Feykir - 17.08.2005, Blaðsíða 4

4 Feykir 30/2005
Börn i móttókustöð flóttafólks í Bosanski Petrovac í Bosntu. Lítil hreyfing er á fólki út úr þessum búðum. íslenska sendinefndin var sú
eina sem hafði verið á ferðinni í sumar. Ein fjölskylda úr þessum búðum kemur til landsins i dag. Myndir: Atli Viðar Thorsteinsson.
Úr reisubók ritstjóra
Flóttafólk á Balkan-
skaga heimsótt
í dag kemur til Reykjavíkur fyrsti flóttamannahópurinn af þremur sem hingað
flyst í boði stjórnvalda. í þessari grein segir frá undirbúningi að komu
flóttamannanna. 19. júní lagði ég af stað í ferð sendinefndar til Balkanskaga á
vegum Flóttamannaráðs en þar sem ég gegni formennsku. Megin erindið var að
taka viðtöl við flóttamanna-fjölskyldur af svo nefndum forvalslistum er
Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna (UNHCR) hafði sent Flóttamannaráði.
Að auki höfðum við skipulagt heimsóknir í flóttamannabúðir.
Aðdragandi að nrótttöku
flóttamannahópa til Islands er
nokkuð langur. Hefst í raun
með afgreiðslu alþingis á fjár-
lögum í nóvember/desember.
En til að gera langa sögu stutta
ákvað ríkisstjórn íslands að
bjóða hingað til lands um 30
flóttamönnum á þessu ári með
áherslu á fólk úr verkefni Flótta
mannastofnunarinnar sem
nefnist “Woman at kisk” eða
konur í neyð. Flóttamannaráð
fékk í kjölfarið senda lista ytir
tjölskyldur og einstaklinga sem
Flóttamannastofnunin mælti
með að íslenska sendinefndin
ræddi við.
Að venju voru um helmingi
fleiri á listunum en hægt var að
taka við og því beið okkar
nokkuð vandasamt verk við að
velja og hafna. í því sambandi
reyndum við meðal annars að
leggja mat á hvort að við-
komandi flóttamehn vildu í
raun koma hingað til lands og
aðlagast íslensku samfélagi.
Einnig reyndum við að meta í
samvinnu við starfsfólk Flótta-
mannastofnunarinnar hvaða
fólk væri í brýnastri þörf fyrir
að komast í burtu og hverjunr
kostir íslensks samfélags gætu
nýst best. Þar má til dæmis
nefna að viðhorf okkar til
einstæðra kvenna með börn
eru mun jákvæðari en víðast
annarsstaðar. Árni Magnússon,
félagsmálaráðherra, hafði leitað
til Reykjavíkurborgar um að
verða viðtökusveitarfélag og
tók borgin því erindi vel. Við
höfðum þess vegna einnig í
huga hvernig hið öfluga
stuðningskerfi Félagsþjón-
ustunnar í Reykjavík gæti nýst í
þessu verkefni.
Að kveldi 20. júní lentum
við í Beograd í Serbíu. Borgin
var áður höfuðborg Júgósalvíu
og hefur á undanförnum árum
tekið miklum stakkaskiptum
til hins betra eftir niður-
lægingartímabil undir stjórn
Slobodan Milosewich, sem nú
sætir réttarhöldum fyrir
stríðsglæpadómstólnum í
Haag. Árið 1999 hóf NATO
flugskeytaárásir á Beograd til
þess að þvinga her Milosewich
frá Kosowo-héraði en þangað
hafði stjórnarherinn farið til
þess að drepa og hrekja á brott
íbúa héraðsins af albönskum
uppruna sem þó voru og eru í
miklum meirihluta, eða um
80-90%. Sameinuðu þjóðirnar
tóku síðan við friðargæslu í
Kosowo og eru þar ennþá en
sundurskotnar byggingar lög-
reglu og hersins í Beograd bera
nákvæmni tlugskeita NATO
og Bandaríkjahers glöggt vitni.
Það er með hreinum ólíkindum
að sjá hvernig þessi flugskeyti
hafa hitt úr tuga kílómetra
fjarlægð, skotmörk sem telja
má í nokkrum fermetrum.
Á flugvellinum í Beograd
tók á móti okkur bílstjóri á
litlum sendibíl, sem ráðinn var
af Rauða krossinum til þess að
aka okkur þá fimm daga sem
við dvöldum á Balkanskaga.
Framundan var rúmlega 2000
kílómetra ferðalag frá Serbíu til
Bosníu og þaðan til Crajina-
héraðs í Króatíu og síðan aftur
til baka til Beograd í Serbíu
þaðan sem við flugum heim. 1
sendinefndinni voru fulltrúar
frá Rauða krossinum á íslandi,
félagsmálaráðuneytinu, Út-
lendingastofnun og flótta-
mannaráði. Að auki var með í
för túlkur og kvikmynda-
tökumaður.
„Þetta góða
fólk jarðarmig"
Frá Beograd ókum við um
kvöldið til Kragujeva, sem er
smábær, þekktur fyrir heitar
uppsprettur og heilsuhótel í
um eins og hálfs klukkustundar
aksturs fjarlægð frá höfúð-
borginni.
Morguninn eftir tókum við
daginn snemma en ferðaáætlun
hópsins var nokkuð ströng.
Við áttum fund með starfsfólki
UNHCR FO í Kraljevo og svo
farið í flóttamannabúðir í
Kraljevo í fylgd Darko
Madzarevic frá UNHCR í
Kraljevo.
Þegar upp var staðið heim-
sóttum við þrennar búðir á
þessu svæði. Ræddum við
flóttamenn og fengum le)di til
þess að taka upp viðtöl og
mynda aðstæður.
Ein fjölskyldan sem við
heimsóttum hafði verið í
flóttamannabúðum í 13 ár og
var löngu búin að gefa upp alla
von um öðlast líf við eðlileg
skilyrði. Þau bjuggu í herbergi
á yfirgefnum heimavistar-
skóla. Við hliðina bjó kona um
áttrætt, sem var ein eftir af sinni
tjölskyldu. „Þetta góða fólk
hjálpar mér og jarðar mig þegar
ég dey,” sagði sú gamla og benti
á nágranna sína. Hún var
einstæðingur. Flóttafólkið í
Kraljevo bjó sannarlega við
ömurlegar aðstæður en var
engu að síður ekki skilgreint í
bráðri þörf fyrir flutning til
annara landa. Það var vegna
þess að lífi þess var ekki ógnað
og þau höfðu mat og vistir frá
hjálparstofnunum. Þau voru
þess vegna ekki á okkar lista
yfir þá sem hugsanlega kæmu
til Islands.
Margir Serbar þekkja til
flóttamannaverkefnisins á
Islandi og meðal annars
ræddum við fólk í flótta-
mannabúðunum í Kraljevo
sem kannaðist við fólk sem
hafði komið hingað sem
flóttamenn. „Ég hef heyrt að á
Islandi sé farið með flóttamenn
eins og fólk og það geti hafið
þar nýtt líf,” sagði karl um
fimmtugt, sem við ræddum
við.
Eðilega velta margirþví fyrir
sér hvers vegna flóttamanna-
vandinn er enn til staðar á
Balkanskaga mörgum árum
eftir að stríðinu lauk. Svarið er
tvíþætt. Annars vegar er
ástandið í landinu ekki upp á
marga fiska enda atvinnuleysi
og efnahagsvandi mikill. Hinir
venjulegu borgarar eru eðlilega
ofar í forgangsröðinni en því
sárara erað hugsa til hlutskiptis
flóttamannanna.
Flóttafólkið í Serbíu kemur
frá svæðum, aðallega landa-
mærahéruðum, inn í Króatíu
og Bosníu. Þrátt fyrir að
stríðinu sé lokið er langt því frá
gróið um heilt og þar af leið-
andi getur fólkið ekki snúið
heim aftur að vitja eigna sinna
án þess að óttast um líf sitt.
Sama á við um Króata sem
bjuggu inn í Serbíu og Bosníu
og Bosníumenn er bjuggu í
Serbíu og Króatíu. Þetta hefur
reyndar verið að breytast
Þessi ungi drengur er fæddur og uppalinn í flóttamannabúðum en talið er að um
700.000 manns séu samanlagt í flóttamannabúðum á Balkanskaga.
t t
Króatíu-Serbar í flóttamannabúðunum í Kraljevo.