Dagblaðið Vísir - DV - 06.10.2008, Page 3

mánudagur 6. október 2008 3Fréttir
að verki í bankanum. Verulegar líkur
eru á að mistök bankans hefðu ver-
ið minni og tjónið minna en orðið
er ef fagmenn hefðu ráðið ferðinni,
en fyrir því er þó engin fullnægjandi
trygging.“
Mistök Seðlabankans
Þorvaldur Gylfason segir að mis-
tök Seðlabankans nú séu alvarleg og
gerræðisleg skyndiþjóðnýting Glitn-
is væri brottrekstrarsök ein og sér.
Mistök bankans undanfarin ár
rekur Þorvaldur í sjö liðum:
1. Seðlabankinn gerði alvar-
leg mistök með því að lækka bindi-
skyldu viðskiptabankanna árið 2002.
Þetta var gert í krafti trúar bankans
á að stýrivextir myndu einir duga til
þess að hafa hemil á vexti bankanna.
Nú hafi það meira að segja verið við-
urkennt að Seðlabankinn gerði þessi
mistök að ósk viðskiptabankanna og
beygði sig undir vilja þeirra.
2. Seðlabankinn hefur gert sig
sekan um tómlæti gagnvart ítrekuð-
um ábendingum um nauðsyn þess
að auka gjaldeyrisforða þjóðarinnar.
Enginn áhugi var á að auka gjaldeyr-
isforðann þegar árið 1999 þannig að
hann yrði ekki minni en erlendar
skammtímaskuldbinding-
ar þjóðarinnar. Bankinn
hengdi sig þess í stað
fastan við gamalt
viðmið um að
gjaldeyrisforð-
inn ætti að
duga fyr-
ir inn-
flutn-
ingi í
þrjá
mán-
uði.
Þorvaldur Gylfason segir að þessi
tvenn mistök hafi orðið þess vald-
andi að vöxtur einkavæddra bank-
anna hafi orðið meiri og hættulegri
en ella hefði orðið, en samanlögð
velta þeirra nam um mitt ár 2008 níf-
aldri árlegri þjóðarframleiðslunni.
3. Seðlabankinn veldur hvorugu
hlutverkinu sem honum er falið í
lögum: að stuðla að stöðugu verð-
lagi og stuðla að virku og öruggu fjár-
málakerfi þjóðarinnar. Verðbólga er
nú um 14 prósent og stefnir í 20 og
fjármálakerfið er í lamasessi.
4. Seðlabankinn hefur lítið gert til
að draga úr lausafjárþurrðinni. Fjár-
sveltið er meira en það hefði verið ef
hann hefði veitt fé út í efnahagslífið.
Hann samdi eftir dúk og disk við nor-
ræna seðlabanka og enn ríkir óvissa
um slíka samninga. Til dæmis hefur
gjaldeyrisskiptasamningurinn við
Seðlabanka Svíþjóðar ekki enn verið
virkjaður að sögn bankans.
5. Seðlabankinn hefur að því er
virðist látið undir höfuð leggjast að
afla ráða hjá norrænum vinum, til
dæmis í Noregi eða Svíþjóð. Þetta er
vítavert en þessar þjóðir búa yfir mik-
illi kunnáttu og reynslu vegna
bankakreppunn-
ar sem reið
yfir
Norðurlönd fyrir 15-20 árum og
heimamenn réðu bót á með góðum
árangri. Sænski seðlabankastjór-
inn stýrði um skeið þeirri deild í Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum sem fjallar
um fjármálakreppur og kemur að-
ildarlöndum til hjálpar, óski þau eftir
henni. Svíar hafa einnig verið Banda-
ríkjamönnum til halds og trausts í
hremmingum undanfarinna daga.
6. Seðlabankinn gekk ekki inn í
gjaldeyrisskiptasamninga við banda-
ríska seðlabankann ásamt norrænu
seðlabönkunum. Engin fullnægjandi
skýring hefur fengist á þeim afglöp-
um. Athygli vekur að forsvarsmenn
seðlabanka frændþjóðanna mót-
mæltu því ekki að Ísland skyldi ekki
vera með. Það vekur grunsemdir um
að Seðlabanki Íslands hafi sýnt þess-
um kosti tómlæti.
7. Seðlabankinn gekk of langt
með gerræðislegri milligöngu sinni
á yfirtöku Glitnis af ríkinu á sunnu-
dagskvöldinu fyrir viku. Einhvers
konar lánafyrirgreiðsla hefði verið
hyggilegri, sem breyta hefði mátt í
hlutafé undir vissum skilyrðum. Að-
gerðin var ótímabær. Markaðurinn
brást við með tortryggni og missti í
kjölfarið tiltrú á fjármálakerfið sem
leiddi til neyðarástands. Mistökin
varðandi Glitni eru svo alvarleg að
þau ein kalla á brottvikningu banka-
stjórnarinnar.
Að endurheimta traust
Þorvaldur Gylfason segir alls
ekki vonlaust að endurheimta það
sem mest sé um vert; trúverð-
ugleikann. „Við eigum rétt á að-
stoð Alþjóðagjaldeyrissjóðsins.
Ísland er lítið og það fé sem til
þarf mælist í viðráðanlegum
upphæðum. Skilyrðin sem
sett yrðu af hálfu sjóðsins
eru lykilinn að því að end-
urvekja traust. Aðalatriðið
er að það verður að setja
Íslendingum skilyrði til að
endurreisa traust sem við
þurfum á að halda. Jafn-
gott getur verið að leysa
málið í samvinnu við nor-
rænu seðlabankana. En
þeir verða að setja okk-
ur skilyrði af sama
toga. Það er lykill
að endurheimtu
trausti. Það
myndi
hjálpa að
lýsa því
einn-
ig yfir að við hygðumst sækja um að-
ild að Evrópusambandinu og taka
upp evru og tækjum stefnuna á að
fullnægja skilyrðum Maastricht-
samkomulagsins um lága verðbólgu,
vexti og stöðugleika.“
Tekist á um gjaldeyrisforðann
Davíð Oddsson kallaði fræði-
menn við Háskólann eftiráspekinga
á stýrivaxtafundi Seðlabankans seint
í maí síðastliðnum og sagði gagnrýni
þeirra léttvæga því hún kæmi öll í
kjölfar niðursveiflu í fjármálaheim-
inum. Þorvaldur Gylfason sagði um-
mælin brjóstumkennanleg, margoft
hefði verið varað við því að gjald-
eyrisforðinn væri of lítill. Þorvaldur
kallaði það heimilisreglu hjá seðla-
bönkum úti í heimi að gjaldeyris-
varaforðinn væri aldrei minni en
skammtímaskuldir.
Ingimundur Friðriksson seðla-
bankastjóri sá ástæðu til að svara
þessari gagnrýni Þorvalds. Í fréttum
RÚV sagði Ingimundur meðal ann-
ars 26. maí að Seðlabankinn kannað-
ist ekki við að það væri heimilisregla
að gjaldeyrisforði mætti ekki vera
minni en skammtímaskuldir líkt og
Þorvaldur Gylfason prófessor héldi
fram. „Seðlabankastjóri segist ekki
átta sig á gagnrýni Þorvaldar,“ segir í
frétt RÚV þennan dag.
Þeir réðu fe inni
Ríkið þarf að greiða fjórum
sinnum hærri vexti fyrir erlent lán
í dag en það hefði þurft að gera
í vor þegar Alþingi veitti leyfi til
lántöku ríkissjóðs fyrir allt að 500
milljarða króna. Þetta þýðir að
500 milljarða króna lán myndi í
dag kosta nær 41 milljarð en ekki
10 milljarða eins og það var í vor.
Þann 29. maí síðastliðinn fékk
ríkissjóður heimild til að taka
500 milljarða króna lán til að efla
gjaldeyrisvarasjóð Seðlabanka
Íslands. Nokkrum dögum síðar,
þann 2. júní, hefði slíkt lán kost-
að 10 milljarða króna á ári bara í
skuldatryggingaálag.
Þann 20. júní síðastliðinn var
haft eftir Árna Mathiesen fjár-
málaráðherra í Viðskiptablað-
inu að rétt væri að bíða eftir réttri
tímasetningu til að taka lánið.
Þá hefði skuldatryggingaálagið
numið 10,5 milljörðum króna. Í
samtali við Bloomberg-fréttastof-
una þann 9. ágúst var haft eftir
Árna Mathiesen að fjármagns-
kreppan á alþjóðamörkuðum
hefði gert lánskostnað „óásætt-
anlega“ háan. Hann vildi að ríkið
frestaði erlendri lántöku enn um
sinn. Í dag myndi skuldatrygg-
ingaálagið af 500 milljarða króna
láni svo nema 40,8 milljörðum
króna.
Geir H. Haarde tilkynnti á
þingi í síðasta mánuði að ríkis-
stjórnin ynni að því að taka þrjátíu
milljarða króna lán á betri vöxtum
en þáverandi skuldatryggingaá-
lag á ríkissjóð gæfi til kynna. Áður
höfðu stjórnvöld tilkynnt um 75
milljarða króna skuldabréfaút-
gáfu auk þess sem gefnir voru út
víxlar fyrir 25 milljarða króna.
Að því gefnu að þessi lán hafi
skilað sér myndi það kosta ríkið
25 milljarða króna árlega að taka
restina af því láni sem heimild er
fyrir. Þá væri árlegur kostnaður
við lántökuna væntanlega kom-
inn hátt í 30 milljarða króna og
þrefalt hærri en ef lánið hefði allt
verið tekið strax í vor.
brynjolfur@dv.is
mikael@dv.is
Stóra lánið er orðið mun dýrara en það
hefði verið síðasta vor:
Lánakostnaður-
inn margfaldast
RíkiSlánin veRðA
dýRARi
krónan
hrunin
Heimild
veitt
Bíða réttrar
tímasetningar
kostnaður ríkisins af töku
erlends láns hefur marg-
faldast frá því alþingi
heimilaði það í vor.
10
,5
m
ill
ja
rð
ar
40
,8
m
ill
ja
rð
ar
29. maí 20. júní 2. október
10
,0
m
ill
ja
rð
ar
Ráðríki nýliðinn í hópnum davíð
oddsson er talinn ráðríkur, krefst
skilyrðislausrar hlýðni. Hann á það til
að einangra menn og tyfta með
ýmsum hætti sem fara gegn honum.
Þessum aðferðum virðist hann einnig
hafa beitt í Seðlabankanum.