Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 15.05.1990, Síða 16

Sigríður Antonsdóttir hjúkrunarstjóri:
Er handþvottur
sem skyldi?
„Líta má á handþvott, sem
þýðingarmestu einstœðu
athöfnina, til hindrunar útbreiðslu
sýkinga. “ (Sygeplejersken 36/85)
„Slök handhreinsun er orsök
10.000 (20%) þeirra 50.000
spítalasýkinga, sem árlega verða í
Noregi.
Hendur starfsfólks eru ein
algengasta smitleið örvera í nœma
einstaklinga og snertismit því ein
helsta smitleið á sjúkrahúsum
okkar. “ (Sykepleien Nr. 3/89).
Þannig og þessu líkt er tekið til
orða í fjölda greina, sem fjalla um
handhreinsun spítalastarfsfólks.
Maður skyldi því ætla að flestum sé
ljóst mikilvægi þess að viðhafa rétta
handhirðu, á réttum stöðum.
En flestar greinar og niðurstöður
rannsókna, er varða handhirðu
starfsfólks á sjúkrahúsum, sýna það
svart á hvítu að mikið skortir á að
þessi einfalda aðgerð sé réttilega
metin.
Það er t.d. lítils virði að klæðast
slopp, grímu og „plastskóm“, ef
ekki fylgir því handþvottur. Eink-
um á þetta við um plasthlífarnar
sem notaðar hafa verið á skó þegar
gengið er inn á hreinni svæði. Notk-
un þeirra er nú að mestu hætt, ein-
mitt vegna þess, að handþvottur
var ekki viðhafður eftir að þær
höfðu verið dregnar á fætur, oft ut-
an yfir óhreina skó. Bakteríur og
óhreinindi á gólfi eru sárasaklaus,
miðað við slíkt á höndum. Það er
því útilokað að bjóða upp á slíkar
hlífar nema handþvottaaðstaða sé
einnig þar til staðar ásamt strangri
áminningu um að hota hana sem
skyldi.
Allir þekkja söguna um Sem-
melweiss, sem á einu ári, 1847-
1848, tókst að fækka dauðsföllum
sængurkvenna úr 12,24% í 1,27%
einungis með því að innleiða sótt-
hreinsandi handþvott úr klór-
blöndu.
Það hefur bæði verið sýnt fram á
fækkun sýkinga og dauðsfalla
þegar handhreinsun hefur verið
bætt. Og einnig eru skráðir ótal
faraldrar og keðjusýkingar, sem
hendur starfsfólks hafa dreift.
í The New England Journal of
Medicine, júní 1981 ( bls. 1465-6),
segir frá rannsókn, sem gerð var á
gjörgæsludeild, og sýndi að læknar
þvoðu hendur sínar í 28% tilfella
eftir snertingu við sjúklinga og
hjúkrunarfræðingar gerðu það í
43% tilfella.
Dæmi um þau verk sem unnin
voru: Þvagpoki handleikinn, skipt
á umbúðum við i.v. nál og stilltir
takkar á öndunarvél, allt án þess að
handþvottur ætti sér stað á milli
verkanna. Að svipaðri niðurstöðu
kemst Jette D.A. Zimakoff í rann-
sókn sem hún gerði á dönskum
sjúkrahúsum 1985.
Læknar virðast latastir við að
þvo hendur sínar og yngri læknar
telja þá eldri ekki nógu góða fyrir-
mynd í þessum efnum. (Zimakoff
’87). Hjúkrunarfræðingar þurfa þó
vissulega einnig að líta í eigin barm.
Samkvæmt F.D. Dascher ’88 var
lítill munur á handþvottamynstri
hjúkrunarfræðinga við umönnun
venjulegra svo og varnarlítilla
sjúklinga. Þeir eyddu þó aðeins
meiri tíma í þvottinn hverju sinni
við umönnun hinna varnarlitlu.
Tíminn, sem hjúkrunarfræðingar
eyddu í handþvott og handsótt-
hreinsun, var þó yfirleitt lengri en
hjá læknunum.
metinn
Sigríður Antonsdóttir.
Bakteríugróður á húð og
höndutn
Öll höfum við ákveðinn bakter-
íugróður á húðinni og er hann
nauðsynlegur þáttur í vörnum okk-
ar. Hvernig og hversu mikill þessi
gróður er, getur verið dálítið mis-
munandi eftir einstaklingum. Það
sem helst ræður því er sýru- og
rakastig húðar. Þetta nefni ég stað-
bundinn húðgróður (resident) en
það eru þeir sýklar, sem sitja í húð-
inni við op fitu-, svita- og hárkirtla
og fara sem betur fer ekki svo auð-
veldlega af í þvotti.
I dagsins önn mengast hendur
starfsfólks af bakteríum úr um-
hverfinu. Þar eru einkum um sta-
phylococcus aureus og Gram nei-
kvæða stafi að ræða, þó fleiri bakt-
eríutegundir og veirur finnist þar
einnig. Þetta nefni ég flökkusýkla
(transient). Þeir sitja á húðinni og
fara nokkuð auðveldlega af í
þvotti.
Gram neikvæðir stafir eru ekki
eins lífseigir og staph.aur. einkum
ef hendur eru þurrar. Þeir virðast
einnig þvost auðveldar af við venju-
16 HJÚKRUN %c—66. árgangur