Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.2008, Blaðsíða 12

föstudagur 5. desember 200812 Helgarblað
Fjölmargir einstaklingar, sem voru í
ábyrgðarstöðum fyrir hrun íslensks
efnahagslífs, sitja ennþá í sömu
stólum og áður. Ríkisstjórnin hafði
fengið viðvaranir um slæma stöðu
í íslensku bankakerfi. Stjórnend-
ur Fjármálaeftirlitsins brugðust við
aðvörunum erlendra greiningar-
deilda árið 2006 með því að fara í lið
með bönkunum, segir Atli Gíslason
hæstaréttarlögmaður og alþingis-
maður. Þeir sögðu að erlendir aðilar
skildu ekki íslenska módelið. Stjórn-
endur Kaupþings afskrifuðu skuld-
ir æðstu manna bankans upp á tugi
milljarða króna. Kaup bankastjóra
Glitnis á hlutabréfum í bankanum
hurfu úr yfirliti bankans. Dæmin eru
mörg þar sem æðstu stjórnmála- og
viðskiptamenn hafa orðið uppvís-
ir að ýmsu því sem í öðrum löndum
myndi leiða til afsagnar eða refsing-
ar. DV birtir hér á eftir umfjöllun um
þá aðila sem á seinustu mánuðum
hafa orðið uppvísir að ýmsum mis-
tökum.
Seldi bréfin eftir
fund með Darling
Baldur Guðlaugsson, ráðuneytis-
stjóri í fjármálaráðuneytinu, átti
hlutabréf í Landsbankanum þegar
hann fór á fund með Alasdair Dar-
ling, fjármálaráðherra Bretlands, og
Björgvin G. Sigurðssyni viðskipta-
ráðherra 2. september. Darling hefur
tekið fram að á fundinum hafi hann
lýst yfir þungum áhyggjum af stöðu
Landsbankans í London. Fáeinum
dögum eftir fundinn með Alasdair
Darling seldi Baldur bréfin í Lands-
bankanum. Það var um mánuði áður
en ríkið þjóðnýtti Landsbankann og
náði hann því að selja áður en bréfin
urðu verðlaus. Hann hefur ekki viljað
gefa upp hversu háar fjárhæðir þetta
voru.
Helgi Hjörvar, þingmaður Sam-
fylkingarinnar, hefur spurt Árna
Mathiesen fjármálaráðherra hvort
hann hefði haft áhyggjur af hags-
munaárekstrum. Helgi taldi eðli
málsins samkvæmt hefði ráðuneytis-
stjóri haft aðrar og meiri upplýsingar
en aðrir eftir fundinn með Darling.
Árni sagði að Baldur hefði gert grein
fyrir sér. Hann teldi sig ekki hafa haft
meiri upplýsingar en aðrir. Baldur
svaraði fyrirspurn DV um þetta mál
á þessa leið: „Það er misskilning-
ur að fundurinn í London hafi snú-
ist um stöðu Landsbankans.“ Baldur
er ennþá ráðuneytisstjóri fjármála-
ráðuneytisins og allt útlit er fyrir að
hann verði það áfram.
Heppni bankastjórinn
Birna Einarsdóttir, núverandi banka-
stjóri Glitnis, keypti sjö milljón hluti
í Glitni 29. mars, 2007 á genginu 26,4
fyrir samtals 184 milljónir króna.
Kaupin voru skráð inn í Kauphöll-
ina þennan dag en engin tilkynn-
ing kom um sölu bréfanna. Næstu
11 mánuðina hélt Birna að hún ætti
hlutina eða þar til hún mætti á hlut-
hafafund 20. febrúar síðastliðinn,
en þá var eignarhlutur Birnu hvergi
á skrá. Þórður Friðjónsson, forstjóri
Kauphallarinnar, sagði við DV að
um leið og viðskipti væru skráð inn
í kauphöllina væru þau orðin raun-
veruleg. „Innherja þarf að tilkynna
og síðan, ef það er horfið frá kaup-
unum af einhverjum ástæðum, þarf
að tilkynna að kaupin gangi til baka,“
sagði hann.
Birna hefur haldið því fram að
mannleg mistök hafi leitt til þess að
kaup hennar á bréfum í Glitni hafi
ekki farið í gegn. „Þetta eru álíka
tæknileg mistök og þjófnaður Árna
Johnsen. Mér finnst þetta með ólík-
indum,“ sagði Vilhjálmur Bjarna-
son, formaður fagfjárfesta og að-
júnkt í hagfræði við Háskóla Íslands,
um útskýringu Birnu Einarsdóttur á
því hvernig bréf hennar í Glitni hafi
horfið. „Það er greinilegt að þessi
viðskipti hafa verið tilkynnt og menn
taka á sig skuldbindingu þar með,“
sagði Vilhjálmur einnig. Fjármálaeft-
irlitið tjáði sig ekki um málið. Birna
er ennþá bankastjóri Glitnis og allt
útlit er fyrir að hún verði það áfram.
Afskráðu skuldir
og halda eignum
Kumpánarnir og fyrrverandi stjórn-
endur Kaupþings, Sigurður Ein-
arsson og Hreiðar Már Sigurðsson,
tóku ákvörðun um að afskrifa skuldir
stjórnenda bankans í lok september
á þessu ári, nokkrum vikum áður en
bankinn var þjóðnýttur. Starfsmenn
bankans og stjórnendur höfðu sumir
hverjir fjárfest í bankanum með lán-
um sem átti að greiða af með arð-
greiðslum. Þegar bankinn var þjóð-
nýttur urðu bréfin verðlaus en lánin
stóðu eftir. Með þessu var mörgum
stjórnendum bankans bjarg-
að enda geta þeir sem
hafa orðið gjald-
þrota á síðustu
fimm árum
ekki setið í
stjórnum
fjármála-
stofnana.
Sig-
urður Ein-
arsson átti
sjálfur tæpa
átta millj-
arða króna
hlut í bank-
anum. Hreiðar
Már Sigurðs-
son átti rúma sjö
milljarða. Þannig
afskrifuðu þeir sín-
ar eigin persónulegu
skuldbindingar. Fram
hefur komið í fjölmiðl-
um að um tugi milljarða
hafi verið að ræða þegar
allar skuldirnar sem afskrif-
aðar voru eru teknar saman.
Fregnirnar eru sláandi í ljósi
þess að hinn almenni borg-
ari fær skuldir sín-
ar ekki felldar
niður. Á
meðan margir sjá fram á að missa
íbúðir sínar vegna þess að þeir eiga
ekki fyrir lánum hafa félagarnir það
ágætt eftir afskráninguna. Sigurður
Einarsson virðist í það minnsta ekki
vera á flæðiskeri staddur en þessa
dagana er hann í hópi þeirra sem
undirbúa tilboð í Kaupþing í Lúxem-
borg.
Formaður VR varði
niðurfellingu skulda
Gunnar Páll Pálsson, formað-
ur Verslunarmannafélags Reykja-
víkur, sat í stjórn Kaupþings þegar
skuldir stjórnenda bankans voru af-
skrifaðar. Hann hefur sagt við fjöl-
miðla að hann hafi neyðst til þess
að samþykkja að starfsmenn Kaup-
þings nytu þeirra einstöku sérkjara í
kreppunni að vera undanskildir per-
sónulegri ábyrgð á því að borga eig-
in lán. Ljóst er að meðlimir í stéttar-
félagi Gunnars, sem margir hverjir
eru afgreiðslufólk í verslunum, njóta
ekki þeirra kjara.
„Sem stjórnarmaður í Kaupþingi
var það skylda mín að verja hags-
muni hluthafanna. Þegar fjallað var
um það á stjórnarfundi bankans að
heimila forstjóranum að fella niður
persónulegar ábyrgðir starfsmanna
var mér efst í huga sú skylda að
tryggja hag bankans og umbjóðenda
minna,“ sagði hann í yfirlýsingu sem
hann sendi til fjölmiðla. Verkalýðs-
forkólfar hörmuðu aðgerðir Gunn-
ars. Mótmælendur söfnuðust saman
fyrir utan skrifstofur VR og kröfðust
afsagnar hans og Þráinn Bertelsson
rithöfundur sendi honum skriflega
kröfu um að víkja. Gunnar situr enn-
þá sem formaður VR.
FME fór í lið með
bönkum
Árið 2006 vör-
uðu erlend
greiningar-
fyrirtæki
mjög við
ofvexti
bank-
anna.
Í kjöl-
farið
fór
Fjármálaeftirlitið á fullt við að af-
sanna að nokkuð væri til í þessu
áliti erlendu greiningardeildanna.
„Fjármálaeftirlitið fór þá að vinna
með bönkunum og segja að erlend-
ir sérfræðingar skildu ekki íslenska
módelið,“ segir Atli Gíslason og tek-
ur fram að strax árið 2006 hafi FME
brugðist skyldu sinni sem eftirlitsað-
ili bankakerfisins. Hann segir FME
hafa unnið fyrir bankana síðan þá og
nú reki þeir bankana á sama tíma og
þeir hafi eftirlit með þeim. „Það eru
stórfelld mistök hvað Fjármálaeftir-
litið hefur tekið sér mikið vald í kjöl-
far neyðarlaganna,“ segir hann.
Atli segir FME ennþá bregðast
skyldu sinni sem eftirlitsaðili. „Ég
lít svo á að með því að biðja ekki um
gjaldþrotaskipti yfir Landsbankan-
um, hafi fjármálaeftirlitið bæði brot-
ið gjaldþrotaskiptalög, lög um fjár-
málafyrirtæki og hlutafélagalög,“
segir hann. Hann segir að bótakröf-
ur muni að lokum enda á ríkinu. Atli
segir stjórn Fjármálaeftirlitsins bera
ábyrgð. Hún hafi ekki haft nægt eft-
irlit með bönkunum og ekki beitt
þeim aðgerðum sem mögulegt var
til þess að koma í veg fyrir svo mikla
útþenslu bankakerfisins. Sömu aðil-
ar eru í stjórn FME og voru þar fyr-
ir hrun. Jónas Fr. Jónsson, forstjóri
Fjármálaeftirlitsins, sagði í viðtali við
Kastljósið að það hafi verið veikleiki
hversu stórt bankakerfið á Íslandi
var orðið. Hann sagði þó að allir hafi
verið að vinna vinnuna sína og eng-
inn innan FME hefði brugðist.
Heilbrigðisvottorð á veikt kerfi
Davíð Oddsson seðlabankastjóri
sagði í ræðu hjá Viðskiptaráði Ís-
lands 18. nóvember síðastliðinn
að hann hefði varað ráðherra ríkis-
stjórnarinnar við því í febrúar á þessu
ári að viðskiptabankarnir stæðu
tæpt. Hann sagði hins vegar ekki frá
því að Seðlabankinn gaf út opinbera
skýrslu í maí síðastliðnum þar sem
bönkunum var veitt heilbrigðisvott-
orð. Því er gríðarlegur munur á því
sem Seðlabankinn hefur gefið frá sér
um stöðu bankanna og því sem Dav-
íð heldur nú fram að hann hafi sagt
um bankana.
Í skýrslu Seðlabankans frá því
í maí 2008 segir almennt um fjár-
málakerfið íslenska: „Á heildina litið
er niðurstaða Seðlabankans enn sú
að fjármálakerfið sé í meginatriðum
traust. Íslenska bankakerfið uppfyll-
ir kröfur sem gerðar eru til þess og
stenst álagspróf sem Fjármálaeftirlit-
ið og Seðlabankinn hafa gert.“
Í sömu skýrslu segir ennfremur
um eiginfjárstöðu, arðsemi og lausa-
fjárstöðu bankanna: „Ársreikningar
íslenskra fjármálafyrirtækja fyrir árið
2007, sérstaklega
þriggja stærstu bankanna, sýna
enn sem fyrr að þeir eru þróttmiklir.
Eiginfjárstaða, arðsemi og lausafjár-
staða þeirra er viðunandi. Álagspróf
Fjármálaeftirlitsins (FME) og Seðla-
bankans staðfesta þetta. Rekstrar-
uppgjör bankanna fyrir fyrsta fjórð-
ung þessa árs er í samræmi við það
mat.“
Konan sem axlaði ábyrgð
Margir hafa gagnrýnt bankastjórn
og bankaráð Seðlabankans harðlega
undanfarið fyrir röð mistaka. Ragn-
heiður Ríkharðsdóttir, alþingismað-
ur Sjálfstæðisflokksins, er ein þeirra
og vill hún að bankastjórn og banka-
ráð Seðlabankans víki til að hægt sé
að endurvinna traust á bankanum.
Þetta kom fram í grein sem hún birti
í Morgunblaðinu 4. nóvember. Þrátt
fyrir háværa kröfu um að að Davíð
Oddsson víki sem bankastjóri Seðla-
bankans hefur hann sagt að þar verði
hann áfram næstu árin. Verði honum
vikið í burtu, muni hann snúa sér að
stjórnmálum, en það hefði ófyrirsjá-
anlegar afleiðingar fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn. Ingimundur Friðriksson og
Eiríkur Guðnason sitja ennþá sem
seðlabankastjórar ásamt Davíð.
Sigríður Ingibjörg Ingadótt-
ir hefur sagt sig úr bankaráði
Seðlabankans og sagðist hún
biðja þjóðina afsökunar á því
að hafa ekki axlað sína ábyrgð
fyrr. Sagðist hún einnig hvetja
bankastjóra Seðlabanka Ís-
lands, Davíð Oddsson, Eirík
Guðnason og Ingimund Frið-
riksson, til að axla sína ábyrgð
á mistökunum og segja af sér
nú þegar. Í yfirlýsingu sem
hún gaf frá sér sagði hún
meðal annars: „Undanfarin
ár, mánuði, vikur og daga hafa
verið gerð alvarleg mistök í hag-
stjórn Íslands og stjórn fjármála-
kerfisins. Seðlabanki Íslands ber
mikla ábyrgð á þeim mistökum. Nú
er svo komið að íslenska hagkerfið
er að hruni komið og munum við
Íslendingar þurfa að byggja það
upp á komandi árum og
færa gríðarlegar
fórnir.“
HINIR ÁBYRGÐARLAUSU
Embættismenn, stjórnmálamenn og bankamenn sem voru í ábyrgðarstöðum fyrir hrun
íslensks efnahagslífs sitja margir ennþá í sömu stólum og áður. Fyrrverandi stjórnend-
ur bankanna hafa sumir hverjir vikið úr sætum sínum en afskrifað skuldir ákveðinna
starfsmanna. Ráðherrar sem skelltu skollaeyrum við aðvörunum erlendis frá sitja líka
sem fastast. DV skoðar dæmi um milljarða króna mistök, hvernig sumir sváfu á verðin-
um og aðrir réttu sinn eigin hlut.
Jón BJARKi MAgnúSSon
blaðamaður skrifar jonbjarki@dv.is
Afskrifaði skuldir sínar Hreiðar már
sigurðsson, fyrrverandi stjórnarformaður
Kaupþings, tók ákvörðun ásamt sigurði
einarssyni um að afskrifa skuldir stjórnenda.
Seldi eftir fund baldur guðlaugsson, ráðuneytis-
stjóri fjármálaráðuneytisins, seldi bréf sín í Lands-
bankanum eftir að hafa fundað með fjármálaráðherra
bretlands þar sem fjallað var um Landsbankann.