Vestfirska fréttablaðið - 22.12.1988, Qupperneq 7

vestfirska I
KiM/víf, <')!'■
7
Fjölskyldan í Pálshúsi í Hnífsdal. Sitjandi: Páll Pálsson ásamt dótturinni Helgu. Bræðurnir í aftari röð, taldir
frá vinstri: Leifur, Páll, Jóakim, Kristján (látinn), og Halldór. Myndin er tekin skömmu fyrir 1940. Fyrri kona
Páls og móðir þeirra systkina lést árið 1923. Síðari kona Páls, Kristín Jónsdóttir, lést 1936. Þeim varð ekki
barna auðið.
sjómannsstarfsins, sé bara yfir-
varp. Starfið með löngum fjarver-
um hafi gert menn lítt færa til að
hafa samneyti við annað fólk en
kallana í áhöfninni, og næsti túr sé
alltaf ákveðinn flótti frá samfélagi
sem menn fúngeri illa í. Hvað um
þessa skoðun?
„Ég heyrði svolítið úr Múkkan-
um í útvarpinu, en hvað varðar
sjómannslífið, þá er það ekkert til
að dásama. Þctta var erfitt líf sem
fylgdi kuldi og vosbúð. Allt unnið
úti undir pusandi ágjöf. En ég man
eftir því að það voru eldri menn
um borð sem gátu ekki hugsað sér
að fara í land eða vinna í landi.
Vinnan um borð var þeirra líf. Og
það var svo rammt fyrir stríð, að
þessir menn komu naumast í land.
Þegar skipin voru á saltfiskinum,
þá var komið inn á morgnana og
allt rifið í land og farið út um
kvöldið. Það var ekkert stoppað,
nema til að landa og taka kol og
kost. Og þetta voru kvæntir menn,
þessir gömlu, þó vildu þeir alltaf
vera úti á sjó. Þeir voru svo miklir
puðarar, að þá lá bara illa á þeim
ef það var ekki rifið, vildu helst að
trollið væri í tætlum. Þá ljómuðu
þeir. Vildu bara vera að bæta,
höfðu allt á hornum sér ef ekki var
rifið. Þeir vildu helst aldrei koma
við fisk. Páll bróðir sagði mér það,
að þegar hann var með Snæbirni
Ólafssyni á Tryggva gamla, þá
hefðu verið þar tveir gamlir kallar
sem alltaf vildu fara í verstu rifrild-
in. Þá settu strákarnir merkispjöld
í stærstu götin með nöfnum þeirra
á. Annar kallinn hét Sigurður,
hinn Guðjón. Þessi Guðjón sem
var Marteinsson bjargaðist af
Skúla fógeta, þegar hann strandaði
við Grindavík. Og þetta var ort
um Sigurð:
Þó dræsan sé rifin, tuggin og tætt,
það tel ég ei býsn eða undur,
því Sigurður Ásmundsson allt getur bætt,
þótt eitthvað sé rifið í sundur."
En hvort við bætum viðtalið
með því að ríða á það fleiri möskva
skal ósagt látið og bindum við því
endahnútinn hér.
á jólum. Útvarpi heyrðum við ekki
í nema loftskeytamaðurinn, og á
sumum skipum gaf hann pressu
sem kallað var. Hann skrifaði eins
konar veggblað, sem hengt var upp
í borðsalnum. Á gamla Júpíter var
reyndar hátalari í borðsalnum, þar
sem blækurnar borðuðu. Yfir-
mennirnir og vélaliðið borðaði
niðri í káetu.“
Lokaðu fyrir hátalarann!
„Ég man líka eftir því, þegar
Neptúnus kom, þá var hátalari
frammi f setustofu, skrúfaður
fastur. Við vorum einu sinni að
toga hér í Djúpkjaftinum, það var
á sjómannadaginn 1950. Ég var þá
við stýrið hjá Bjarna, hann hafði
alltaf mann við stýrið, þegar hann
var að toga. Og þá segir hann allt
í einu:
Hvaða hljóð eru þetta sem ég
heyri framan af dekki?
Halldór Jónsson var loftskeyta-
maður um borð. Hann var áður
ritstjóri Sjómannablaðsins
Víkings. Hann svarar:
Strákagreyin tóku nú hátalarann
fram, skrúfuðu hann niður og fóru
með hann út á dekk.
Lokaðu fyrir hann, segir B j arni.
Eigum við nokkuð að gera það,
segir Halldór, þetta er nú sjó-
mannadagurinn og dagskráin er
nú að verða búin.
Það er þá best að lofa þeim að
hafa þetta áfram, sagði Bjarni.“
Togarajól
- En við vorum að minnast á
togarajólin Leifur, líklega hafa
menn ekki haft neina andakt um
borð, það þarf víst ekki að spyrja
að því?
„Neineinei, það var ekkert svo-
leiðis.“
- Jólahátíðin er alltaf við-
kvæmur tími, einkum hjá ein-
hleypingum, hvað með tilfinningar
sjómanna á hafi úti, svo við notum
staðlað orðalag úr jólakveðjum út-
varpsins?
„Ég var einhleypur á þessum
tíma og maður var nú bara feginn
að vera úti á sjó um jólin. Maður
hefði þá þurft að vera að sníkja
hjá sínum nánustu þar sem öll veit-
ingahús voru lokuð. Það var allt
lokað á aðfangadag og jóladag.
Það gilti náttúrlega annað um fjöl-
skyldumennina, þeir hefðu auðvit-
að viljað vera í landi. En það
þekktist bara ekki að menn tækju
frí meðan verið var að fiska, það
var helst ef siglt var, þá þurfti
minni mannskap."
Leifur Pálsson hætti ekki á tog-
urum fyrr en sá bjarma fyrir nýrri
togaraöld, þeirri sem kennd er við
skuttogara. Hann lauk sjó-
mennsku sinni á Páli Pálssyni og
var meðal þeirra sem sóttu skipið
til Japans 1972. Hafði áður verið á
ísafjarðartogurunum Sólborgu og
ísborgu. Þá er ótalin sjómennska
hans á vélbátum.
„Eftir að ég kom í land fór ég í
vírasplæsinguna og var einnig
vaktmaður í togurum. Við stofn-
uðum fyrirtækið Vír, við Einar
heitinn Jóhannsson, Sandfell h.f.
og Óli í Sandfelli. Þar vann ég
meðan heilsan leyfði. “
- Hvaða hug skyldi Leifur
Pálsson, sjötugur, bera til togara-
lífsins, skilur það eftir góðar
endurminningar?
„Ég kunni alltaf ljómandi vel við
mig á togurunum og miklu betur
heldur en á bátunum, ég held að
þetta hafi bara verið nokkuð góðir
tímar. Hitt er annað mál, að ég var
aldrei sérlega hneigður til sjó-
mennsku, hugurinn stefndi allt
annað. Ég hefði miklu heldur kos-
ið að verða bóndi, þar hafði ég
áhuga sem stráklingur. En svona
var þetta, maður varð bara að gera
það sem manni var sagt.“
- Hvað með þessa löngu útivist
og fjarverur?
„Ég fann aldrei neitt fyrir því,
en það voru margir leiðir á þessu,
sérstaklega heimilismenn og yngri
menn, sem voru í þann mund að
stofna heimili. Ég man það, þegar
við vorum á síldinni fyrir austan,
þá fórum við í endaðan maí, og
það var einu sinni farið heim allt
sumarið og komið heim rétt fyrir
jólin. Þá var ég á Guðrúnu Guð-
leifsdóttur með honum Jóakim.“
Vildu helst að trollið
væri í tætlum
- Kenningar eru uppi um karla-
samfélagið til sjós, meira að segja
nýútkomin bók sem fjallar um
þetta efni, Múkkinn eftir Eyvind
Eiríksson. Menn hafa talað um að
þessi tignun, nánast goðmögnun
Sólborgin frá ísafirði. Á henni var Leifur bæði háseti og stýrimaður. Þetta var einn af nýsköpunartogurunum
og kom nýr til ísafjarðar, eins og öllu miðaldra og eldra fólki er kunnugt um.
Leifur með Guðbjörgu á fyrsta ári.
Óskum starfsfólki okkar og
viðskiptavinum gleðilegra jóla,
árs og friðar og þökkum samstarf
og viðskipti á líðandi ári.
Hraðfrystihúsið hf.,
Hnífsdal