Iðjuþjálfinn - 01.06.1999, Blaðsíða 19

hafnir sem fólk tekur þátt í til að annast
sjálft sig (eigin umsjá), njóta lífsins (leikur
og tómstundaiðja) og vera nýtir þjóðfé-
lagsþegnar (störf) (AOTA, 1994; CAOT,
1996; Iðjuþjálfafélag íslands, 1996; Mos-
ey; 1981; Snæfríður Þóra Egilson, 1997).
Gengið er út frá þeirri forsendu að fólk sé
í eðli sínu virkt og haldið athafnaþörf.
hessari þörf er fullnægt með margs konar
iðju sem veitir tilgang, ýtir undir alhliða
þroska og eykur færni. Iðja mótast af
samspili manna við umhverfið og með
iðju sinni getur maðurinn haft áhrif á eig-
in hæfni og umhverfi sitt (Reilly, 1962).
Röskun á iðju getur bæði verið orsök eða
afleiðing líkamlegra og andlegra kvilla.
Langvarandi röskun á iðju er skaðleg
heilsu manna, hún dregur úr þroska-
möguleikum og hefur því veruleg áhrif á
h'fshlaup fólks.
Störf iðjuþjálfa byggja á iðjuvísindum
°g tengslum iðju og heilsu. Helstu hlut-
verk iðjuþjálfa er að auðvelda fólki að
móta og taka virkan þátt í iðju sem er því
mikilvæg og stuðlar að auknu sjálfræði
°g h'fsfyllingu. Því eru skjólstæðingar
'ðjuþjálfa oft einstaklingar eða hópar sem
hafa vegna röskunar á þroska, veikinda,
áfalla eða öldrunar takmarkaða mögu-
leika til iðju. Iðjuþjálfar veita einnig fé-
lagasamtökum þjónustu sem og stofnun-
um eða stjórnsýslu sem geta haft áhrif á
heilsufar fólks og möguleika þess til að
velja og stunda iðju (CAOT, 1997).
Iðjuþjálfar taka mið af reynslu og
þörfum skjólstæðinga sinna og leggja
áherslu á mikilvægi þessa í þjónustu við
þá. Þjónustuferli iðjuþjálfa er skjólstæð-
mgsmiðað, þar sem eftirfarandi grund-
vallarsjónarmið eru í brennidepli:
* virðing fyrir einstaklingnum og fram-
lagi hans til eflingar eigin færni við
iðju
* heildarsýn á manninum og gildi iðju
íyrir þroska hans, aðlögun og lífsfyll-
ingu
* notkun iðju á markvissan hátt til að
auka færni og koma í veg fyrir röskun
á færni
* þroskahugtakið og tengsl þroska við
breytileg viðfangsefni mismunandi
aeviskeiða
* samspil einstaklings og umhverfis og
mikilvægi þess í mótun hlutverka er
fela í sér iðju
Helsta hlutverk iðjuþjálfa
er að auðvelda fólki að móta og
taka virkan þátt í iðju sem er
því mikilvæg og stuðlar að
auknu sjálfræði og lífsfyllingu.
(CAOT, 1996; Cristiansen, 1991; Kiel-
hofner, 1992; Kielhofner, 1995).
Sjónarmið er varða nám
Nám í iðjuþjálfun á sér stað í samskipt-
um nemenda við kennara, starfandi iðju-
þjálfa og skjólstæðinga. Sú reynsla er
nemendur öðlast í samskiptum við
námsumhverfið þarf að vera á þann veg
að hún nái til allra sviða mannlegra hæfi-
leika og byggi upp traustan þekkingar-
grunn, móti viðhorf og þjálfi leikni
(Bloom o. fl., 1956). I námi á iðjuþjálfun-
arbraut er notuð hugmynd Kielhofners
um þróun færni í starfshlutverkum. A
fyrsta stigi þessa þróunarferlis er einstak-
lingurinn að prófa sig áfram við ýmis
verkefni er tengjast starfinu. Á næsta
stigi finnur einstaklingurinn að hann
ræður við verkefnin og fullnægir þeim
kröfum sem gerðar eru. Á lokastigi hefur
hann náð að byggja upp stöðuga starfsí-
mynd og fullnægir eigin metnaðarþörf
(Kielhofner, 1985; Dalhousie University,
1990). Námsumhverfi þarf að vera á
þann veg að það bjóði upp á fjölbreytt
tækifæri og stuðning við nemendur í
gegnum þetta ferli.
Mikilvægt er að gefa nemendum kost
á að hafa áhrif á og stýra að nokkru leyti
eigin námi í ljósi þeirrar staðreyndar að
nám er lífstíðarverkefni (Dalhousie Uni-
versity, 1996; Universtity of Western Ont-
ario, 1997). Starf iðjuþjálfa krefst gagn-
rýni og frumleika í hugsun, faglegrar
rökleiðslu, leikni í mannlegum samskipt-
um, ábyrgðarkenndar, sveigjanleika og
þors og því er áríðandi að námið ýti und-
ir og efli þessa eiginleika meðal nemenda
(University of Western Ontario, 1997).
Fjölbreytt reynsla nemanda undirbýr
hann fyrir hin margvíslegu hlutverk iðju-
þjálfans sem þjálfari, talsmaður, ráðgjafi,
leiðbeinandi, fræðimaður, rannsóknarað-
ili, skipuleggjandi þjónustu, stefnumót-
andi eða stjórnandi.
Nám í iðjuþjálfun er bæði fræðilegt
og verklegt, en ákveðið jafnvægi þarf að
ríkja milli breiddar og dýptar á mismun-
andi þekkingarsviðum. Þekking iðju-
þjálfa kemur frá iðjuvísindum, raunvís-
indum, hug- og félagsvísindum og heil-
brigðisvísindum. Þessi þekkingargrunn-
ur gerir iðjuþjálfa færa um að greina og
hafa áhrif á færni við iðju, andlega og
líkamlega heilsu, aðlögun einstaklinga
og hópa og afleiðingar sjúkdómsferlis.
Markmið
Iðjuþjálfunarbraut Háskólans á Akureyri
hefur það að markmiði að veita nemend-
um sínum þá bestu menntun sem mögu-
leg er á hverjum tíma. Nemendur sem út-
skrifast af iðjuþjálfunarbraut eiga að vera
sjálfstæðir fagmenn sem sýna hollustu
gagnvart iðjuþjálfun sem fræðigrein og
starfi. Ennfremur að þeir líti á ögrun sem
tækifæri til að eflast í hlutverki iðju-
þjálfans.
Iðjuþjálfunarbraut leggur áherslu á að
nemendur tileinki sér þekkingu og atferli sem
einkennist af:
• gagnrýni í öflun og úrvinnslu upplýs-
inga er varða færni skjólstæðinga,
leiðir til að efla færni og annað er við-
kemur þróun iðjuþjálfunar
• faglegum samskiptum við skjólstæð-
inga, aðstandendur þeirra, samstarfs-
fólk og aðra
• fagmennsku í vinnubrögðum bæði er
varðar þjónustu við skjólstæðinga,
sértæk verkefni og samstarf
• faglegri rökleiðslu og íhugun sem leiðir
ákvarðanatöku og mat í tengslum við
þá þjónustu sem iðjuþjálfar veita
Iðjuþjálfar útskrifaðir frá Háskólanum á
Akureyri skulu við námslok búa yfir þekk-
ingu, viðhorfum og leikni sem gerir þáfæra
um að:
• kynna hugmyndafræði og tilgang iðju-
þjálfunar og umfang þeirrar þjónustu
sem iðjuþjálfar veita
• sýna fagmennsku og ábyrgð og starfa í
samræmi við siðareglur Iðjuþjálfafé-
lags íslands
• ákvarða hvaða einstaklingar hafi gagn
af þjónustu iðjuþjálfa, meta færni
þeirra við daglega iðju og hæfni þeirra
og aðstæður í tengslum við þau hlut-
verk sem þeir gegna
• skipuleggja innihald og fyrirkomulag
IÐJUÞJÁLFINN 1/99 19