Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 15.05.1990, Blaðsíða 30

ferred to as the „double blind“ or
„double blindfold“ test and con-
sists of attempts to keep both pa-
tient and observer unaware of the
nature of the medication being giv-
en. Thus, if one group of patients is
to receive a potent drug and anoth-
er group is to receive placebos, the
patients and obsevers are kept in
ignorance as to which group is
which. If the same patient is to re-
ceive, on different occasions, a
drug and a placebo, neither he nor
the person responsible for evaluat-
ing the results of therapy is in-
formed of which is the control peri-
od and which is the drug period.
The bias which these precautions
are primarily designed to eliminate
is that attributable to „patient en-
thusiasm“ og „investigator enthusi-
asm“. Most patients with disease
want to get better, and most in-
vestigators are anxious to come up
with successful results. Both pa-
tient and investigator, therefore,
may be tempted (on a conscious or
unconscious level) to record im-
provement in symptoms under
treatment. This enthusiasm must
therefore be handled by allowing it
to diffuse itself out as equally as
possible over the active and inac-
tive medications.
There are some situations where
prejudice of this sort is very easy to
introduce, and others where it is
very difficult. For example, pain is
known to be present or absent in a
patient only if he tells us so. Pain is
also composed in part of a psycho-
logic (,,emotional“) reaction to cer-
tain neurophysiologic stimuli: In
such a situation, subjective reac-
tion is all-important, and it is easy
to see how the results of medication
can be affected by suggestion or
wishful thinking. On the other
hand, if the end point in a clinical
trial is survival or death, it is un-
likely that there will be much un-
derstatement or overstatement on
the part of the patient or observer.“
Um innleidd lyfhrif
Læknar geta ekki leyft sér að
nota lyfleysur við lækningar, ef á
\
betra er völ. Sama gildir um smá-
skammtalækningar, er áður voru
stundaðar af svokölluðum smá-
skammtalæknum. Við smá-
skammtalækningar voru notaðir
slíkir undirmálsskammtar, að eng-
inn von væri á verkun nema jafn-
framt kæmi til jákvæð tiltrú (já-
kvæð geðþóttaverkun) á fremjand-
ann (smáskammtalækninn). Allra
síst geta læknar leyft sér að nota lyf
eða efni, er hafa ákveðna verkun
með tilliti til þess, að lyfin eða efnið
hefðu allt aðra verkun en þekkt
væri. Gott dæmi um slíka gjörninga
er notkun og tiltrú svokallaðra
„vítamínfaddista“ á lækningamætti
askorbínsýru (sjá Þorkel Jóhannes-
son 1986).
Lyfleysu má hins vegar nota við
hlutlægt mat á lyfjum og er raunar
ómissandi við tvíloka tilraunir svo
sem áður er drepið á. í því sam-
bandi er vert að spyrja, hvernig það
megi vera, að lyfleysa (t.d. óvirkt
efni á borð við laktósa eða saltvatn)
geti valdið umtalsverðum verkun-
um, oft í 30-40% tilvika, í klínísk-
lyfjafræðilegum tilraunum. La-
sagna (1955) lét þess getið, að geð-
þóttaverkanir gætu verið mjög
áberandi við mat á verkjadeyfandi
verkun, því að í þeim tilvikum yrði
einfarið að byggja á svörum sjúkl-
inganna (sbr. tilvitnaðan texta).
Við skulum því virða fyrir okkur
vel gerða tilraun af þessu tagi og
hvað hún leiddi í ljós í þeirri von að
geta með því svarað spurningunni.
Þrír Bandaríkjamenn (Levine,
Gordon og Fields) birtu árið 1978
grein, sem þeir nefndu: The
Mechanism of Placebo Analgesia.
Nokkrir tugir einstaklinga á ungum
aldri gengust undir aðgerð á enda-
jaxli í neðri kjálka, sem í öllum til-
fellum var skorið fyrir áður en
tönnin var tekin. Sjúklingum var
sagt, að þeir myndu ýmist fá mor-
fín, lyfleysu (placebo) eða naloxón
(morfínandefni, sem hefur enga
verkun að kalla eitt sér) við sárs-
auka að lokinni aðgerð. í textanum
segir enn fremur um skipulag til-
raunarinnar: „Patients were ran-
domly placed in experimental
groups by selecting a coded enve-
lope. Experimental drugs were
delivered in equal volumes as a bol-
us via an intravenous catheter and
were given double-blind. No codes
were broken during any experi-
ment.“ Morfín var einungis haft
með í tilrauninni til þess að sjúkl-
ingarnir vissu, að þeir gætu fengið
lyf, er drægi að marki úr sársauka.
Við uppgjör á tilrauninni var þeim
sjúklingum svo sleppt, er fengið
höfðu morfín. Lyfleysan, sem not-
uð var, var sams konar vökvi og
notaður var til að leysa í naloxón.
Mesta athygli vakti sú staðreynd,
að níu (39%) af tuttugu og þremur
einstaklingum, sem fengu lyfleysu
(placebo) töldu, að sársauki að að-
gerð lokinni minnkaði marktækt
(P+ vinstra megin á myndinni).
Mátti þannig skipta hópnum í
tvennt (sjá myndina). Ef naloxón
var því næst gefið, dró það úr
verkjadeyfingu af völdum lyfleys-
unnar í þeim einstaklingum, er hún
kom fyrir, en hafði enga verkun í
hinum, sem enga verkjadeyfingu
fengu af völdum hennar. (P' hægra
megin á myndinni). Niðurstöðutöl-
ur þessarar tilraunar bentu einnig
til þess, að naloxón gæti dregið úr
vekjadeyfandi verkun af völdum
lyfleysunnar, ef það væri gefið
fyrst.
Með því að ekki er vitað til þess,
30 HJÚKRUN 2/x—66. árgangur