Hagskýrslur um kosningar - 01.01.1987, Page 11

Inngangur
Introduction
1. Breytingar á stjórnarskrá og kosningalögum
Changes in the Constitution and the General Elections Law
Alþingi samþykkti í mars 1983 frumvarp til
stjómarskipunarlaga um breytingar á stjómar-
skránni. Eins og mælt er fyrir í henni var þing þá
rofið og efnt til kosninga í apríl 1983. Hið nýja
þing samþykkti frumvarpið óbreytt vorið 1984
og varð það að stjómarskipunarlögum nr. 65 30.
maí 1984.
Breytingamar varða 31., 33. og 34. grein
stjómarskrárinnar nr. 33 17. júní 1944. Tveimur
fyrri greinunum hefur verið breytt áður, 31. grein
um kjördæmaskipan og tölu þingmanna með
stjómarskipunarlögum nr. 51 14. ágúst 1959, og
33. grein um kosningarrétt rneð stjómarskipunar-
lögum nr. 9 5. apríl 1968.
Breytingar á 31. grein stjómarskrárinnar em
þær, að þingsæti verða 63 í stað 60, og að fellt er
niður svo kallað kjördæmakjör og landskjör.
Kjördæmin em jafnmörg og óbreytt frá því sem
verið hefur síðan 1959. Bundin er í stjómarskrá
lágmarkstala þingsæta í hveiju kjördæmi, en
kosningalög kveða á um skiptingu þingsæta milli
kjördæma að öðm leyti. Lágmarkstala sú sem
bundin er í stjómarskrá er hin sama og tala
kjördæmiskjörinna þingmanna hefur verið síðan
1959, nema í Reykjavík og Reykjaneskjördæmi.
Þar er hún 14 þingsæti og 8 í stað 12 og 5. Átta
þingsætum að minnsta kosti skal ráðstafa til
kjördæma fyrir hveijar kosningar samkvæmt á-
kvæðum í kosningalögum, og heimilt er að ráð-
stafa einu þingsæti til viðbótar til kjördæmis að
loknum hveijum kosningum samkvæmt ákvæð-
um í kosningalögum.
Við úthlutun þingsæta samkvæmt kosninga-
úrslitum skal gæta þess svo sem kostur er að
hver þingflokkur fái þingmannatölu f sem fyllstu
samræmi við atkvæðatölu sína. Er þá heimilt að
úthluta allt að fjórðungi þingsæta hvers kjör-
dæmis, þeim sem bundin eru og þeim sem ráð-
stafað er fyrir hverjar kosningar, með hliðsjón af
kosningaúrslitum á landinu öllu. Sama á við um
úthlutun þess sætis sem ráðstafað er til kjördæm-
is að kosningum loknum.
Kosningarréttur var rýmkaður með breytingu
á 33. grein stjómarskrárinnar. Lágmarksaldur
kjósenda er færður úr 20 árum í 18 ár, lögræðis-
sviptingu fylgir ekki lengur missir kosningar-
réttar, og óflekkað mannorð er ekki lengur skil-
yrði fyrir honum. Jafnframt er heimilað að leyfa
undantekningu frá skilyrðinu um lögheimili á
Islandi með ákvæði í lögum um kosningar til
Alþingis. Breyting sú, sem um er að ræða í 34.
grein um kjörgengi, er gerð til þess að óflekkað
mannorð haldist sem skilyrði kjörgengis, þrátt
fyrir rýmkun kosningarréttar í þessu tilliti.
Jafnframt stjómarskrárbreytingunni sam-
þykkti Alþingi vorið 1984 lög nr. 66 1. júní 1984
um breytingar á lögum um kosningar til Alþingis
nr. 52 14. ágúst 1959, og aftur vom gerðar breyt-
ingar á þeim með lögum nr. 2 5. mars 1987.
Samkvæmt 1. grein kosningalaga eins og þau eru
nú eiga kosningarrétt við kosningar til Alþingis
allir sem
1. em 18 ára eða eldri þegar kosning fer fram,
2. eiga íslenskan ríkisborgararétt og
3. eiga lögheimili hér á landi eða hafa átt það á
síðustu fjórum ámm talið frá 1. desember
næstum fyrir kjördag.