Feykir - 19.07.2000, Blaðsíða 6

6 FEYKIR 25/2000
Hagyrðingaþáttur 299
Heilir og sælir lesendur góðir.
Það mun hafa verið Karl Sigvalda-
son á Fljótsbakka sem orti svo.
Hér við eyðihraunið grátt
hugann seyða myndir.
Spegla heiðið hreint og blátt
Herðubreiðar lindir.
Önnur vísa kemur hér sem ég hef
heyrt að sé eftir Karl.
Ljóma á þitt lífsstarf brá
listaþráin ríka.
Fjallabláa eyjan á
alltof fáa slflca.
Þorleifur Jónsson á Blönduósi mun
hafa ort þessa.
Lífið gegnum ljúft í sprett
lítt því kenni meina,
flýg ég eins og fuglinn létt
frjáls á milli greina.
Og enn kveður Þorleifur.
Á því hraðast hef ég grun
horfin skaða kjörum
lyndisglaður lifa mun
lífs í svaðilförum.
Gott er þá næst að leita til Ólafs Sig-
fússonar í Forsæludal.
Einn mér vinning auðna gaf
út frá kynnum ljósum,
meðan fínn ég ylminn af
æsku minnar rósum.
Benedikt Valdimarsson frá Þröm
yrkir svo.
Löngum vínið lífgar þrá
iætur dvína harma.
Sé ég skína bjarta brá
brosin þín og arma.
Nú fyrir skömmu birtist í blaðinu
Skessuhomi, vísnaþáttur ásamt mynd
af Dagbjarti Dagbjartssyni umsjónar-
manni hans. Var það reyndar án hans
vitundar, en þegar hann augum leit
blaðið varð til þessi vísa.
Það er ekki sjón að sjá
svona bænda kurfa.
Lesendur að fæla frá
finnst mér varla þurfa.
Með næsta vísnaþætti Skessuhoms
birtist enginn mynd og var það undir-
rituðum tilefni eftirfarandi hugleiðinga.
Áfram streymir lífsins lind
lituð ýmsu skarti.
Aumt er þó ef engin mynd
er nú til að Bjarti.
I síðasta þætti spurði ég um höfund
að nokkrum vísum. Hef ég nú fengið
greinargóðar upplýsingar þar um úr
Skagafirði, sem ég þakka vel fyrir.
Veturinn 1955 var Sveinn Ásgeirs-
son með spuminga- og vísnaþátt í út-
varpinu sem kallaður var „já og nei”.
Voru þar nokkrir hagyrðingar sem ortu
í þáttum þessum, og var talsvert um að
þeim væri ætlað að botna fyrriparta
sem varpað var fram í þáttunum, en
aldrei var gefið upp eftir hvem þeir
væm.
Þeir hagyrðingar sem þátt tóku í
þessu vom Karl ísfeld, Steinn Steinarr,
Helgi Sæm. og Guðmundur Sigurðs-
son. Man ég eftir að þeir gengu oft
manna á meðal undir nafninu snilling-
arnir um þetta leyti. Munu nokkrar af
þeim vísum er ég spurði um í síðasta
þætti vera ættaður af þessum vettvangi.
Slæmt er að vita ekki hver ort hefur
fyrripartana, en trúlega ekki hægt í dag
að fá þær upplýsingar. Einn af þeim var
svohljóðandi.
Glatt hefur margan góðan dreng
glaða konu að hitta.
Guðmundur Sig. botnar.
Ennþá leggur ör á streng
Amor bogaskytta.
Gaddi hálum hyljast strá
hríðin málar þilin,
Helgi Sæm. botnar.
en vín á skál og vorsins þrá
vekja sálar ylinn.
Vopnum sóttur feygðar fljótt
flý ég ótta hraður.
Karl ísfeld botnar:
Brott frá drótt um dimman nótt
dæmdur flóttamaður.
Úr þessum þáttum mun einnig vera
vísan „Nálgast vorið Norðurland”, sem
birtist í síðasta þætti og Steindór frá
Hlöðum gerði ágætan botn við.
Þá er þess að geta að í síðasta þætti
brenglaðist ein hending í vísu og á fýrri
hluti hennar að vera þannig.
Mærðarfúllur málugur
magur bullustrokkur.
Einar Sigtryggsson á Sauðárkróki
yrkir svo.
Nú er stjómarstefnan skýr
stöðugt hamar valdaglíma.
Bráðum seldir bankar þrír
barist er um póst og síma.
Önnur vísa kemur hér eftir Einar.
Á verðbólgunni virðist skrið
verðlag hækkar.
Byggðaröskun blasir við
borgin stækkar.
Eftir að hafa heyrt af málefnum fé-
lagsmálaráðuneytisins yrkir Einar.
Eitilharður ekki þjáll
alltaf til í slaginn.
Ennþá stendur upp úr Páll
eins og fyrri daginn.
Þrátt fyrir að enn sé mikið til af fal-
legum vísum sem koma í hugann og
gaman væri að birta, er kvótinn fylltur
að sinni og gott að leita til Einars með
lokavísuna.
Engum verð ég ofurseldur
er því lundin hörð sem stál.
Meðan lífsins lifir eldur
lyfti ég glasi og segi skál.
Veriði þar með sæl að sinni.
Guðmundur Valtýsson, Eiríksstöðum,
541 Blönduósi, sími 452 7154.
Nokkur afsökunarorð
vegna ógætni í sagnfræði
Þann 31.maí s.l. birtist í Feyki
greinarkom skrifað af Jóni Eiríks-
syni á Fagranesi og ber heitið:
Háspenna lífshætta ekki heimild-
arrit. Umrædd grein er vel rituð
og skipulega og texti hennar ber
höfundi sínum góðan vitnisburð
unt málfar og efnistök. Þama er
lögð mikil vinna í að leiðrétta
ýmsar villur í áminnstri bók. Ár-
töl em mörg færð til réttrar lend-
ingar (vonandi), enda að sögn
Jóns oftar en ekki stuðst við dag-
bækur.
Sjálfur veit ég allra manna
best að ýmsu kann að skeika hvað
varðar sagnfræði þessarar bókar
enda var var hún fráleitt skrifuð í
neina þá vem. Hitt er mér þó auð-
vitað ljóst að ónákvæmni í frá-
sögnum má aldrei vera tiigangur
og vel máttum við Finni fara bet-
ur yfir ýmsa þá þætti sem Jón hef-
ur gert sínar athugasemdir við Það
skal játað að ég hirti ekki urn að
sannreyna ártöl í þessum frásögn-
um og tel líklegt að það rétta hafi
komið fram í þeim efnum í at-
hugasemdum Jóns, enda sýnist
mér að þar hafi hann lagt á sig
nokkra vinnu.
Og nú er komið að slæmri
játningu: Ég hef eiginlega ekki
neinar skelfilegar áhyggjur út af
þessu ártalabrengli. Ég hef heldur
ekki sérlegar áhyggjur af því hvor
þeirra Fgranessbræðra var með
Finna og Stebba frá Tungu í
Illastapanum þegar Finni var að
sýna af sér þennan hrekk með
steininn. Ég tel mig muna það rétt
að Stebbi hafi sagt mér að þetta
hafi verið Sintmi, en þótt svo hafi
ekki verið þá var nú eiginlega
um aukapersónu í frásögninni að
ræða og varla ástæða til að gera
mikinn reka að því að fá það atriði
sannreynt. Engar myndir em til af
þessu atviki og því ekki á annað
að treysta en minnið eitt og jafn-
vel Jón á Fagranesi er engan veg-
inn óbrigðull í þieim efnum. En
nóg um það.
Að Éinni hafi rakið sig upp
Illastapagjána svonefnda, er hins-
vegar rétt. Að vísu er það rang-
hermi hjá okkur Finna að sú gjá
sé norðan við Illastapann. Hitt er
jafnframt vafasöm lýsing þegar
Jón afgreiðir málið með því að
þar sé engin gjá. Síðast þegar ég
kom á Uppgönguvíkina var þar
gjá og hefur að minni hyggju ver-
ið lengur en minni okkar þriggja
nær til. Sú gjá nær að vísu ekki
niður í sjó og var því ekki um
hana að ræða í nefndu atviki.
Um það að flösin umrædd sé
norðaustur af Kerlingu misminn-
ir okkur Finna líklega báða. Það
er auðvitað slæmt mál ef svo
kynni að fara að einhverjum dytti
í hug að nota bókarfjandann fyrir
sjókort og gæti í versta tilfelli
valdið slysi. Leyfi ég mér að vona
að svo verði ekki.
Um handvað og tábragð þyk-
ir mér Jón nota skondnar ályktan-
ir. Á minni tíð í Drangey vom
tvær skilgreiningar á notkun kað-
als eða festar við að fara frá brún.
Til siga fóm menn bundnir í festi
og háðir afli þeirra manna sem
ofar brúnar vom. Handvað not-
uðu menn þannig að endinn á
kaðlinum var festur uppi og menn
handstyrktu sig niður og upp af
eigin afli. Ef um loftsig var að
ræða, þ.e. þegar menn náðu ekki
að bjarginu var notað tábragð í
flestum tilfellum til að létta und-
ir, enda öllum skiljanlegt að flest-
um verður ofraun að draga sig
upp á höndunum einum.
Handvaður var notaður með
eða án tábragðs og því langsótt
skilgreining að einhver hafi ekki
farið á handvað heldur tábragði!
Þetta er orðnotkun sem ég hef frá
eldri mönnum en Jóni á Fagra-
nesi.
Um förina á Kerlingu vorið
1952 er það að segja að þar ber
greinilega mikið á milli í
nokkmm atriðum hjá þeim Sigur-
finni og Jóni. Þar var ég ekki við-
staddur en heyrði frá þessu sagt
eins og fleiri. Þykir mér með ólík-
indum hvað margt af því sem ég
taldi mig muna um þessar frá-
sagnir reynist vera fjarri raunveru-
leikanum. Ég hafði komist að
þessu áður en ég gekk frá bókinni
og reyndi nokkuð til að fá sam-
ræmdar frásagnir þátttakenda þótt
ekki tækist betur til en raun ber
vimi. Verður því hver og einn sem
les frásagnir þeirra Jóns og Sigur-
fmns að trúa því sem honum þyk-
ir trúlegast í því efni.
Nú mun ég ekki fara í meiri
sparðatíning úr leiðréttingum
Jóns, enda slæmur í baki og hef
lengi verið. En ég tek undir það
með honum að rétt sé að leita
heimilda og geta þeirra. Kemur
mér þá í hug að Jón vitnar til
Skagfirðingabókar 1994, bls. 139
um sviplegt fráfall Friðriks Jóns-
sonar vorið 1923. í áttunda hefti
Skagfirskra fræða, sem ber heitið
Drangey og kom út árið 1950,
gefið út af Sögufélagi Skagfirð-
inga er þáttur um ömefni í Drang-
ey, ritaður af Kolbeini Kristins-
syni fræðimanni á Skriðulandi.
Þar er getið Svarta-skúta í Lamb-
höfða. Orðrétt á bls.9: „í þessum
skúta var að bjargsigi Friðrik
Jónsson frá Sauðárkróki, er hann
hrapaði til dauða árið 1925”. Svo
bregðast nú krosstré sem önnur
tré og hvenær skyldi ntaður
treysta heimildum og hvenær var-
ast þær?
En þá er komið að þeim þætti
þessa Drangeyjarþáttar í bók okk-
ar Sigurfinns þar sem þyngst er
undiraldan og varðar samstarfsslit
þeirra við nýtingu Drangeyjar til
eggjatöku. Það þykir mér mjög að
vonum að Jóni hugnist ekki þessi
kafli, hvorki að efni né orðalagi,
en á því síðamefnda hlýt ég að
taka alla ábyrgð. Jón ber af sér öll
óheilindi í þessu máli og sparar nú
hvergi tilvitnanir í fundargerðir,
ártöl og dagsetningar. Það þótti
Finna mínum verst eftir að hafa