Fréttablaðið - 04.11.2014, Side 16

4. nóvember 2014 ÞRIÐJUDAGUR| SKOÐUN | 16
Sú var tíðin að lögreglu-
stjóranum í Reykjavík
fannst sér hentast að
brenna uppsafnaðar upp-
lýsingar um óvini rík-
isins þegar þær fylltu
orðið hvert gljúfur og gil
á gömlu lögreglustöðinni
við Pósthússtræti. Var
þetta í Kaldastríðinu og
sérstakur lögregluþjónn
hafður að störfum við að
snuðra uppi stjórnmála-
skoðanir og athafnir
þess fólks sem hugsanlega gerði
athugasemdir við gjörðir stjórn-
valda þess tíma, ekki síst í utan-
ríkismálum. Upplýsingar um
þetta fólk voru svo handlangað-
ar inn í ameríska sendiráðið við
Laufásveg og biðu betri tíma. Um
var að ræða algjörlega löglausa
starfsemi enda var hún ekki til
á pappírum og lögregluþjónninn
ekki við þessa iðju bak við lukt-
ar dyr. Endaði með því að farið
var með tunnusekki af pappírum
upp fyrir bæ og gögnum brennt í
gataðri öskutunnu við ónefndan
sumarbústað.
Líklega var Ragnar Aðalsteins-
son lögfræðingur að skírskota
til bréfabrunans í öskutunn-
unni þegar hann sagði í viðtali
á Stöð 2 29. október sl. að auð-
vitað hefði lögreglustjórinn átt að
brenna þessa skýrslu þegar hann
sá hana. Og átti við skýrslu Geirs
Jóns Þórissonar yfirlögreglu-
þjóns um ýmis lögregluafskipti í
kjölfar bankahrunsins.
Þegar Geir Jón hafði dundað
við sína skýrslu í hálft ár, þótti
honum aftur á móti hentast að
fara með hana sem kennslugagn
í svokölluðum Stjórnmálaskóla
Sjálfstæðisflokksins. Til er heilt
myndband af kennslu-
stund Geirs Jóns þar sem
hann lýsir afrekum lög-
reglunnar í baráttu við
skrílinn á Austurvelli
eins og ritstjóri Morgun-
blaðsins kemst að orði í
síðasta Reykjavíkurbréfi.
Segjum sem svo að
Stjórnmálaskóli Sjálf-
stæðisflokksins hefði
viljað varpa einhverju
ljósi á leikreglur lýð-
ræðisríkis þar sem fólk
hefur tjáningarfrelsi og rétt til
að mótmæla. Fengið lögfræðing
til að fara yfir réttindi mótmæl-
enda og þá fulltrúa lögreglu til
að útskýra hennar hlutverk. Nei.
Mættur var á svæðið upprenn-
andi stjórnmálamaður og fyrr-
verandi lögregluþjónn í einum og
sama manninum. Orðinn kross-
fari og merkisberi Sjálfstæðis-
flokksins og veifaði skýrslu sinni
mjög gestíkúlerandi sem kross-
fari fánanum. Deo les volt hróp-
uðu krossfararnir forðum og ung-
lingarnir í Stjórnmálaskólanum
hlustuðu hugfangnir.
Nærgangandi upplýsingar
Seint og um síðir kom svo skýrsl-
an fyrir almenningssjónir eftir
viðkomu hjá umboðsmanni
Alþingis. Átti einungis að berast
til Evu Hauksdóttur skv. umboðs-
manni. Öllum er klúðrið kunnugt.
Og skýrsluhöfundur er nú ekki
lengur bara góðgjarn lögreglu-
þjónn og mannasættir. Hann var
nefnilega að færa í letur nærgang-
andi upplýsingar um fjölda póli-
tískra andstæðinga sína og þeirra
á meðal fólk sem hann hefur setið
með á Alþingi sem varaþingmað-
ur. Samstundis urðu öll ummæli
í skýrslunni um Vinstri græn og
aðra óvini Sjálfstæðisflokksins
með öllu ótrúverðug og skýrslan
gjörónýt. Eftir stendur hins vegar
í hugum fólks að lögreglan hafi
staðið sig vel við erfiðar aðstæður
þar sem reitt fólk kom saman og
margir búnir að tapa ævihýrunni
bara sisona.
Forvirkar rannsóknir er ekki
gamalt hugtak í íslensku. Er þýð-
ing á enska heitinu pro active
invest igation. Lögreglan hefur
viljað lögleiða forvirkar rannsókn-
ir en ekki tekist. Þökk sé Ögmundi
Jónassyni og fleirum. Skýrslugerð-
ir Geirs Jóns Þórissonar heyra
vafalítið undir forvirkar rann-
sóknir og pólitískar persónunjósn-
ir. Ekki síst í ljósi þess að honum
fannst eðlilegast að fara beint
með gumsið inn í Stjórnmálaskóla
Sjálfstæðisflokksins í Valhöllu.
Og svo svívirðilega lýkur
skýrslugerðinni, að herða skuli á
stríðum söngum með því að safna
saman og setja í fæl allt myndefni
sem tilheyrir tímaramma atburð-
anna.
Hvað verður nú um traustið
sem lögreglan með súrum svita
hafði byggt upp hjá almenningi,
þegar í ljós kemur að innan henn-
ar ganga menn enn lausir við
sömu iðju og ástunduð var í Póst-
hússtrætinu forðum.
Þegar stórir karlar verða litlir
„I l lugi Gunnarsson ,
mennta- og menningar-
málaráðherra, segir að
framhaldsskólinn nýti
tíma íslenskra ungmenna
illa.“ Þetta hafði Agnes
Bragadóttir eftir Illuga í
viðtali sem birtist í Mbl.
9. okt.
Að mati Illuga eru of fáir
sem ljúka framhaldsskóla-
námi á Íslandi og hann
telur að besta leiðin til að
breyta því sé að skerða
námið um 25%. Hann virðist ekki
hafa áhyggjur af því að skert nám
þýði ónógan undirbúning fyrir
háskólanám.
Framhaldsskólar byggja náms-
framboð sitt á námskrám frá
menntamálaráðuneytinu frá 1999.
Þar eru skilgreindar námsbrautir
og námsáfangar. Námskröfur eru
ekki nákvæmlega skilgreindar en
framhaldsskólakennarar eiga að
hafa dómgreind og þekkingu til að
hafa þær þannig að nemandi sem
stenst þær sé hæfur til að stunda
háskólanám.
Í framhaldsskólunum er tals-
vert um að nemendur nái ekki
settu marki í einstökum áföng-
um og sumir hætta í skóla, ýmist
tímabundið eða alveg. Í huga Ill-
uga Gunnarssonar merkir þetta að
framhaldsskólinn nýti tíma nem-
enda illa. Margir nemendur nýta
sér vel það sem skólinn býður og
halda áfram námi með glæsibrag.
En sumir nýta ekki tímann í skól-
anum sér til gagns. Illugi kýs að
varpa ábyrgðinni á slíku á fram-
haldsskólann sjálfan.
Nemendur eru afsprengi erfða,
uppeldis og annarra aðstæðna í
sínu lífi. Suma má líta á sem fórn-
arlömb slæmra aðstæðna. Þar má
nefna skort á ást og umhyggju í
uppeldi, slæmar heimilisaðstæður,
óreglu, fátækt, ofbeldi. Sumir eiga
erfitt með nám vegna ofneyslu
áfengis, vímuefnaneyslu, þung-
lyndis, kvíða, félagsfælni, tölvu-
fíknar, neysluhyggju, of
mikillar launavinnu með
námi o.s.frv. Sumir velja
sér nám sem hæfir hvorki
áhugasviði né námsgetu. Í
sumum framhaldsskólum
er nærri helmingur nem-
enda illa læs. Er við því
að búast að tíminn nýtist
þeim vel til náms?
Nú fara um 95% af
hverjum árgangi í fram-
haldsskóla og ekki þarf
að yfirstíga neinn þrösk-
uld til að komast þangað eins og
áður var. Hvaða merkingu á stúd-
entspróf að hafa? Eiga allir að
fá það? Eiga allir að geta hafið
háskólanám án þess að hafa stað-
ist tilteknar lágmarksnámskröf-
ur? Eiga allir að fara í háskóla?
Hverjir eiga að sinna þeim störf-
um í samfélaginu sem ekki krefj-
ast háskólamenntunar?
Ýmsar leiðir
Hægt er að fara ýmsar leiðir til
að minnka brottfall nemenda úr
framhaldsskólum. Greina mætti
styrkleika hvers og eins og veita
ráðgjöf um námsval í samræmi
við það eða jafnvel stýra nemend-
um inn á viðeigandi námsbrautir.
Hérlendis er nánast engin stýring
af þessu tagi og það á sinn þátt í
slöku námsgengi margra; þeir eru
í röngu námi.
Illugi vill að íslenskir nemend-
ur hafi sömu námstækifæri og
nemendur í öðrum löndum, þ.e.
að ljúka námi til stúdentsprófs á
12-13 árum í stað 14. Illugi minn-
ist þó ekki á námsstyrki til nem-
enda sem tíðkast í þeim löndum
sem hann vill bera okkur saman
við. Jöfn tækifæri til náms snúast
sem sagt bara um það sem hentar
sparnaðaraðgerðum ríkisins.
Þegar Þorgerður K. Gunnars-
dóttir var menntamálaráðherra
heimsótti hún skólana og ræddi við
kennara, sóttist eftir samræðu. Að
lokum tók hún viturlega ákvörð-
un, sá sveigjanleikann í kerfinu
og gaf möguleika á mismunandi
námslengd. Illugi lætur hins vegar
ekki sjá sig í skólunum. Hann held-
ur illa auglýsta fundi í kirkjum og
félagsheimilum og skv. Facebook-
færslum áróðursmeistara hans eru
allir sammála um þá skerðingu á
framhaldsskólanámi sem hann
hefur fyrirskipað.
Stytting framhaldsskólans úr
fjórum árum í þrjú er ekkert
annað en 25% skerðing á námi
og leiðir ekki til bættrar mennt-
unar. Ráðherrann vill ekki stytta
grunnskólann úr tíu árum í níu
því að sveitarfélögin reka grunn-
skólann, en markmiðið er að spara
ríkisútgjöld.
Illugi Gunnarsson ætti að kynna
sér starfsemi framhaldsskólanna
áður en hann fellir sleggjudóma
um að framhaldsskólarnir séu að
sóa tíma nemenda. Það er illt að
sitja undir því að æðsti yfirmað-
ur skólanna tali um þá af slíkri
lítilsvirðingu og skilningsleysi,
sem hlýtur að stafa af vanþekk-
ingu hans. En auðvitað mælir hver
maður eins og hann hefur vit til.
Ráðherrann ætti að styðja skólana
til að þjóna betur hinum breiða
nemendahópi, t.d. með nýjum nám-
skrám. Ráðherra sem sker niður
menntakerfið í stað þess að styðja
við umbætur fær falleinkunn.
Sleggjudómar
menntamálaráðherra
Á blaðsíðu 22 í Frétta-
blaði fimmtudagsins 30.
október 2014 birtist grein
eftir Guðmund nokk-
urn Edgarsson sem ber
yfirskriftina „Vín eða
brauð?“. Í greininni er
því haldið fram fullum
fetum að sala áfengis í
sérstökum verslunum sé
að engu leyti frábrugð-
in því, ef ríkisvaldið
ákvæði að banna sölu
brauðmetis nema í sér-
stökum bakaríum.
Greinarhöfundur gengur
enn lengra og segir orðrétt:
„Nú kann einhver að hugsa, að
ekki sé um sambærilega vöru
að ræða, vín og brauð. Vín geti
valdið skaða, bæði fyrir einstak-
linginn og samfélagið, sé þess
neytt í óhófi. Því er til að svara,
að hið sama má segja um brauð.
… Vín og brauð eru því sambæri-
legar vörur í þessu samhengi.“
Ég skora á Guðmund Edgars-
son að nefna eitt einasta dæmi
þess að maður hafi orðið öðrum
að bana eftir að hafa neytt
brauðs ótæpilega og sest undir
stýri. Einnig myndi ég þiggja
dæmi um fjölskyldu sem sundr-
aðist vegna þess að fyrirvinnan
var svo forfallin í brauðáti sínu
að hún steypti fjárhag fjölskyld-
unnar í glötun til að fjármagna
neysluna.
Hvert mannsbarn, sem þekkir
til þess mikla böls sem áfengis-
sýki er, sér að röksemdafærsla
sem þessi nær ekki bara engri
átt, heldur er helber móðgun við
þær miklu þjáningar sem margir
hafa liðið vegna þessa sjúkdóms.
Ég vona að þeir sem eru fylgj-
andi sölu víns í matvöruverslun-
um sjái sóma sinn í því, héðan
í frá, að beita ekki rökum sem
gera lítið úr þjáningum áfengis-
sjúklinga og annarra sem eiga
um sárt að binda.
Einhvers staðar í grenndinni
sitja jú foreldrar sem óska sér
einskis heitar en þess, að sá sem
keyrði drukkinn á barnið þeirra
hefði nú bara verið sólginn í
brauð en ekki vín.
Brauð, en ekki vín
Fyrir nokkrum árum
uppgöt v uðu fáei n i r
íslenskir spekúlantar að
þeir kunnu að reikna.
Í kjölfarið komust þeir
að raun um að þetta var
ný þekking, aldrei hafði
nokkur maður kunnað að
reikna í sögu mannkyns.
Í ofanálag kom yfir þá
sú hugljómun að það var
hægt að beita þessari
nýuppgötvuðu þekkingu
á alla skapaða hluti og jafnvel
leika sér með tölur. Það var hægt
að reikna út verðið á sjúkrarúmi
og innlagningardögum á spítala,
reikna út hagnaðarvon og skil-
virkni í starfsemi stofnana og á
íslenskri tungu, reikna út prís-
inn á andlegum verðmætum,
framlegðaráhrif og skilvirkni
lista og verðið á vergri sjálfs-
virðingu. Það var hægt að reikna
sig rakleiðis til helvítis.
Undanfarið hafa nokkrir
reiknimeistarar tekið að sér
í blaðagreinum að reikna út
hvað það kosti nú að halda úti
almannaútvarpi. Þessir spek-
ingar komast jafnan að því að
þetta sé of dýrt og eitthvað þurfi
undan að láta. Í einni af nýjustu
ritningunum, ég hirði ekki um að
greina þær hverja frá annarri,
er lagt til að dregið sé stórkost-
lega úr starfsemi Ríkisútvarps-
ins. Stöku stjórnmálamenn hafa
talað eins og þessar fabúler-
ingar séu marktæk innlegg í
umræðuna. Það tekur því ekki að
blanda sér í reikningskúnstirn-
ar að öðru leyti en því að nefna
að ekkert bendir til annars en að
það sé einfaldasta mál í heimi að
bjarga fjárhag RÚV. Það er gert
með því að láta allt útvarps-
gjaldið renna til RÚV eins og
því er ætlað að gera. Og með því
að draga Ohf.-væðingu stofnun-
arinnar til baka og aflétta til-
heyrandi lífeyrisskuldbinding-
um sem íþyngja rekstrinum. En
fyrst af öllu þarf útvarpsgjald að
renna óskert til RÚV. Það nægir.
Útvarpsgjald er svipað á öllum
Norðurlöndum og víðar hærra.
Þannig reka allar nágrannaþjóð-
ir okkar almannaútvarp.
Villusýn
Eða af hverju geta Spánverjar
með öll sín hörmulegu vanda-
mál, atvinnuleysi og efnahags-
vanda, ekki aðeins rekið miklu
betra heilbrigðiskerfi en Íslend-
ingar heldur einnig mun öfl-
ugri almannafjölmiðla, útvarp
og sjónvarp? Hví hengja Íslend-
ingar haus og væla meðan slíkar
þjóðir standa í lappirnar? Það er
vegna þess að víðast hafa stjórn-
málaflokkar einhverja reisn og
láta ekki hvarfla að sér að hlusta
á rausið úr reikningshausum.
Af hverju var útvarpið ekki lagt
niður árið 1950, 1936 eða 1993?
Það er vegna þess að þá hvarfl-
aði ekki að stjórnmálunum að
selja sjálfsvirðingu sína.
Stærðfræði er merkileg vís-
indagrein. Hún er hrein vísindi
sem ekki tengist öðru en sínum
eigin óhlutbundnu reglum. Þessu
gera allir góðir stærðfræðingar
sér grein fyrir. Þeir vita að fólk
getur ekki reiknað út pólitísk og
menningarleg gildi sín. Það er
sérstök fyrirhöfn að hafa kúltúr
og gera sér gildi sín ljós. Menn-
ing, eins og sú sem miðlað er á
Rás 1, er grunnur þeirra gilda.
Það er mikilvægt að stjórn-
málamenn láti ekki glepjast af
þeirri villusýn að menning sé
útreiknanleg verðmæti og eða
gerist slíkar smásálir að halda
að menning sé í eigu sumra
stjórnmálaflokka en náttúru-
legur óvinur annarra. Menning
er allra. Að skera hana niður eru
svik við hugsjónir allra stjórn-
málaflokka og alla þeirra sögu.
Að leggja niður útvarpsrás eru
óafturkræf hryðjuverk. Það
yrðu afdrifaríkar ákvarðanir
ef stjórnmálamenn ákvæðu að
leggja til atlögu við Ríkisútvarp-
ið. Lítilsigld yrði þeirra arfleifð.
Tíminn er kannski ekki fljótur
að reikna en hann mylur fjandi
smátt.
Að reikna sig
til helvítis
➜ Ég vona að þeir
sem eru fylgjandi sölu
víns í matvöruversl-
unum sjái sóma sinn
í því, héðan í frá, að
beita ekki rökum sem
gera lítið úr þjáning-
um áfengissjúklinga
og annarra sem eiga
um sárt að binda.
➜ Og svo svívirðilega lýkur
skýrslugerðinni, að herða
skuli á stríðum söngum
með því að safna saman
og setja í fæl allt myndefni
sem tilheyrir tímaramma
atburðanna.
➜ Að leggja niður
útvarpsrás eru óaftur-
kræf hryðjuverk. Það
yrðu afdrifaríkar
ákvarðanir ef stjórn-
málamenn ákvæðu
að leggja til atlögu
við Ríkisútvarpið.
Lítilsigld yrði þeirra
arfl eifð.
➜ Illugi Gunnarsson ætti
að kynna sér starfsemi
framhaldsskólanna áður en
hann fellir sleggjudóma um
að framhaldsskólarnir séu
að sóa tíma nemenda. Það
er illt að sitja undir því að
æðsti yfi rmaður skólanna
tali um þá af slíkri lítilsvirð-
ingu og skilningsleysi, sem
hlýtur að stafa af vanþekk-
ingu hans.
SAMFÉLAG
María Helga Guð-
mundsdóttir
þýðandi og jarð-
fræðingur
LÖGREGLA
Finnbogi
Hermannsson
við ritstörf í
Hnífsdal
RÚV
Hermann
Stefánsson
rithöfundur MENNTUN
Björn
Guðmundsson
framhaldsskóla-
kennari