megi til
að mynda nýta þær hugmyndir sem
komu fram á þjóðfundinum á síðasta
ári.
Við eigum að kalla þetta
samfélagssáttmála í
stað stjórnarskrár.
RÓbeRt HlynuR balduRSSon
blaðamaður skrifar: rhb@dv.is
Jóhanna Sigurðardóttir Lagði fram sambærilegt
frumvarp fyrir Alþingi árið 1995.
birgitta Jónsdóttir Vill nýja stjórnar-
skrá, ekki endurskoðun þeirrar gömlu.
Ólöf nordal Hefur lagt til að stofnuð
verði níu manna nefnd sem taki málið
til umfjöllunar.
Sjálfstætt þing Kostnaður við starfsemi
stjórnlagaþings gæti numið hálfum
milljarði króna. Þar yrðu tuttugu og fimm
til þrjátíu og einn fulltrúar samankomnir.
stJórnarskrá íslands
Var samþykkt sem lög við lýðveldisstofnun árið 1944. Byggðist að stærstum hluta á stjórnarskrá Dana,
að undanskildum þeim atriðum sem sneru að hlutverki konungs. Í staðinn skyldi forseti gegna þeim
skyldum sem konungur hafði áður. Í stjórnarskránni er þess getið hvernig uppbyggingu stjórnkerfisins
skuli háttað og hver réttindi borgaranna séu gagnvart ríkinu. Íslenska stjórnarskráin samanstendur af
áttatíu greinum sem greindar eru niður í sjö kafla. Þar segir að ef breytingar verði gerðar á stjórnarskránni
skuli rjúfa Alþingi þá og þegar og boða til kosninga að nýju. Samþykki Alþingi ályktunina óbreytta skuli
forseti staðfesta hana. Þá verði breytingarnar að stjórnskipunarlögum.
Breytingar á stJórnarskránni
1944: Stjórnarskráin innleidd
1959: Hlutfallskosning innleidd, landinu skipt í átta kjördæmi og þingmönnum fjölgað um átta, eða í sextíu.
1968: Kosningaaldur lækkaður um fimm ár. Miðast við tvítugt.
1984: Kosningaaldur lækkaður enn frekar. Miðað við átjánda aldursár.
1991: Neðri deild og efri deild Alþingis sameinaðar.
1995: Umfangsmiklar endurbætur gerðar á mannréttindakaflanum.
1999: Landinu skipt upp í sex kjördæmi.
2009: Tillaga um stjórnlagaþing nær ekki fram að ganga fyrir kosningar.
2010: Frumvarp Jóhönnu Sigurðardóttur um stjórnlagaþing tekið til umræðu.
stJórnlagaþing
Snýst í megindráttum um að aðilar utan hinnar hefðbundnu löggjafarsamkomu, Alþingis, komi saman til
að fjalla um gagngerar breytingar á stjórnskipunarlögum, það er uppbyggingu stjórnkerfisins. Til þessa
úrræðis er gripið þegar löggjafinn telur sig ekki geta komið sér saman um breytingar á stjórnskipunar-
lögum. Dæmi eru um að stjórnlagaþing hafi verið mynduð við gerð stjórnskipunarlaga ríkja, en þau
eru ekki eins algeng eftir að helstu grunnþættir stjórnkerfis ríkja hafa fest í sessi. Í Bandaríkjunum var
myndað stjórnlagaþing fimmtíu og fimm fulltrúa sem ræddi gerð stjórnarskrár. Hún er enn í gildi.
Frumvarp Jóhönnu
Forseti Íslands boði til ráðgefandi stjórnlagaþings. Þingið skuli vera skipað minnst tuttugu og fimm
fulltrúum en mest þrjátíu og einum. Það skuli þinga þrisvar og ljúka störfum sínum árið 2011.
Stjórnlagaþingið á að taka til umfjöllunar undirstöður íslenskrar stjórnskipunar og helstu grunnhugtök
hennar. Skipan löggjafarvalds og framkvæmdarvalds og valdmörk þeirra. Hlutverk og stöðu forseta
Íslands. Sjálfstæði dómstóla og eftirlit þeirra með öðrum handhöfum ríkisvalds. Ákvæði um kosningar og
kjördæmaskipan og lýðræðislega þátttöku almennings.
Með öðrum orðum, er lagt til að stjórnlagaþingið taki fyrir flest alla þætti stjórnarskrárinnar nema þá sem
varða mannréttindakafla hennar. Hinsvegar er lagt til í frumvarpinu að stjórnlagaþingið geti tekið fleiri
þætti til umfjöllunar.