Norðurslóð - 16.12.1986, Qupperneq 9

Köld gisting í Hrólfskeri
Eftir Kristján Sigurjónsson í Brautarhóli
Frásögn sú, sem hér er skráð, hefur áður birst á prenti. Hún birtist í
Lesbók Morgunblaðsins árið 1940, en að aukihefurhún verið tekin
upp í safnritið Brim og boðar, útgefið 1949.
Kristján Sigurjónsson frá Gröf, síðar bóndi í Brautarhóli, var
elstur systkina sinna og tók kornungur að stunda sjó frá Sandinum
til að draga björg í bú foreldra sinna og systkina. Þegar hann var
kominn undir sjötugt var dóttir hans Filippía eitt sinn heima
gestkomandi og skrifaði hún þá þessa frásögn eftir föður sínum.
Það er ekki óhollt fyrir þá sem eru ungir í dag að fá að heyra, hvað
menn lögðu á sig áður fyrr til að nálgast matbjörgina, sem oftast var
af skornum skammti og aldrei fremur en snemma vors eftir langan
ísavetur.
Ritstj.
Það var í lok ísáranna, kring-
um 1890, þann 12. apríl, að við 7
að tölu lögðum af stað frá
Dalvík til Kaldbaks við Húsa-
vík, til þess að sækja höfrpng, er
mikið hafði rekið af á land
undan hafís. Sigurjón Jóhanns-
son á Laxamýri átti höfrunginn
og seldi hann í allar áttir með
góðu verði. Við fengum lánaðan
sexróinn árabát á Dalvík og
lögðum af stað snemma um
morguninn. Lágu þá á víkinni
þrjú hákarlaskip, búin til brott-
siglingar, og var eitt þeirra
Kristján, er fórst fáum árum
síðar með allri áhöfn. Skip-
stjórinn á Kristjáni, Sigurður
Halldórsson, fleygði til okkar
vaðarhaldi, er hann sagði að
gæti komið okkur vel, og kom
það líka á daginn.
Veður var gott um morguninn,
er við lögðum af stað, logn og
sólskin, og hélst það fram eftir
deginum, á meðan við sigldum
út og austur fyrir land, allt til
Flateyjardals; úr því fór að
koma sunnankaldi og tafði það
okkur mikið, en þó héldum við
áfram, þar sem formaðurinn
Sigmundur Baldvinsson var
kunnugur á þeim slóðum; hafði
hann stundað þarselveiðar^ður
fyrr. Þó fór svo, er dimma tók,
að litla farið okkar tók að riðla á
skerjum og þótti okkur því
ráðlegast að fara í land. Fórum
við þá heim að bæ þeim, er heitir
að Naustavík. Fengum við þar
bestu viðtökur, hvíldum okkur
vel og sváfum þar til birta tók af
degi. Lögðum við þá af stað
aftur og fengum gott veður og
komum að Kaldbaksfjöru
snemma sama dags, eða 13.
apríl. Það tók 2-3 tíma að
afgreiða okkur, svo mikil var
ösin um höfrunginn.
Þennan sama morgun kom
líka bytta með 3 mönnum frá
Sauðakoti á Ufsaströnd; for-
maðurinn hét Magnús og drukn-
aði hann stuttu síðar í selaróðri.
Sauðakot var ysti bærinn á
ströndinni, og er nu í eyði.
Þegar búið var að afgreiða
okkur á báðum förunum, fórum
við að hugsa til heimferðar, og
urðum við ásáttir um að verða
samferða, þar sem við áttum
samleið svo að segjá alla leið
heim. Um hádegisbilið var svo
lagt af stað; var þá veður hlýtt,
logn og kyrð yfir láði og legi, en
skuggaleg ský, sem dró upp í
suðri, gáfu til kynna, að veðra-
breyting væri í nánd.
Er við vorum komnir út fyrir
fjall það, er Hágöng heitir, fór
að kasta á eftir okkur hörðum
vindhviðum, svo við urðum að
hafa öll segl laus, til þess að
sleppa úr vindi öðru hvoru.
Síðan gerði logn um stund, fram
af fjörðum, en er út hjá
Gjögrum kom, var því líkast
sem hafgoluandvari mætti okkur,
því við sáum til danskra kaup-
fara á siglingu að austan og
framan á þeim slóðum, þá var
sýnilegt að brátt myndi skifta
um átt aftur, því komin var
lítilsháttar golukvika . innan
Eyjafjörð.
Fóru nú formennirnir að bera
saman ráð sín; vildi okkar for-
maður fara inn að austan,
innhjá Látrum eða lengra, en
Magnús vildi taka stefnu á
Sauðakot, sem þó var hið mesta
óráð, og héldum við innmeð, en
hinir komu ekki á eftir okkur.
Sáum við strax, að við gátum
ekki skilið við þá í slíku útliti,
þar sem þeir höfðu aðeins þrem
mönnum á að skipa, en við
vorum 7, og gátum því lánað
þeim mann, ef berja þyrfti drif.
Var svo endir á, að við tókum
stefnu á Hrólfssker og kom
Magnús þá á eftir okkur á sínu
fari.
Þegar við vorum komnir
miðja leið út íálinntók veðurað
versna, og fengum við mikla
ágjöf á báðum bátunum; því
barið var af mesta kappi, og
máttum við hrósa happi að ná
lendingu í Hrólfsskeri. Okkur
tókst að komast utanvert í
skerið, en lendingin var eins og
við bjuggumst við, ill í alla staði,
en þó urðum við allshugar
fegnir.
Var nú farið að athuga hvað
gera skyldi, og sýndist enn sitt
hvorum. Vildi Magnús að flutt
væri upp á skerið nokkuð af
höfrungnum, en höfð góð segl-
festa eftir, og sigla með vestur
yfir til Ólafsfjarðar, en okkar
formaður vildi ekki yfírgefa
skerið fyrr en útséð væri með
veður. Gengu þeir þá inn á
skerið og komu aftur með þær
fréttir, að veður færi versnandi,
og aftók þá formaður okkar að
fara af stað, og bað hann okkur
að flytja höfrunginn upp í skerið
og koma bátnum upp á klapp-
irnar, og varð Magnús að sætta
sig við að gera slíkt hið sama.
Kom nú vaðarhaldið, er skip-
stjórinn á Kristjáni gaf okkur,er
við lögðum frá Daivík, að góðu
haldi; drógum við höfrunginn
með því upp í skerið og var það
þungur dráttur. Hverhöfrungur
var skorinn í 3 stykki. Þegar við
höfðum lokið við að draga upp
höfrunginn, var komið öskrandi
rok, og hefðum við farið að
ráðum Magnúsar, var sýnilegt
að við hefðum hvergi náð landi,
en allir gist á sjávarbotni, því
enginn smábátur hefði getað
staðist slíkt veður.
Með erfiðismunum tókst að
koma báðum bátunum upp á
klappirnar, sem voru mann-
hæðar háar, en við vorum flestir
ungjr og enginn lét sitt eftir
liggja, enda allir fegnir að hafa
land undir fæti, þó kuldalegt
væri um að litast. Þá var það
næst að athuga, hvort hvergi
væri afdrep til náttstaðar. Við
vorum holdvotir, þreyttir og illa
til reika. Særokið gaus eins og
steypiregn yfir skerið; það leit
helst út fyrir að við yrðum að
hafast við á bersvæði, því klaki
og vatn fylti allar lægðir. Við,
sem ungir '’orum, gripum til
áfloga til þess að halda á okkur
hita, og hinir, sem eldri voru,
urðu því fegnastir að leggjast
fyrir, en hvernig líðan þeirra
hefir verið, geta þeir einir giskað
á, er gist hafa líka staði í slíku
veðri, þar sem hvergi var skjól
fyrir særoki og lemjandi stormi.
Sumir okkar voru á sífeldu
ferðalagi um skerið alla nóttina,
og vorum við þá að rekast á einn
og einn af félögum okkar, hríð-
skjálfandi í fasta svefni; reynd-
um við þá að vekja þá og láta þá
hamast sér til hita; sjérstaklega
er mér minnisstætt atvik, er
kom fyrir þessa nótt, er við
nokkrir af hinum yngri vorum
að ráfa um. Rákumst við á elsta
manninn í hópnum, bónda um
sextugt; hann var steinsofandi,
en skalf svo ákaflega, að hann
hentist til og frá, og hefi ég
aldrei fyr eða síðar séð slíkan
kuldaskjálfta. Við máttum fara í
hart að geta vakið hann, og gat
hann fyrst ekki staðið, en við
fórum að reyna að fá hann til að
takast á við okkur sitjandi, og
fór hann þá smátt og smátt að fá
í sig þrótt og hita, og vorum við
þá ánægðir og þóttumst hann úr
helju heimt hafa.
Þegar birta tók af degi tók
veðrinu að slota, og fórum við
félagar þá að hafa okkur upp,
allir sem einn maður. Og þegar
morgunsólin björt og hlý varp-
aði fyrstu geislum sínum yfir
gististað okkar, ætluðum við að
fá okkur bita, sem við áttum
eftir af nesti okkar, en urðum að
hætta við það, því austan sjór
ætlaði að mölva bátana uppi í
klöppunum, og gerði þá hver
sem beturgat að reyna að koma
þeim heilu og höldnu fram og
með snarræði tókst okkur það.
Fórum við svo með þá austur
fyrir skerið og þar í ofurlítinn
vog, því það var að koma logn
aftur. Þurftum við síðan að
draga höfrunginn yfir skerið, í
áttina til bátanna; og var það
þungur akstur. En með því að
vera samtaka og gera okkar
ítragta, tókst það, og í einu
hendingskasti urðum við að
koma höfrungnum í bátana, því
að kvikan óx stöðugt. Urðum
við þó að hætta við hálfnað verk
og skilja eftir af höfrungnum, en
með hitt lögðum við yfir álinn
óg lentuni í Sauðakotsfjöru, þar
sem Magnús bóndi hafði sitt
uppásáíur. Fórum við svo með
honum heim í Sauðakot og
fengum þar hinar bestu við-
tökur. Þar dvöldum við fram
eftir degi, uns kvikuna tók að
lægja. Lögðum við þá af stað og
sóttum það sem við skildum
eftir af höfrungnum í Hrólfs-
skeri og gekk það vel, því þá var
orðið nær ládautt við skerið.
Var þá lagt af stað til Dalvíkur
og lent á Böggverstaðasandi
síðla kvölds hins þriðja dags frá
því að við lögðum af stað að
heiman. Hélt nú hver heim til
sín og urðu vinir og vandamenn
fegnir heimkomu okkar, og
þóttust okkur úr helju heimt
hafa. Við vorum hressir og
glaðir yfir því að vera komnir
heim heilu og höldnu með þá
matbjörg, er virtist og var í raun
og veru okkur svo dýrkeypt, og
sannarlega var ástæða til þess
að lofa Guð fyrir lífgjöfina.
Ljóðagetraun
Norðurslóðar 1986
Nr. 10
1. Hvað er æfi vor á jörðu hér?
2. Á hvað reka guðirnir bát sinn?
3. Hver sveipar gulli dal og hól?
4. Hvað datt á þögult sem hel?
5. Hverjir eiga mat eftir hana í götunni?
6. í hverju lyftist moldin hæst?
7. Hvernig litt var pils á baugalín?
8. Hvern lít ég drekkja sér norður í sæ?
9. Við hverja var hann djarfur og hraustur?
10. Af hverju er ilmur víns og blóma?
11. Hvert svífur dagsins bjarta ljós?
12. Hvert reri Ingjaldur í skinnfeldi?
13. Hver bar kennsl á beinin, sem bylgjan skolaði í
land?
14. Hvaða gjöf væri mér gleðilegust send?
15. Hvar vakir eylendan þín?
16. Hverjar snúa heiminum frá sér?
17. Hver kúrir öðrum þjóðum fjær?
18. Hverju sveiíla ég með kvikum fæti?
19. Hve lengi gat ég lagt ást hans í hlekki?
20. Hvert vildi ég í fjötrum feginn líta?
21. Hvaða sveit veit ég vera vænsta á ísaláði?
22. Til hvers hefur hann hengilás?
23. Hver bíður mín banvæn hinumegin?
24. Hverjir beita táli og tyllisýn?
25. Hvenær skín maísólin hans?
Gátuvísur
Eftirfarandi gátuvísur voru blaðinu sendar ekki alls fyrir
löngu. Höfundurinn vill ekki láta nafns síns getið frekar en
höfundar fslendingasagna, en þó gefur hann'mönnum kost á
að ráða í, hver hann er. En þá þurfa menn að vera svo slyngir
að átta sig á síðustu vísunni nr. 6. Hinar vísurnar 5 fela í sér
nafn á hlut, hver lína sama orðið á sinn hátt.
Blaðið getur hér um bil lofað, að bókarverðlaun verði veitt
þeim, sem þrautina ræður til fulls, en þó varla nema einum.
1.
Markar i J'ornum bcejum bil,
á bókum máli gerir skil.
Göngumanna greiðir hag,
gefur ámu svip og lag.
2.
Iðjar í ám og vötnum,
ágæti þvrstum skötnum.
Holdftlla, hald og megin,
hamur afskepnu Jleginn.
3.
Heiti á húnvetnsku bóli.
Hittast á búskapartóli.
í tign sinni fagrir á Jjöllum,
finnst þeirra líki á höllum.
4.
Stundum lífi og heilsu hœtt,
i hörpu skógar vmur þýtt.
Fregnum miðlar, greinum gœtt,
gevmir minni stöfum prýtt.
5.
Varnarbrynja á broddgelti,
bregður lit á vordegi.
Skýtur i þrœði skraddari,
skammstöfun á Alþingi.
6.
/ orðum þessum klárt og kvitt
kenna máttu naj'nið mitt:
Freys ég herja fjöndum gegn,
faðir minn er ófrjáls þegn.
Oft i húsi geng um gólf
sem geymir sœtin 5-föld 12.
NORÐURSLÓÐ - 9