Peningamál - 01.09.2004, Blaðsíða 10

PENINGAMÁL 2004/3 9
Sterk eftirspurn, nokkuð hátt gengi, viðskiptahalli og
verðbólguvæntingar á uppleið fela í sér hættu
Undirliggjandi verðbólga í grennd við 3% þyrfti í
sjálfu sér ekki að vera áhyggjuefni ef jafnvægi ríkti í
þjóðarbúskapnum að flestu leyti. Benda má á að ef
áhrif hækkandi orku- og húsnæðisverðs eru frátalin
er verðbólga undir verðbólgumarkmiði nú. Verð-
bólgan er því enn sem komið er bundin við fáa þætti.
Þá virðast launabreytingar í stórum dráttum vera í
samræmi við verðbólgumarkmiðiðinu. Rétt er þó að
hafa nokkra áhættuþætti í huga. Í fyrsta lagi kann
húsnæðisverðbólga að vera leiðandi vísbending um
verðbólgu sem fram undan er, líkt og gerðist árið
1999. Það kann þó að hamla gegn hækkun húsnæðis-
verðs að framboð á íbúðarhúsnæði hefur aukist veru-
lega, ólíkt aðstæðum árið 1999. Í öðru lagi er rétt að
hafa í huga að vöxtur innlendrar eftirspurnar hefur
verið firna mikill að undanförnu, eins og fjallað er
um hér að neðan. Eftirspurnarþrýstingurinn hefur til
þessa fremur birst í vaxandi viðskiptahalla en aukinni
verðbólgu. Að því leyti svipar aðstæðum í ár til fram-
vindunnar árið 1998. Vaxandi ójafnvægi í viðskiptum
við útlönd felur í sér þá áhættu að þrýstingur verði á
gengi krónunnar síðar, sérstaklega þegar haft er í
huga að raungengið er líklega í hærra lagi um þessar
mundir. Lækki gengi meðan eftirspurn er sterk geta
verðbólguáhrifin verið sterkari en ella.
Á hinn bóginn má nefna nokkur atriði sem ættu
að hafa einhver jákvæð áhrif á næstunni. Dregið hef-
ur úr fjárfestingu hins opinbera, sem ýtti undir eftir-
spurn, einkum á síðari hluta sl. árs og í byrjun þessa.
Einnig virðist spenna á vinnumarkaði vera á heildina
litið minni en gera hefði mátt ráð fyrir í ljósi stór-
framkvæmda sem hafnar eru, þótt stað- og starfs-
greinabundinn skortur sé á vinnuafli.
Horfur á að verðbólga verði minni í ár en meiri á
seinni hluta 2005 og á árinu 2006 en spáð var í
síðustu verðbólguspá
Í síðustu verðbólguspá bankans, sem birt var í
júníbyrjun, var gert ráð fyrir að verðbólga á öðrum
ársfjórðungi yrði 3,3% og gekk það eftir. Það sem af
er þriðja ársfjórðungi stefnir í að mæld verðbólga
verði nokkru minni en spáð var í júní. Þá spáði Seðla-
bankinn 4,0% hækkun frá sama ársfjórðungi í fyrra.
Aftur ber að hafa í huga að fyrrgreind breyting á
íbúðalánakerfinu hafði í för með sér eins skiptis
lækkun á metnum fórnarkostnaði þess að búa í eigin
húsnæði. Ekki var tekið tillit til þessara áhrifa í
síðustu verðbólguspá, en þau námu 0,17% til lækk-
unar vísitölunnar í júlí. Ef það hefði verið gert hefði
litlu munað á spánni og mælingum.
Á heildina litið virðist verðbólguspáin sem birt
var í júní sl. gefa þokkalega góða mynd af verðbólgu-
horfum til næstu tveggja ára. Á móti minni verðbólgu
á seinni hluta þessa árs vegur að horfur eru á að
hækkun innflutningsverðs og meiri framleiðslu-
spenna en gert var ráð fyrir í síðustu spá geti leitt til
meiri verðbólgu á síðari hluta spátímabilsins en spáð
var.
Framleiðsla og eftirspurn
Hægir á efnahagsbata í Bandaríkjunum og innri
vöxtur á evrusvæði enn veikburða
Ytri skilyrði þjóðarbúsins hafa á heildina litið heldur
batnað á útflutningshlið, en versnað á innflutnings-
hlið. Efnahagsbati í viðskiptalöndunum heldur áfram,
þótt hægt hafi á vextinum í Bandaríkjunum. Hækkun
olíuverðs hefur undanfarna mánuði sett mark sitt á
heimsbúskapinn, kynt undir verðbólgu og slegið á
eftirspurn. Eftir kröftugan vöxt landsframleiðslu í
Bandaríkjunum á fyrsta fjórðungi ársins hægði á hag-
vexti á öðrum ársfjórðungi. Spár um hagvöxt á árinu
hafa lækkað nokkuð. Álitamál er að hve miklu leyti
er um að ræða tímabundna töf vegna hærra olíuverðs
eða varanlegri þróun. Áhrif aukinna ríkisútgjalda fara
einnig dvínandi og skammtímavextir hafa tekið að
hækka. Í Japan olli hagvöxtur annars ársfjórðungs
einnig vonbrigðum. Hagvöxtur á evrusvæði hefur
enn ekki komist á flug þótt rofað hafi til í ársbyrjun.
Verðbólguvæntingar og gengi krónunnar
Mynd 5
1. Reiknað verðbólguálag ríkisverðbréfa. Heimild: Seðlabanki Íslands.
Daglegar tölur 5. janúar - 31. ágúst 2004
Janúar |Febrúar| Mars | Apríl | Maí | Júní | Júlí | Ágúst
118
119
120
121
122
123
124
125
31. des. 1991 = 100
1,9
2,2
2,5
2,8
3,1
3,4
3,7
4,0
%
Verðbólguvæntingar
til 3 ára1 (hægri ás)
Gengisvísitala
(vinstri ás)