Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2002, Blaðsíða 17

Dagbjört Bjarnadóttir
hjúkrunarfræðingur við Heilbrigðisstofnun Þingeyinga
í 'ClújkbÍVLÁÍHÁÍ
Inngangsorð
Þjónustuverkefnið Ráðgjöf í reykbindindi er samstarfsverkefni
Heilbrigðisstofnunar Þingeyinga, Tóbaksvamamefndar, heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneytis og landlæknisembættis-
ins. Samstarfsamningur þessara aðila var undirritaður 11.
janúar 2001. Um er að ræða símaþjónustu á landsvísu þar sem
sérþjálfaðir hjúkrunaríræðingar veita fólki, sem vill hætta eða
er nýhætt að reykja, hvatningu, ráðgjöf og stuðning. Boðið er
upp á stuðning með endurhringingum og einnig fær fólk sent
fræðsluefni. Þjónustan er byggð upp að fyrirmynd Sluta-röka
linjen (SRL) í Svíþjóð og er undir faglegri umsjón sérfræð-
inga þaðan.
Ráðgjöf í reykbindindi er opin milli klukkan 17 og 19 alla
virka daga. Utan þess tíma er hægt að leggja skilaboð inn á
símsvara og starfsfólk þjónustunnar hefur samband síðar.
Símanúmerið er 800-6030 og er þjónustan veitt án endur-
gjalds.
Þjónustan var fyrst opnuð fyrsta virkan dag janúarmánaðar
2000.
Tóbaksvamanefnd var með auglýsingaherferð í sjónvarpi og
númerið var birt í lok auglýsinganna. Strax var töluvert hringt,
en hringingamar hættu nær alveg þegar auglýsingum var hætt.
Nýju lífi var svo blásið í ráðgjöfina í september 2000. Það eru
sjö sérþjálfaðir hjúkrunarfræðingar sem starfa við ráðgjöfina.
Þetta gerir hveijum ráðgjafa kleift að fylgja eftir sínum skjól-
stæðingi og þannig verður ráðgjöfin markvissari, einnig skapast
nánara samband milli skjólstæðings og ráðgjafa.
Starfsemi Sluta-röka linjen hófst í maí 1998 og er rann-
sóknar- og þróunarvekefni sem dr. Ásgeir R. Helgason,
sálfræðingur, stjórnar. Starfseminni hefur verið tryggt íjár-
magn til rannsókna næstu fjögur árin. Þar skoða þeir árangur
meðferðar, þætti sem tengjast árangri, kostnað og árangur
miðað við kostnað (cost efficiency).
Reynsla þeirra og niðurstöður hafa verið notaðar við þróun
Ráðgjafar í reykbindindi og eftirfarandi rannsóknarniður-
stöður eru frá þeim.
Sænska SRL cr rekin af sænska heilbrigðiskerfinu en
þar starfar þverfaglegur hópur hjúkrunarfræðinga,
sálfræðinga, lækna, næringarráðgjafa og tannlækna
með sérþekkingu í tóbaksvörnum og reykbindindi.
Þjónustan er að mestu rekin fyrir opinbert fé, en auk
þess styrkir sænska krabbameinsfélagið og sænska
hjartaverndin starfsemina.
Ein meginástæðan fyrir að farið var af stað með „Sluta-röka
linjen“ í Svíþjóð voru niðurstöður úr rannsókn norrænu
krabbameinsfélaganna á tóbaksvamastarfi heilsugæslulækna á
Norðurlöndum. Þar kom fram að þrátt fyrir að mikill meirihluti
læknanna teldi það vera hluta af starfi sinu að aðstoða fólk við
að hætta að reykja, notuðu læknamir að meðaltali aðeins eina
klukkustund á mánuði í slíka ráðgjöf (tafla 1).
Þegar læknamir vom inntir eftir hvað helst stæði í veginum
fyrir að aðstoða sjúklinga við að hætta að reykja, kom í ljós að
„skortur á sérhæfðum meðferðaraðilum til að vísa til“ var
algengasti þröskuldurinn í öllum löndunum (tafla 2).
Því næst kom timaskortur og sú tilfinning að fáir hættu að
reykja þrátt fyrir stuðninginn. Athyglisvert var að íslensku
læknarnir, sem voru virkastir í tóbaksvörnum, voru líka þeir
sem vom líklegastir til að telja sig skorta þekkingu á
viðfangsefninu. Þetta bendir til þess að læknar kunni að
vanmeta umfang vandans. Mjög fáir íslenskir heimilislæknar
töldu það ekki vera í sínum verkahring að aðstoða sjúklinga
við að hætta að reylcja en 1 af 3 norskum læknum dró í efa að
þetta væri þeirra mál.
„Ráðgjöf í reykbindindi - grænt númer“ er virk þjónusta.
Það þýðir að hringt er í sjúklingana nokkrum sinnum eftir
fyrirfram ákveðnu kerfi. Rannsóknir hafa sýnt að slíkur stuðn-
ingur gefur betri árangur er óvirk þjónusta þar sem frum-
kvæðið að sambandi er algerlega undir sjúklingunum komið. í
sænsku línunni liggja fyrir fyrstu niðurstöður úr samanburði á
óvirkri og virkri þjónustu sem sýna að heildarárangurinn eykst
Tafla 1: Meðalfjöldi kiukkustunda sem heilsugæslulæknar á Norðurlöndum nota á mánuði til að aðstoða sjúklinga við að hætta að reykja.
ísland N=167 Noregur N=1000 Svíþjóð N=1000 Finnland N=1000
Áætlaður fjöldi klukkustunda á mánuði notaðar til að aðstoða sjúklinga við að hætta reykingum (meðaltal og staðalfrávik): 1,7 (2.16) 0,7 (2.21) 0,9 (4.60) 1,3 (1.77)
Helgason, A.R., og Lund, K.E., 2001
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 78. árg. 2002
209