Dagblaðið Vísir - DV - 02.03.2012, Blaðsíða 6

Þ
rátt fyrir að flestir tengi ferm-
inguna við kristna trú þá má
segja að fermingin sé eins
konar manndómsvígsla og
líklega jafn gömul mann-
legu samfélagi. Félagshópar, fjöl-
skyldur og þjóðfélög aðgreina stöðu
og hlutverk einstaklinga með siðum
og venjum og tengist þessi vígsla því
kynþroskatímabilinu. Hún táknar að
einstaklingurinn er ekki lengur barn
og er kominn í hóp fullorðinna og
öðlast þar með réttindi og skyldur.
Þessi athöfn hefur því lengi verið
innbyggð í samfélög manna og alvar-
an sem fylgir vígslunum undirstrikar
félagslegt mikilvægi þeirra.
Lestur og skrift skilyrði
Orðið ferming er dregið af latnesk
orðinu „confirmare“ sem þýðir að
staðfesta en með kirkjulegri ferm-
ingu staðfestir einstaklingurinn
skírnarheit og játast kristinni trú.
Fermingin er, eins og flestir helgisiðir
kristinnar kirkju, sótt í Nýja testa-
ment Biblíunnar og er sakramenti
sem þýðir helg athöfn eða náðargjöf.
Þótt það hafi tíðkast lengi var
fermingin gerð að skyldu hér á landi
árið 1741. Urðu þá öll börn að ferm-
ast en skilyrðið var að þau kynnu
undirstöðuatriði kristni og að lesa.
Fermingin var því eins konar loka-
próf í lestri. Eftir 1880 bættust nýjar
greinar í fermingarundirbúninginn
en þá áttu börn einnig að kunna að
skrifa og reikna.
Fermingin veitti viss borgaraleg
réttindi en hún og altarisganga voru
til að mynda skilyrði fyrir hjóna-
vígslu. Fermingarskylda var svo af-
numin með trúfrelsinu sem fylgdi
stjórnarskránni 1874.
Árið 1946 var ákveðið að að-
greina trúfræðslu kirkjunnar frá
kristnifræði skóla en börnin héldu
þó áfram að ganga til prests og fá
þar fræðslu um játningar og trúfræði
kirkjunnar. Í seinni tíð hefur ferm-
ingarfræðsla kirkjunnar gengið út á
að efla með unglingunum tilfinn-
ingu fyrir helgi mannlífsins og mik-
ilvægi kristinnar lífsskoðunar fyrir
nútímamanninn.
Borgaralegar fermingar njóta
vaxandi vinsælda
Fram til ársins 1988 fóru allar ferm-
ingar fram í kirkjum en ári seinna
hóf Siðmennt að standa fyrir borg-
aralegum fermingum. Ungmenni
sem fermast borgaralega eru studd
í því að vera heilsteyptir og ábyrgir
borgarar í lýðræðislegu samfélagi.
Líkt og börn í kristinni fermingar-
fræðslu þurfa börn sem fermast
borgalega að sækja námskeið þar
sem ýmislegt er til umræðu.  Meg-
intilgangur þeirra er að efla heil-
brigð og farsæl viðhorf unglinga til
lífsins og kenna þeim að bera virð-
ingu fyrir manninum, menningu
hans og umhverfi. Síðustu ár hafa
borgaralegar fermingar notið vax-
andi vinsælda en á síðasta ári voru
195 börn fermd borgaralega.
Upplýsingar: Vísindavefurinn og Siðmennt
6 Fermingar 2.–4. mars 2012 Helgarblað
Hvað þýðir ferming?
n Manndómsvígsla er gömul hefð n Ferming í kristinni trú er staðfesting á skírn
Manndómsvígsla Ferming
og aðrar manndómsvígslur
tákna að einstaklingurinn er
ekki lengur barn og er kominn í
tölu fullorðinna.
Fermingarhefðir
Guðbjörg Jóhannesdóttir, prestur og
formaður Prestafélagins, fræddi blaða-
mann um nokkrar hefðir og siði sem
tengjast fermingunni:
n Áður fyrr var það siður að fjölskylda
stóð upp með fermingarbarninu. Þetta
var mörgum dýrmætur síður en olli líka
stundum óþægindum. Það stóð jafnvel
hálf kirkjan upp með einu barni en ein
manneskja með öðru. Þetta var einn
af þeim siðum sem lagði áherslu á fjöl-
skylduna sem slíka en í dag gengur það
út á að allir séu samankomnir til að fagna
þessum áfanga.
n Annar gamall siður var að fjölskylda
hvers barns gekk með því til altaris. Nú
hefur það að mestu verið lagt niður og
meiri áhersla á að allir komi saman að
altarinu og að hin kristna fjölskylda
sameinist. Eins og með fyrra atriðið þá
léttir þetta sumum börnum lífið því börn
í dag eru í mjög mismunandi samsettum
fjölskyldum og það getur verið erfitt fyrir
börnin að velja hvaða fjölskyldumeðlimir
gangi til altaris með þeim.
n Áður fyrr voru börnin látin læra utan-
bókar og hlýtt yfir í kirkjunni. Sá siður er
ekki lengur viðhafður en stundum eru
þau látin fara með ritningarvers. Að vera
hlýtt yfir getur verið mikið kvíðaefni fyrir
suma og getur eyðilagt athöfnina fyrir
þeim. Lögð er áhersla á að allir séu jafnir,
allt kapp lagt á að börnunum líði sem
best og þá er stundum frekar hafður sá
háttur á að versin eru lesin fyrir þau.
n Í eina tíð voru stúlkur bæði með hvíta
hanska og hálsklúta. Í dag er allur gangur
á því hvort þær séu með hanska en
klútarnir sjást ekki lengur. Ástæða fyrir
klútunum var til að hylja kraga kjólanna
en í dag eru kyrtlarnir renndir upp í háls
og klútarnir óþarfir.
n Kyrtillinn er alls staðar notaður. Eins
og með siði í athöfninni þá jafnar hann
stöðu barnanna auk þess sem hann er
táknmynd fyrir trúna. Þau ganga fram
í honum og játa opinberlega fyrirætlun
sína að lifa eftir góðum siðum. Það
er því regla að vera í honum en eina
undantekning sem gefin hefur verið er ef
stúlkurnar klæðast íslenskum búningum.
n Mjög löng og gömul hefð er varðandi
klútinn inni í sálmabókinni. Hann á rætur
sínar að rekja til þess að áður fyrr, þegar
barn var skírt, var það þerrað með klút.
Sami klútur var settur inn í sálmabók við
fermingu og loks yfir ásjónu við andlát.
Þó svo þessi siður hafi verið aflagður þá
eru þó margar stúlkur sem hafa enn klút
í sálmabókinni. Er það líklega að áeggjan
ömmu eða annarra fjölskyldumeðlima af
eldri kynslóð.
„Á seinustu ára-
tugum hefur ferm-
ingarfræðsla kirkjunnar
gengið út á að efla með
unglingunum tilfinningu
fyrir helgi mannlífsins og
mikilvægi kristinnar lífs-
skoðunar fyrir nútíma-
manninn.
Fróðleiksmolar um ferminguna
Í bók Árna Björnssonar, Merkisdagar á mannsævinni, er ýmis fróðleikur um fermingar á
Íslandi. Þar fjallar hann meðal annars um fermingarveislur og gjafir:
„Um fermingarveislur og fermingargjafir sést ekki getið fyrr en eftir miðja 19. öld. […]
Veisluhöld og gjafir til ferminga aukast jafnt og þétt eftir því sem efnahagur þjóðarinnar
batnar og kaupmáttur almennings eykst. Nokkur afturkippur verður samt öðru hverju
eins og á kreppuárum fjórða áratugarins. […] Fermingarveislur voru oftast fyrir heimilis-
fólkið eitt ásamt nánustu ættingjum og kunningjum. Framan af fólust þær einkum í kaffi,
súkkulaði, kökum og tertum en um miðja 20. öld verða matarveislur algengar. Stórveislur
voru fátíðar. Fermingargjafir voru af ýmsum toga, í fyrstu er einkum getið um bækur og
flíkur, seinna peninga, skartgripi og snyrtidót. Í sveitum gat einnig verið um að ræða kind,
hest og reiðtygi. Á þriðja áratugnum verða vasaúr vinsæl fyrir þá sem höfðu ráð á og á
fjórða áratugnum koma armbandsúr til sögunnar. […] Reiðhjól varð einnig dæmigerð
fermingargjöf á fjórða og fimmta áratugnum. Fermingarskeyti komu til sögunnar um
svipað leyti. Um og eftir miðja 20. öldina fer að bera á því að gefin séu húsgögn, mynda-
vélar og svefnpokar eða annar ferðabúnaður. Eftir 1970 verða alls konar hljómflutnings-
tæki sífellt algengari sem fermingargjafir. Utanlandsferðir fóru þá líka að færast í vöxt.“
Einnig segir í áðurnefndri bók Árna Björnssonar þjóðháttafræðings:
„Á seinustu áratugum hefur ferming orðið meiri félagslegur viðburður en áður því það er
engin bein skylda sem rekur menn til þess að fermast. Börn öðlast engin ný réttindi við
ferminguna og skólaskyldu er ekki lokið eins og áður var. Hvorki verða þau sjálfráða né
komast út á vinnumarkaðinn. […] Það liggur oft ekki mikil trúsannfæring á bak við ferm-
inguna í dag, þó það geri það vissulega hjá sumum, en meginástæðan fyrir fermingunni
virðist vera fylgi við ríkjandi siði og venjur. Fermingin er gamall þjóðarsiður.“