Norðurslóð - 28.01.1992, Side 2

2 — NORÐURSLÓÐ
NORÐURSLOÐ
Svarfdælsk byggö og bær
Útgefendur og ábyrgðarmenn:
Hjörleifur Hjartarson, Laugahlíð, Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvík
Framkvæmdastjóri:
Sigríður Hafstað, Tjörn. Sími 96-61555
Blaðamennska og tölvuumbrot:
Þröstur Haraldsson, Dalvík
Prentun: Dagsprent hf. Akureyri
Að þjóna
byggð og bæ
✓
A þessu ári eru liðin 15 ár frá því að fyrsta tölu-
blað Norðurslóðar kom út. Mikið vatn er runn-
ið til sjávar á þessum árum og miklar breyting-
ar hafa átt sér stað í fjölmiðlaheiminum. Hér-
aðsfréttablöð sem voru við lýði þegar Norður-
slóð hóf göngu sína voru gefin út á vegum
stjórnmálaflokkanna. Síðan hafa mörg slík
blöð óháð stjórnmálaflokkum eins og Norður-
slóð hafið göngu sína víðs vegar um land.
A síðustu árum hafa orðið miklar breytingar
í fjölmiðlun, meiri en nokkurn gat grunað fyrir
fimmtán árum. Ríkisútvarpið hefur ekki leng-
ur einkaleyfi til útvarps- og sjónvarpsrekstar.
Fjölbreytni hefur aukist til mikilla muna.
Aukning ýmis konar fjölmiðlunar hefur ekki
minnkað gildi héraðsblaðanna. Þvert á móti má
halda því fram að eftir því sem útvarps og sjón-
varpsstöðvum fjölgar eykst þörf manna fyrir
að finna samnefnara í fjölmiðlun og þá gjarnan
sem næst sér. Héraðsblöðin eru einmitt slíkur
samnefnari. Þau segja fréttir af mönnum og
málefnum sem við þekkjum en eiga takmarkað
erindi við alla landsmenn.
Um leið og héraðsblöðin segja frá því hvað er
að gerast í héraðinu á hverjum tíma er oft reynt
með greinaskrifum eða viðtölum við fólk að
rifja upp atburði liðins tíma og þannig er í raun
ýmsu haldið til haga sem annars félli í gleymsku
og dá. Þegar vel tekst til má segja að ómetanleg-
ar sögulegar heimildir séu settar á blað.
Fimmtán ára útgáfusaga Norðurslóðar verð-
ur ekki rakin hér enda á blaðið ekki afmæli
fyrr en í haust. Nú í byrjun afmælisárs verða
þó breytingar sem útaf fyrir sig gefa tilefni til
að saga blaðsins væri rakin. Hjörtur E. Þórar-
insson sem frá upphafi hefur verið burðarás í
útgáfu blaðsins hefur óskað eftir því að draga
sig í hlé frá útgáfu þess. Hjörtur hefur alla tíð
verið aðalandlit blaðsins ef svo má að orði
komast. Ef til vill hugsar einhver tryggur les-
andi Norðurslóðar: Hvað er blaðið án Hjart-
ar? En Norðurslóð verður ekki án Hjartar.
Þótt hann dragi sig á vissan hátt út úr útgáfu
þess munum við eiga hann áfram að til ýmissa
góðra verka. Því verður hér ekki flutt neitt
þakkarávarp til Hjartar nú, heldur borin fram
sú ósk að við megum njóta krafta hans lengi
enn, þó í annarri mynd verði en áður.
Það er staðfastur ásetningur þeirra sem nú
sjá um útgáfu Norðurslóðar að blaðið verði gef-
ið út með sama sniði og verið hefur. Að það
þjóni lesendum sínum ekki verr en áður og
njóti trausts þeirra hér eftir sem hingað til. Að
það þjóni Svarfdælskri byggð og bæ í bráð og
lengd með skrifum sínum. JA
Aðalbjörg Jóhannsdóttir:
Minningar hennar mömmu
Aðalbjörg Jóhannsdóttir Dalvík,
heldur nú áfram með minning-
arbrot móður sinnar Guðlaugar
Baldvinsdóttur frá Böggvisstöð-
um, sem birtust í jólablaði Norð-
urslóðar.
Skipskomur
Ef skip kom að Böggvisstaða-
sandi, sem nú er Dalvík, var ævin-
lega flaggað með danska fánanum,
en við hátíðleg tækifæri heima, var
flaggað með fálkanum. Skipin sem
komu, önnur en heimaskip, voru
spegúlantskip frá Akureyri, frá
Gránu og Jakob Havsteen. Þau
komu að selja vörur sínar. Svo
komu stundum norsk síldarskip en
ekki var flaggað fyrir þeim. Oft
komu Norðmennimir í land og
stundum með harmóniku, og vildi
þá til að þeir kæmu heim í
Böggvisstaði og spiluðu fyrir okk-
ur krakkana. Það voru aldrei böll
hér en það voru böll inn á Litla-Ar-
skógssandi, þar áttu þeir hús. Við
systkinin fórum ekki á þau böll.
Spegúlantskipin seldu vörur
sínar og þurfti að fara fram í þau til
að versla. Fóru bæði konur og
krakkar fram í skipin og keyptu sér
sælgæti og fleira smávegis fyrir
peninga, smjör, ull og fleira. Eg
hef farið fram í spegúlantskip.
Sjósókn
Sjósókn var töluverð frá Böggvis-
stöðum. Yfir vertíðina var aðallega
róið á tveim bátum með 7 manna
áhöfn og róið með línu. Síld var
aðallega notuð í beitu og var hún
veidd í lagnet seinni part sumars
og á haustin. Hún var notuð ný
þegar hægt var, en annars söltuð
og geymd þannig. A vorin var
dregið fyrir loðnu, einnig var not-
að fyrir beitu, innvols úr fugli,
kindalungu, flakað tros og fleira
sem til féll. Eftir að eg man var
pabbi aldrei með línubáta sjálfur,
en hann fór alltaf í skytterí,
hnísutúra á sumrin, sel á vetuma
og svartfugl. Eitthvað var hann
með hákarlaskip á sínum yngri
ámm.
Þegar pabbi var heima féll hon-
um aldrei verk úr hendi, var hann
þá stundum að vinna að veiðarfær-
um. Fyrst man eg eftir að spunnið
var tog í hrognkelsanætur, en því
var hætt þegar hægt var að fá út-
lent garn. I síldamet var fyrst haft
snæri sem undið var sundur, vor-
um við krakkamir látnir halda sitt í
hvem enda og vinda upp, vorum
við stundum fjögur, eða eftir því
hvað snærið var margþætt, en
pabbi hafði hnykilinn sjálfur og
vatt snúðinn af. Seinna var gam
keypt af Norðmönnum. Svo riðaði
pabbi netin sjálfur og hafði mann
með sér á vetuma eftir þörfum.
Blý var keypt í högl, og slegið
til í lengjur á steðja með hamri,
síðan skorið niður í litla bita með
hníf, stærð bitanna fór eftir því
hvað höglin áttu að vera stór.
Seinna var skorið með haglaskera
(svipaður brauðhníf). Svo voru bit-
amir rúllaðir í potti með ávölum
steini sem gott var að festa hendur
á þangað til þeir voru orðnir
hnöttóttir eða að höglum. Hampur
í forhlað var tættur niður úr snær-
um.
Pabbi átti tvær selabyssur og
notaði aðallega aðra þeirra sem
hann kallaði Skjöldu, og tvær
fuglabyssur. Eg held að hann hafi
hirt byssumar sínar vel því hann
fægði þær alltaf og verkaði milli
þess sem hann notaði þær. Hann
geymdi þær annað hvort uppí rjáfri
fram við bæjardyr, eða uppyndir
rjáfri innan við baðstofuhurð.
Pabbi þótti mjög góð skytta.
Siglt suður -
Ljósmóðurnám
(Nú er komið að þeirn kafla æviá-
grips Guðlaugar í Sogni þar sem
hún siglir á strandferðaskipi til
höfuðstaðarins sér til mennta og
forfrömunar. I Sögu Dalvíkur,
bindi II, bls. 40-44, er frásögn,
höfð eftir Aðalbjörgu Jóhannsdótt-
ur, um ljósmóðurstörf Guðlaugar,
móður hennar. Verður því farið
fljótt yfir sögu í þessum annars
merkilega kafla í æviskeiði henn-
ar. Ritstj.)
Haustið 1895 varð það að ráði,
að ég færi til Reykjavíkur og lærði
ljósmóðurfræði. Það var fyrst og
fremst fyrir áeggjan Þórunnar
Hjörleifsdóttur, Ijósmóður hrepps-
ins, að ég lét tilleiðast að gefa mig
að þessu starfi. Þórunn hafði
ákveðið að láta af ljósmóðurstarf-
inu sem fyrst, en jafnframt var
sýslunefnd búin að samþykkja, að
Svarfdælahéraði skyldi skipt í tvö
Ijósmóðurumdæmi. Til undirbún-
ings starfinu fór ég með Þórunni til
að vera viðstödd fæðingu.
Það byrjaði að vísu ekki björgu-
lega fyrir mér, því þegar fæðing-
unni var lokið, læddist ég út og
kastaði upp, en það lét ég auðvitað
engan vita!
Við aðra fæðingu var ég riðin,
áður en ég lærði, og er mér sá at-
burður minnisstæður. Morgun
einn er barið að dyrum á Böggvis-
stöðum og er þar komin Þórunn
ljósmóðir. Hún var ríðandi og seg-
ist eiga brýnt erindi til Akureyrar.
Býst hún við að vera komin aftur
eftir sólarhring. Hún var nýkomin
frá Hóli á Upsaströnd. Þá bjuggu
þar Kristjana Jónsdóttir og Þorleif-
ur Jóhannsson, en þar áttu líka
heima hjónin Rósa Jóhannsdóttir
og Hjörleifur Jóhannsson, bróðir
Þorleifs. Rósa átti von á bami.
Þórunn taldi ólíklegt, að fæð-
inguna bæri að næsta sólarhring-
inn, þótt ekki væri það óhugsandi,
og kvaðst hafa vísað á mig, ef á
þyrfti að halda. — „Nei. þetta get
ég ekki“ —- varð mér að orði, ■—
„Jú, þú getur það víst, við skulum
treysta drottni, þá fer allt vel; og
sanaðu til“, sagði Þórunn og fór að
svo mæltu.
Seint um kvöldið sama dag var
aftur kvatt dyra á Böggvisstöðum.
Eg fer fram. Uti fyrir stendur ung-
ur, fallegur maður: enginn annar
en Hjörleifur á Hóli, og erindið er
að biðja mig koma út eftir, því
konan sé orðin veik.
Mér brá voðalega, vind mér inn
til mömmu og segi tíðindi, og það
með, að þetta geti ég ekki. Þá segir
mamma; „Lauga mín, neitaðu
aldrei, þegar þú ert beðin um hjálp
undir þessum kringumstæðum“.
Ég hef fataskipfi og eftir stutta
stund er ég lögð af stað með Hjör-
leifi. En þegar við erum komin út
fyrir hlaðvarpann, kemur mamma
á eftir okkur, líka ferðbúin. Og
kvíðinn hvarf. Við vorum fótgang-
andi og Hjörleifur bar okkur yfir
Brimnesána. Allt gekk vel með
Kristjönu á Hóli og mömmu við
hlið sér.
(Að þessu innskoti loknu skal
haldið áfram með frásögn af suð-
urferð Guðlaugar. Ritstj.)
Framhald í nœsta hlaði.
Lög um Ijósmæður tóku gildi árið 1872. Fyrsta skipaða Ijósmóðirin í Svarfaðardal var Margrét Þórarinsdóttir á
Völlum og Brekku 1872-1879 (engin mynd til). 2. Þórunn Hjörleifsdóttir, Völlum, Gullbringu, Dalvík. Ljósmóðir í öllu
Svarfaðardalsumdæmi 1880-1896 og í „ytra“ umdæminu- 1902-1915. Svarfaðardalsumdæini var skipt í tvennt, ytra
og fremra, árið 1901 og skiptist framan við Hofsá-Grund. 3. Guðlaug Baldvinsdóttir, Böggvisstöðum og Ytra-Hvarfi
1896-1903.4. Guðrún Jónsdóttir, síðast í Laugahlíð, Ijósmóðir í fremra umdæminu 1903-1909. 5. Þorbjörg Sigurhjart-
ardóttir, Urðum og Dalvík, 1909-1931. 6. Petrína Jónsdóttir, Dalvík og Sökku, 1916-1920.