Morgunblaðið - 26.02.2016, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. FEBRÚAR 2016
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nú er svokomið aðtíðir neyð-
arfundir Evrópu-
sambandsins duga
ekki til að ræða
fólksflutninga-
vandann sem sambandið hefur
árangurslaust glímt við. Að
mati Austurríkis og nokkurra
ríkja á Balkanskaga var nauð-
synlegt að boða til sérstaks
fundar í Vín í fyrradag til að
ræða hvernig þessi ríki ættu
að taka á vandanum, en um
þessi ríki liggur straumur
fólks sem búið er að fá nóg af
ástandinu í Sýrlandi, Írak,
Afganistan og fleiri löndum.
Athygli vakti, en litla ham-
ingju í löndunum tveimur, að
fundurinn var haldinn án
Grikklands, sem hefur verið
inngöngustaður langflestra
aðkomumannanna, og Þýska-
lands, sem flestir þeirra hafa
viljað leggja leið sína til. Og
Evrópusambandinu sjálfu var
ekki heldur boðið að senda
fulltrúa. Þetta er vitaskuld
engin tilviljun. Grikkland hef-
ur sætt harðri gagnrýni fyrir
að verja ekki ytri landamæri
Schengen-svæðisins, Þýska-
land hefur verið tvístígandi í
afstöðu sinni til þessara miklu
og stjórnlausu fólksflutninga
og ESB hefur engum árangri
náð.
Framan af gerði Angela
Merkel kanslari ekkert til að
draga úr vandanum þegar hún
talaði eins og Þýskaland og
Evrópusambandið gætu tekið
endalaust við þeim sem þang-
að vildu. Síðan hefur tónninn
breyst nokkuð en er enn nægi-
lega óljós til að fólksflutning-
arnir halda óhikað áfram. Til
marks um þetta sýnir ný spá
þýskra stjórnvalda að til og
með árinu 2020 verði 3,6 millj-
ónir flóttamanna komnar til
landsins. Nú þegar er talan
komin yfir eina milljón.
Þegar yfirlýsing landanna
sem ræddu málin í Vín er lesin
sést að þau gera ekki óhófleg-
ar eða óeðlilegar kröfur. Þau
vilja í meginatriðum að reglum
Schengen-svæðisins sé fylgt
og að ytri landamærin séu ekki
galopin hverjum þeim sem vill
leggja leið sína inn á svæðið.
Um leið vilja þau að flótta-
mönnum sé hjálpað sem næst
heimaslóðum og að Evrópu-
sambandið sendi út skýr skila-
boð um að þangað geti ekki
hver sem er flutt og fengið þá
aðstoð sem hann óskar. Þá
benda þau á þá hættu á „glæp-
um, ofbeldisfullum öfgum og
hryðjuverkum, sem kunni að
breiðast út vegna stjórnlausra
fólksflutninga“.
Sumt af þessu
eru viðkvæm mál
sem margir vilja
helst ekki ræða og
Evrópusambandið
hefur ekki getað
tekið á þó að lengi
hafi verið ljóst að ytri landa-
mærin séu fallin og fólksflutn-
ingavandinn sé veruleg ógn við
sambandið.
Því miður er það svo að Evr-
ópusambandið er í þessu eins
og mörgu öðru ófært um að
leysa stór og flókin vandamál.
Fundahöld sambandsins munu
halda áfram en lausnin lætur á
sér standa því að forsprakk-
arnir leggja ofuráherslu á að
breyta aðildarríkjunum í evr-
ópskt stórríki. Þess vegna hef-
ur allt verið lagt í sölurnar til
að verja evruna þó að það kosti
stóran hluta íbúa sambandsins
gríðarlegar fórnir og valdi
miklu atvinnuleysi með þeirri
ólgu í samfélaginu sem slíku
fylgir. Sú hætta dugar ekki til
að ráðandi öfl innan sambands-
ins falli frá evrunni, ekki frek-
ar en stjórnlausir fólksflutn-
ingar sem valda miklum
óróleika innan sambandsins og
ógna þar stöðugleika hafa
fengið ráðamenn til að viður-
kenna fall Schengen.
En staðreyndin er sú að þeir
sem mestu ráða í stofnunum
Evrópusambandsins geta ekki
stjórnað því með fundum og
yfirlýsingum, sem enginn gerir
neitt með, hvort hugmyndin
um Schengen-svæðið er enn í
samræmi við raunveruleikann.
Ríkin sem hittust í Vín vilja
fullt eftirlit á ytri landamærum
svæðisins en hyggjast bregð-
ast við skorti á því með því að
herða eftirlitið á eigin landa-
mærum og hafa þegar gert það
að hluta til. Mörg önnur ríki
Schengen-svæðisins hafa einn-
ig tekið upp landamæraeftirlit,
nú síðast Belgía, sem sér sig
knúna til að bregðast við vanda
sem steðjar að landinu vegna
stórra flóttamannabúða í Cala-
is í Frakklandi, rétt við landa-
mæri Belgíu og þar sem styst
er yfir Ermarsundið til Bret-
lands.
Ísland tekur þátt í fjölda
funda ESB vegna landamæra-
vandans, enda er Ísland þátt-
takandi í vandanum í gegnum
Schengen-samstarfið. Óút-
skýrt er hvers vegna sú þátt-
taka heldur áfram þrátt fyrir
fall Schengen-svæðisins og
upptöku innri landamæra víða
á svæðinu. Ísland gerir engum
gagn, nema síður sé, með því
að láta eins og Schengen-
svæðið sé enn raunveruleiki
eða að það eigi sér einhverja
framtíð.
Nú er svo komið að
ESB ríki sem gefist
hafa upp á ESB
halda prívatfundi}
Neyðarfundir ESB
nægja ekki lengur
H
vort Bretland verður áfram
hluti Evrópusambandsins eða
ekki skýrist 23. júní í sumar
þegar brezkir kjósendur ganga
að kjörborðinu og kjósa um
veru landsins í sambandinu. Þjóðaratkvæðið
kemur í kjölfar viðræðna brezkra stjórnvalda
við Evrópusambandið um breyttar forsendur
fyrir áframhaldandi veru Bretlands í sam-
bandinu. Valkostirnir verða þeir að vera
áfram innan Evrópusambandsins á grundvelli
þess samkomulags sem viðræðurnar skiluðu
eða að yfirgefa sambandið.
Fróðlegt hefur verið fyrir okkur Íslendinga
að fylgjast með þróun mála í Bretlandi í þess-
um efnum. Viðræður brezkra stjórnvalda við
Evrópusambandið snerust enda um það á
hvaða forsendum ríkjum stendur til boða að
vera innan sambandsins. David Cameron, forsætisráð-
herra Bretlands, kynnti upphaflega nokkuð metnaðarfull
áform í þessum efnum. Meginmarkmiðið var að end-
urheimta hluta af þeim völdum sem brezkir ráðamenn
hafa framselt til Evrópusambandsins í gegnum tíðina.
Skemmzt er hins vegar frá því að segja að sam-
komulag Camerons við Evrópusambandið hefur engar
grundvallarbreytingar í för með sér á tengslum Bret-
lands við sambandið. Engar breytingar verða þannig
gerðar á valdahlutföllunum þar á milli sem eru niður-
negld í Lissabon-sáttmálann og engin völd verða fyrir
vikið endurheimt. Fyrir okkur Íslendinga er kannski
einna athyglisverðast að þrátt fyrir áskoranir meðal ann-
ars frá áhrifafólki innan Íhaldsflokksins um
að reyna að semja Bretland undan yfirstjórn
Evrópusambandsins í sjávarútvegsmálum
kaus Cameron að láta ekki einu sinni á það
reyna.
Þetta hefur ítrekað gerzt þegar ríki hafa
sótt um inngöngu í Evrópusambandið. Var-
anlegar undanþágur frá yfirstjórn sambands-
ins hafa ekki verið í boði. Aðeins tímabundinn
aðlögunartími og svonefndar sérlausnir sem
fela aðeins í sér afmarkaðar stjórnsýslubreyt-
ingar sem breyta engu um yfirstjórnina.
Þetta reyndu til að mynda norsk stjórnvöld
síðast þegar Noregur sótti um inngöngu í
sambandið fyrir rúmum tveimur áratugum.
Ætlunin var að halda eftir yfirstjórn sjávar-
útvegsmála í norskri lögsögu norðan 62. norð-
lægrar breiddargráðu. Rökin voru kunn-
ugleg. Þar væru fiskistofnar sem Norðmenn deildu ekki
með Evrópusambandinu og byggðarlög sem ættu allt sitt
undir fiskveiðum. Svar Evrópusambandsins við hug-
myndum Norðmanna var einfalt: Nei.
Það sem Norðmönnum stóð til boða var aðeins tíma-
bundinn aðlögunartími í fáein ár. Að honum liðnum færi
norskur sjávarútvegur undir yfirstjórn sambandsins.
Þessu og öðru sem fylgdi inngöngu í Evrópusambandið
höfnuðu norskir kjósendur. Þeir ráku sig á það sem Bret-
ar hafa nú fengið að reyna að þegar gengið er í Evrópu-
sambandið er einfaldlega Evrópusambandið í boði.
Þannig gerast kaupin einfaldlega á eyrinni innan sam-
bandsins. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Kaupin á eyrinni
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Laufey Rún Ketilsdóttir
laufey@mbl.is
Samkeppni er vannýtt viðmeðhöndlun úrgangs, semleiðir til hærri kostnaðar,lakari umhverfisverndar
og takmörkunar á nýsköpun.
Þetta er mat Samkeppniseft-
irlitsins í kjölfar þess að skýrsla
norrænu samkeppniseftirlitanna
var birt. Þar var staða samkeppni
við meðhöndlun úrgangs á Norð-
urlöndunum skoðuð með áherslu á
sameiginleg vandamál og lausnir.
Lagðar eru til úrbætur sem ætlað
er að draga úr samkeppnishindr-
unum og skapa hagkvæmari mark-
að fyrir meðhöndlun úrgangs.
„Með birtingu þessarar skýrslu
vill Samkeppniseftirlitið taka þátt í
umræðu um það hvernig unnt er að
nýta samkeppnishvata til að skapa
tækifæri til aukinnar verðmæta-
sköpunar í meðhöndlun úrgangs,“
sagði Páll Gunnar Pálsson, forstjóri
Samkeppniseftirlitsins.
Hagkerfi hringrásarinnar
Meðhöndlun úrgangs er þegar
orðin stór atvinnugrein í heiminum
en áætlað er að umsvif heimsmark-
aðarins hafi numið yfir 60.000.
ma.kr. á árinu 2015.
Sá hluti atvinnulífsins er snýr
að meðhöndlun úrgangs er einnig
hluti af hagkerfi hringrásar. Mark-
mið þess hagkerfis er að endurnýta
eða endurvinna vörur og hráefni til
að skapa nýjar vörur og verðmæti.
„Menn þurfa að hugsa um úr-
gang sem verðmæti. Við höfum
hugsað það sem svo að úrgangur sé
vandamál sem við þurfum að losna
við en það er ekki þannig,“ segir
Stefán Gíslason, umhverfisstjórn-
arfræðingur hjá ráðgjafarfyrirtæk-
inu Environice í Borgarnesi. Loka
þurfi hringrásinni eins og í nátt-
úrunni og endurnýta úrganginn.
Leysa samkeppni úr læðingi
Norrænu samkeppniseftirlitin
hafa á síðustu árum skoðað skerta
samkeppni á markaði fyrir með-
höndlun úrgangs. Þar gætir ágrein-
ings á milli einkafyrirtækja, sem
sinna meðhöndlun úrgangs og
sveitarfélaga eða fyrirtækja á
þeirra vegum. Sveitarfélögin og
fyrirtækin eru mikilvægir þátttak-
endur á sviði meðhöndlunar úr-
gangs að mati Samkeppniseftirlits-
ins en fjölþætt hlutverk þeirra á
þessu sviði geta leitt til hagsmuna-
árekstra og óþarfa samkeppn-
ishamla gagnvart einkafyr-
irtækjum.
Sveitarfélög eru því hvött til að
beita opinberum útboðum í ríkari
mæli og athuga hvort markaðurinn
bjóði upp á ódýrari og betri lausnir
en þær sem nú standa til boða.
„Það má gefa sér það að einka-
fyrirtæki hafi meiri hvata til þess
en opinberir aðilar að finna við-
skiptatækifærin,“ segir Stefán en í
skýrslunni segir jafnframt að aukin
hagkvæmni, drifkraftur og virkni á
markaðnum fengist við aukna sam-
keppni ásamt því að kostnaður
myndi minnka. Athuganir hafi sýnt
að sparnaður með því að viðhafa út-
boð á söfnun úrgangs geti numið
allt frá 10-47%.
Áhættusamt geti verið fyrir
sveitarfélög að ráðast í kostn-
aðarsamar fjárfestingar á sviði
meðhöndlunar úrgangs. Illa ígrund-
aðar fjárfestingar geti leitt til auk-
ins kostnaðar fyrir íbúa sveitarfé-
laga, að mati
Samkeppniseftirlitsins. „Fram-
angreint á sérstaklega við í dag
þegar sveitarfélög standa frammi
fyrir því að taka ákvörðun um hvort
fjárfesta skuli í nýjum lausnum.“
Úrgangur er verðmæti
en ekki vandamál
Morgunblaðið/Frikki
Sorp Nóg er af rusli og úrgangi á Íslandi og mikið urðað í Álfsnesi.
Úrbæturnar sem lagðar eru til í
nýútkominni skýrslu norrænu
samkeppniseftirlitanna og miða
að því að auka hagkvæmni og
nýsköpun við meðhöndlun úr-
gangs eru margvíslegar.
Til dæmis skuli auka notkun á
markaðslausnum við meðhöndl-
un úrgangs, t.d. útboðum. Skýra
þurfi hlutverk og markmið op-
inberra aðila ásamt því að auka
upplýsingamiðlun til þeirra sem
starfa á markaði.
Samkeppnislegt jafnræði
þeirra sem sinna meðhöndlun á
úrgangi verði tryggt, þ.e. á milli
opinberra aðila og einkaaðila.
Boðnir verði út í formlegu
ferli einstaka verkþættir við
meðhöndlun úrgangsins, til að
auðvelda aðgengi einkafyr-
irtækja að markaðnum.
Samhæfa á skilgreiningar á
hugtökum til að auðvelda sam-
anburð á markmiðum og ár-
angri.
Auka upplýs-
ingamiðlun
HVAÐ MÁ BÆTA?