Dagblaðið Vísir - DV - 22.10.2008, Qupperneq 12

Miðvikudagur 22. Október 200812 Fréttir
Prestur á flótta
Sóknarpresturinn í Vrensted á Norð-
ur-Jótlandi hefur sagt starfi sínu lausu.
Presturinn, Lisbet Baggesen, var
einfaldlega uppgefin vegna einmana
karlmanna sem leituðu til hennar í
tíma og ótíma á prestssetrið. Skömmu
eftir að hún flutti inn á prestssetrið,
fyrir þremur árum, fékk hún óvænta
heimsókn. Karlmaður braut rúðu,
skreið inn í húsið og faldi sig á efri
hæðinni. Lisbet hringdi á lögregluna
og maðurinn var fjarlægður, og Lisbet
komst heil á höldnu frá þessum við-
kynnum. En ekkert lát hefur orðið á
heimsóknum og Lisbet Baggesen sér
enga leið aðra færa en að segja upp.
Hún ítrekar að hún sé ekki að flýja
Vrensted, eingöngu prestssetrið.
Margra milljarða bónusar og rausn-
arleg fríðindi voru eðlilegur þátt-
ur hjá stjórnendum banka þar til
áhættusöm skuldasöfnun sem þeir
létu líðast knésetti fjármálakerfi
heimsins.
Ríkisstjórnir og seðlabankar víða
um heim hafa heitið um 3.200 millj-
örðum Bandaríkjadala, sem svarar til
um 370.000 milljarða íslenskra króna,
til bjargar bankakerfinu, í ábyrgðar-
sjóði og til innspýtingar í markaðs-
kerfið til að tryggja fjármagnsflæði til
fyrirtækja og einstaklinga.
Notkun almannafjár til að moka
upp skítinn eftir áratugssukk í banka-
kerfinu hefur vakið upp mikla reiði
meðal almennings og hneykslan á
meðal stjórnmálamanna og stjórn-
völd í Bretlandi, Bandaríkjunum,
Þýskalandi, Frakklandi, Sviss og Ástr-
alíu hafa heitið því að koma böndum
á þau óhóflegu laun sem hefð hefur
skapast fyrir.
Bernanke varla matvinnungur
Á þessum síðustu og verstu tímum
er Ben Bernanke, bankastjóri banda-
ríska seðlabankans, með áhrifamestu
mönnum heims, og fer fyrir bankan-
um í leit að leið til að halda kreppunni
í skefjum.
En í samanburði við aðra banka-
stjóra, til dæmis Richard Fuld, fyrr-
verandi bankastjóra Lehman Broth-
ers-fjárfestingarbankans, er Bernanke
varla matvinnungur. Árstekjur Bern-
ankes eru rúmlega 191.000 banda-
ríkjadalir, tæpar 22 milljónir króna, og
virðast sem klink við hliðina á þeim
500 milljónum dala, um 57 milljörð-
um króna, sem Richard Fuld landaði
þau átta ár sem hann var hjá Lehman-
bankanum. Í mars, skömmu áður en
Lehman-bankinn riðaði til falls, fékk
Fuld 22 milljóna dala bónus, eða um
2,5 milljarða króna.
Bónus á bónus ofan
Þessi röksemdafærsla er að mati
sumra umdeilanleg og Lars Frisell,
sem skrifaði ásamt öðrum um laun
seðlabankastjóra og stjórnun, sagði:
„Það er auðseljanlegt sjónarmið en
vafasamt að benda á, þegar kreppa er
skollin á, að bankastjórar hafi þénað
mikið en ekki aukið tekjur hluthafa, á
meðan seðlabankastjórar vinna mik-
ið en þéna til þess að gera lítið.“
Richard Fuld er svo sannarlega
ekki eini bankastjórinn í vandræðum
sem þénaði stjarnfræðilegar upphæð-
ir. John Thain hjá Merrill Lynch-bank-
anum fékk 1,7 milljarða króna bónus í
reiðufé, 15 milljónir bandaríkjadala,
þegar hann gekk til liðs við bankann
í nóvember síðastliðnum.
Marcel Ospel, formaður sviss-
neska UBS-bankans, landaði bónus-
um að andvirði 130 milljóna sviss-
neskra franka, um 13 milljarða króna,
þau tíu ár sem hann var fastráðinn hjá
bankanum.
Þak á laun bankastjóra
Sem fyrr segir eru stjórnvöld í
Ástralíu á meðal þeirra sem blöskrað
hefur óhóflegar greiðslur til banka-
stjóra. Á ráðstefnu G20-ríkjanna, nítj-
án helstu efnahagskerfa heims, ásamt
Evrópusambandinu, í Brasilíu í næsta
mánuði ætla stjórnvöld Ástralíu að
þrýsta á um að ofurlaun í bankakerf-
inu verði útlæg ger.
Fjármálaráðherra Þýskalands,
Peer Steinbrück, hefur viðrað þá skoð-
un sína að stjórnendum þeirra banka
sem björgunarhring verður kastað til
fái ekki meira en 500.000 evrur í laun,
um 75,5 milljónir króna, á ári og þeir
fái enga bónusa, engar arðgreiðslur
og engar starfslokagreiðslur.
Ef horft er til seðlabankastjóra
þéna Ben Bernanke hjá bandaríska
seðlabankanum, Jean-Claude Trichet
forseti seðlabanka Evrópu og Mervyn
Ming hjá Englandsbanka frá 100.000
bandaríkjadölum til 700.000 banda-
ríkjadala, sem svarar til 11 til 80 millj-
óna íslenskra króna, og er hrósað fyr-
ir viðleitni sína til að koma neglunni á
sinn stað og bæta skaðann.
Hærri laun án bónusa
Fyrrnefndur Frisell er þeirrar
skoðunar að þrátt fyrir að fjölmargir
hneykslist á því að bankastjórum hafi
verið greidd ofurlaun, þá sé það eðli
frjáls markaðskerfis og menn verði að
taka það súra með því sæta. „Hugsan-
legt vandamál snýr því ekki að sjálfum
launum bankastjóra heldur að hvatn-
ingu hluthafanna þegar kemur að því
að verðlauna þá,“ sagði Lars Frisell.
Í nýlegri grein sem miðstöð um
fjármálarannsóknir í Frankfurt sendi
frá sér segir að sumir bónusar séu
„öfugsnúnir“ að því leytinu til að þeir
ýti undir skammtímahagnað án til-
lits til áhættu til lengri tíma. Í grein-
inni var stungið upp á launafrádrætti
vegna mistaka og gæti slíkt komið til
mótvægis ofurlaununum.
Hver veit nema Josef Ackermann,
bankastjóri Deutche Bank, hafi haft
veður af uppástungunni því hann
tilkynnti að stjórnarmenn bankans
myndu allir afþakka bónusa fyrir árið
í ár.
Þrátt fyrir að það 500.000 evra
þak sem Peer Steinbrück, fjármála-
ráðherra Þýskalands, vill setja á laun
bankastjóra kunni að valda Acker-
mann og öðrum bankastjórum hug-
arangri, geta þeir engu að síður vel
við unað því þeir yrðu þrátt fyrir allt
tekjuhærri en Trichet, bankastjóri
seðlabanka Evrópu, og Bernanke,
bankastjóri bandaríska seðlabank-
ans, samanlagt.
Frávik og mikill munur
Innan seðlabanka Evrópu er að
finna frávik á meðal æðstu manna.
Launahæstur á síðasta ári var Mario
Draghi hjá seðlabanka Ítalíu með um
500.000 evrur. Jean-Claude Trichet,
forseti seðlabanka Evrópu var ein-
ungis í sjöunda sæti með sínar tæp-
lega 350 þúsund evrur.
Í öðru sæti var Guy Quaden sem
fékk rúmlega 470 þúsund evrur sem
æðsti maður seðlabanka Belgíu, en
sú upphæð er um 66 prósentum
hærri en laun Bens Bernanke. Það
skýtur skökku við í ljósi þess að sam-
kvæmt tölfræði Sameinuðu þjóðanna
er hagkerfi Belgíu sjö sinnum minna
en hagkerfi Þýskalands, 5,5 sinnum
minna en hagkerfi Frakklands og
þrjátíu sinnum minna en bandaríska
hagkerfið.
Mervyn King, bankastjóri Eng-
landsbanka, hefur um 53,4 milljón-
ir króna í árslaun og laun stjórnanda
Japansbanka samsvara um 40 millj-
ónum króna. Greinendur og fræði-
menn hafa engar haldbærar skýr-
ingar á þessum launamun, en í grein
Lars Frisell segir að launamunurinn
sé „sláandi“.
Launamunurinn virðist þó lítil-
vægur í ljósi þess að samanlögð laun
allra æðstu manna seðlabanka Evr-
ópu, sem telja tuttugu og einn mann,
eru milljónum evra lægri en síðasti
bónus Richards Fuld, fyrrverandi
bankastjóra Lehman Brothers. Það
tæki hæst launaða bankastjóra heims,
Joseph Yam í Hong Kong, sextán ár að
þéna það sem Fuld fékk í bónus, en
árstekjur Yams eru um 150 milljónir
króna.
Bandaríska leiðin
og bónusarnir
Sjö hundruð milljarða dala björg-
unaraðgerðir bandarískra stjórn-
valda til að halda Wall Street á floti
er háðar skilyrðum. Þeirra á með-
al eru nokkur skilyrði sem snúa að
bónusgreiðslum og óhóflegum laun-
um. Eitt skilyrðið kveður á um að
æðstu stjórnendur þeirra fyrirtækja
sem heyra undir björgunaraðgerð-
irnar muni ekki njóta sérstakra loka-
greiðslna, bónusa, eða annars líks ef
þeir láta af störfum eða missa vinnu
sína á meðan fjármálaráðuneytið
hefur eignarhald í fyrirtækinu.
Bónusgreiðslur eða launagreiðsl-
ur sem mögulega myndu hvetja til
áhættusamra ákvarðana verða tak-
markaðar og stjórnvöld hafa heimild
til að endurheimta greidda bónusa
sem grundvallaðir voru á vænting-
um sem enginn fótur var fyrir.
Í Bandaríkjunum standa öll
spjót á æðstu stjórnendum Leh-
man Brothers-bankans og þá sér í
lagi á Richard Fuld. Lánardrottn-
ar munu huga sérstaklega að bón-
usgreiðslum til stjórnenda bank-
ans og samkvæmt bandarískum
reglum hafa stjórnvöld tveggja ára
svigrúm til að endurheimta greidda
bónusa ef í ljós kemur að forsend-
ur fyrir þeim hafa verið vafasam-
ar. Þetta ákvæði er hvergi að finna í
aðgerðum Evrópusambandsins, en
þess má geta að sænska ríkið hefur
samþykkt allt 22 þúsund milljarða
króna lán til þarlendra banka en
hyggst setja það skilyrði að bónus-
greiðslur til stjórnenda þeirra verði
takmarkaðar.
Samkvæmt nýrri rannsókn sem
sænskir vísindamenn stóðu að veld-
ur mikil kaffidrykkja kvenna því að
brjóstin minnka. Krabbameins-
sérfræðingar komust að því að um
helmingur allra kvenna er með það
gen sem tengir kaffineyslu og brjósta-
stærð.
„Kaffidrykkja getur haft mikil áhrif
á brjóstastærð,“ sagði Helena Jern-
ström, lektor í rannsóknum á æxlis-
myndun við Háskólann í Lundi.
Vísindamenn lögðu spurningar
fyrir um þrjú hundruð konur varð-
andi umfang brjósta þeirra og dag-
lega meðalneyslu kaffis. Sögðu vís-
indamennirnir að skýr tengsl væru á
milli lítilla brjósta og kaffidrykkju.
Helena Jernström lagði þó á það
áherslu að konur þyrftu ekki að hafa
áhyggjur af því að kaffidrykkja ylli
því að þær færu úr stærð D í stærð A
á einni nóttu. „Þau [brjóstin] munu
minnka, en brjóstin munu ekki ein-
faldlega hverfa,“ sagði hún.
Jernström sagði einnig að þeir
yrðu fyrir vonbrigðum sem héldu að
þeir gætu sagt til um hvort kona væri
mikil kaffimanneskja eða ekki með
því að skoða brjóstahaldara viðkom-
andi.
En rétt eins og að böggull fylg-
ir skammrifi þar sem of mikið kaffi
dregur úr brjóstastærð þá eru kost-
irnir þeir að regluleg kaffiskot draga
úr hættunni á myndun brjósta-
krabba. Meiri líkur er á að kona með
stór brjóst fái brjóstakrabbamein, en
kona með lítil brjóst, að sögn vísinda-
mannanna sem stóðu að rannsókn-
inni.
Ekki þarf að neyta nema þriggja
kaffibolla á dag til að draga veru-
lega úr hættunni á myndun brjósta-
krabbameins, en sama magn nægir
einnig til að draga úr brjóstastærð og
aukinni kaffineyslu fylgir enn frekari
minnkun brjóstanna.
Það er athygli vert að kaffineysla
karla hefur þveröfug áhrif, því mikið
kaffi getur valdið brjóstastækkun hjá
þeim.
Sænskir vísindamenn hafa fundið tengsl á milli kaffis og brjóstastærðar:
Miklu kaffi fylgja minni brjóst
Kaffineysla veldur brjóstaminnkun
ekki bæði sleppt og haldið því kaffineysla
hefur hvort tveggja kosti og galla.
Í mars, skömmu áður en Lehman-bankinn riðaði
til falls, fékk Fuld 22 milljóna dala bónus, eða um
2,5 milljarða króna.
KolBeinn Þorsteinsson
blaðamaður skrifar: kolbeinn@dv.is
Víða um lönd fórna almenningur og stjórnmálamenn höndum
vegna bónusgreiðslna og ofurlauna bankastjóra. Mörgum þykir
skjóta skökku við að stjórnendur bankanna hafi verið verðlaun-
aðir fyrir vel unnin störf í ljósi þess að bankar standa víðast
hvar á brauðfótum. Athygli vekur að laun seðlabankastjóra
virðast sem klink í samanburði við laun stjórnenda einkabank-
anna, og skýtur því skökku við að hinir fyrrnefndu þurfi að
hlaupa undir bagga á þessum síðustu og verstu tímum.
Bónusar og
gjaldþrota Bankar
richard Fuld Sver eið fyrir
yfirheyrslur þingnefndar vegna
Lehman brothers-bankans.