Norðurslóð - 15.12.1993, Blaðsíða 7

NORÐURSLÓÐ — 7
- Ég kom heim í nóvember og
þá var strax ráðist í að setja upp
Fjalla-Eyvind. Þá var það að ég
leikstýrði, málaði leiktjöld og lék
Eyvind. Það gerðist nú nokkuð oft
næstu árin að ég var þríheilagur, ef
svo má segja, í uppsetningu leik-
rita. Engu að síður var það mér of-
raun og ég gafst upp á þessu. Ég
bað um að menn yrðu ráðnir til að
setja upp leikrit, það væri ekki
nógu gott að hafa svona einstefnu í
málunum. Það varð nú úr og gafst
stundum vel. Á þessum árum verð-
ur Leikfélag Dalvíkur til og kring-
um leikstarfsemina er kominn fast-
ur kjami áhugamanna. Leikfélagið
á einmitt hálfrar aldar afmæli nú í
byrjun næsta árs.
En fyrír daga leikfélagsins?
- Þá var það Ungmennafélagið
sem sinnti þessu eða leiknefnd á
vegum þess. Það var mikill kraftur
í leikstarfseminni, kannski í og
með vegna þess að ungmennafé-
lagið hafði leikstarfsemina fyrst og
fremst til að fjármagna byggingu
Ungó. Ég er nú ekki að segja að
það hafi ekki verið af einhverri
menningarviðleitni, það hefur
sjálfsagt verið, en fyrst og fremst
var það fjáröflun. I mínum huga er
þó ofarlega tíminn milli 1930 og
1940.
Leikstarfsemin
aðalstarf?
- Þá var óskaplega mikið leikið
héma. Ég man eftir vetrum þar
sem sett voru upp fimm leikrit. Það
vom að vísu ekki öll heilskvölds
leikrit heldur þættir inn í öðrum
skemmtunum en tvö til þrjú heils-
kvölds. Þá var ungmennafélagið
með sína leiki og kvenfélagið líka
og jafnvel verkalýðsfélagið. Ég
hef stundum velt því fyrir mér
hvers vegna þessi starfsemi var
svona öflug og ég hallast einna
helst að því að kreppan og atvinnu-
leysið hafi stuðlað að þessu.
Var nóg að gera í leikstaifsem-
inni?
- Já, ég gerði á þessum árum til-
raun til að gera leikstarfsemi að
mínu aðalstarfi og miðaði við að
starfa hér í nágrannabyggðum. En
þetta reyndist ekki möguleiki. Ég
málaði tjöld á Akureyri ásamt
Hauki Stefánssyni og leikstýrði
t.d. á Siglufirði og kom síðan á æf-
ingar víða en þetta nægði engan-
veginn og það var ekki hægt að
selja þessa vinnu eins og þurfti.
En hvað með Reykjavík, það
voru ekki margir sem höfðu lœrt
leiktjaldamálun?
- Nei það er rétt, Bjami Bjöms-
son grínsöngvari og Lárus Ingólfs-
son höfðu eitthvað verið í Konung-
lega á undan mér, en sama var. Þá
var það nú bara Leikfélag Reykja-
víkur sem starfaði þar svo hæpið
hefði verið að lifa eingöngu af
leiktjaldamálun. Nei, ég var líka of
mikill Dalvíkingur í mér, vildi
vera hér og ætlaði mér að eiga hér
heima. Við Steinunn kona mín
stofnuðum einmitt heimili á þess-
um tíma, 1941, og fyrsta bamið
okkar Jón Trausti fæddist árið
eftir. Nei, ég fór að fara út í húsa-
málun hér á Dalvík. Þó var það nú
svo að þeir viðurkenndu ekki próf-
ið mitt frá Kaupmannahöfn í
fyrstu. Ég átti erfitt með að sætta
mig við það og svo fór að lokum
að þeir viðurkenndu allt nema
verklega prófið sem ég þá tók aft-
ur. Síðan störfuðum við Páll heit-
inn Sigurðsson lengi saman við
þessa iðn.
Steingrímur rifjar upp í sam-
talinu ýmislegt sem bœði tengist
mönnum og málefnum frá fyrri
tímum og er úr vöndu að ráða
þegar velja á slíkt til birtingar hér.
En látum hérfylgja söguna af mó-
tekjunni.
- Frá einu langar mig að segja
frá þessum tíma, en það er frá
stríðstímanum. Allir hugsandi
menn höfðu áhyggjur af því ef
Að ofan:
Úr Jeppa á Fjalli. Mvndin er senni-
lega tekin 1936. Steingrímur leik-
stýrði og gerði leikmyndina. Á svið-
inu eru Jóhannes Jóhannesson (Jói
leikari) og Haraldur Zophoníasson
til vinstri.
Til hliðar:
Á sviðinu á Siglufirði. Lénharður
fógeti. Steingrímur og Guðbjörg
Þorbjarnardóttir, síðar leikari í
Reykjavík. Guðbjörg steig sín fyrstu
spor á leiksviði undir stjórn Stein-
gríms.
siglingar legðust af til Iandsins og
þá sérstaklega hvað varðar
kuldann og ef ekki væri hægt að fá
kol til hitunar. Einn af okkar ágætu
mönnum sem oft var fljótur til ef
eitthvað var svona, Kristinn Jóns-
son sem kallaður var sundkennari,
hann fékk einhversstaðar lánaðan
mikinn og stóran bor sem ætlaður
var til að bora niður í mýrar og
sund og vita hvort það kæmi mór
upp á bomum. Við fórum upp um
allar hlíðar til að bora og það var
ætlun Kristins að láta taka upp mó
í stórum stfl til að eiga sem vara-
forða.
Upphaf
hitaveitunnar
- Þá var bara að finna staðinn þar
sem hægt væri að finna nógu mik-
ið á sem skemmstum tíma. Fyrir
valinu varð Karlsárdalurinn. Þar
þekkti ég mig frá því ég átti heima
þar og vissi að þar var alveg geig-
vænleg djúp mótekja. Þama var
rifið upp geysimikið og þurrkað
þama á dalnum. Nú átti allt að vera
vel birgt, en það kom babb í bát-
inn. Um veturinn kom snjóflóð
sem ruddi öllu yfir á Hólsdal sem
ekki fór í árgilið. Þetta stórhuga
verk er lýsandi fyrir Kristin. Hann
var fljótur til, fékk fólk í lið með
sér til að framkvæma stórt og horfa
til framtíðar og ekkert var of mikið
erfiði í hans augum. Kristinn átti
afar létt með að umgangast ungt
fólk og unglinga og fá ungt fólk til
að vinna.
Þið voruð saman í fyrstu hita-
veitunefndinni ásamt Jóni Jónsyni
kennara.
- Já, það var upp úr 1950. En ég
minnist þess að á svipuðum tíma
og við leituðum að mónum þá var
Kristinn með hitamæli sem við
fórum með um allt í leit að volgr-
um. Til dæmis fundum við að lind-
in við upptök bæjarlækjarins á
Hóli út var 16 gráðu heit og skýrð-
ist þá að lækurinn var ónothæfur til
kælingar mjólkur. Starf fyrstu hita-
veitunefndarinnar snérist aðallega
um hvort Dalvíkurhreppur ætti að
kaupa jörðina Hamar sem þá var til
sölu. Reyndin varð nú sú að menn
vildu kaupa en Svarfaðardals-
hreppur neytti forkaupsréttar. En
brautin var mörkuð með þessu þó
svo nokkur ár liðu þar til hitaveitan
kom.
Þú hefur sinnt sveitarstjórnar-
málum hér?
- Ég var í hreppsnefnd á árun-
um 1958 til 1962. í það sinn var
ekki listakosning heldur var valið.
Ég sóttist ekki eftir þessum störf-
um þó eftir því hefði nokkrum
sinnum verið leitað en léði máls á
þessu úr því að ekki þurfti lista-
kosningu. Þeir Kristinn og Jón,
sem áður eru nefndir, voru einnig í
sveitarstjóminni en með þeim
vann ég mikið hér áður. Það var
nokkur aldursmunur á okkur en
samstarfið gekk prýðilega, ekki
síst þegar við höfum það í huga að
við vorum allir hver á sinni póli-
tísku línunni. Ég hef alltaf talið
það lán fyrir mig að hafa starfað
lengi með þessum mönnum. En í
hreppsnefndinni voru lfka þeir
Valdimar Sigtryggs og Valdimar
Óskars, alveg prýðismenn í sam-
starfi. Það var einmitt á þessum ár-
um sem tappatogaramir, eins Og
þeir voru kallaðir, komu og Ut-
gerðarfélag Dalvíkinga h/f var
stofnað með virkri þátttöku
hreppsins.
Hvenœr byrjar þú að staifa við
skólann hérna?
- Það var nú býsna snemma þó
svo kennarastarfið verði ekki mitt
aðalstarf fyrr en um miðjan sjötta
áratuginn. Fljótlega eftir að ég
kom úr fyrri námsferðinni til
Kaupmannahafnar fór ég að kenna
teikningu hér við skólann en þá
tímabundið. Ég kom nærri skólan-
um á ýmsan hátt þó svo ég stund-
aði húsamálun.
Kenndi mörgum
kynslóðum
- Ég var meðal annars í skólanefnd
lengi og mig minnir að ég hafi ein-
mitt verið formaður hennar þegar
vantaði dönskukennara hér líklega
1954 og þá varð úr að ég tæki þá
kennslu að mér og raunar meira til.
Síðan hélt ég áfram árið eftir. Ég
man að Jón Jónsson kennari sótti
það mjög stíft að ég héldi áfram og
var það úr. í fyrstu var þetta stunda-
kennsla en síðar fékk ég skipun.
Síðan kenndi ég þar til ég var 68 ára
gamall, þá hætti ég alveg.
Þú hefur kennt mörgum kyn-
slóðum?
- Jú og það er fróðlegt að sjá
hvemig hlutimir endurtaka sig í
hverri nýrri kynslóð. Sjá taktana
endurtaka sig í nýrri kynslóð. í
raun og vem er gaman að horfa á
það í svona litlu samfélagi þar sem
maður þekkti alla og kannaðist við
hvemig verklag menn höfðu, að
sjá það síðan í hnotskum hjá böm-
unum í skólanum. Auðvitað býr
hver kynslóð við sínar aðstæður og
þess vegna brýst þetta misjafnlega
fram. Þegar ég var ungur þá gerð-
um við prakkarastrik sem ég segi
svosem ekki frá hér, en þá vom t.d.
engin útiljós svo myrkrið hjálpaði
okkur með að prakkarastrikin
kæmust ekki upp. Svo em aðstæð-
umar breyttar. Ég man eftir því að
það þótti ekkert tiltökumál þó ríg-
fullorðnir menn rykju hverjir á
aðra þegar beitubáturinn kom hér
að bryggju. Þá var hnefarétturinn
látinn ráða og á þetta horfðu ung-
lingamir og í þeirra augum var
þetta hluti af lífsbaráttunni.
Einn ágætur maður sagði það
við mig að hann byrjaði alltaf að
skjálfa þegar hann sæi beitubátinn
koma fyrir Hálshomið, ekki af
æsingi heldur af hræðslu. Upp-
lagið er svipað en aðstæðumar
gjörbreyttar.
Seldi málverk
erlendis
Hér áður fyrr málaðirðu talsvert
afmyndum, eru þœr til víða?
- Það er rétt ég málaði þónokkuð
en það er ekki mikið til af þessum
myndum. Mér er ekki fyllilega ljóst
hversu víða. Þannig var að í fyrra
skiptið sem ég er úti í Danmörku þá
fór ég um sumarið og Kristinn Pét-
ursson myndhöggvari til Borgund-
arhólms þar sem við bjuggum sam-
an í tjaldi. Við máluðum þama og
seldum ferðamönnum afraksturinn
og gekk þetta bara vel. Eins málaði
ég heima á herbergi í Kaupmanna-
höfn og seldi, svo kannski eru til
myndir sem sænskir eða þýskir
ferðamenn hafa keypt eða þá að
myndir fyrirfinnast á dönskum
heimilum, um það fæst líklega seint
vitneskja. En hér eru ekki til margar
myndir. Ekki ætla ég að gera lítið úr
þeirri list sem menn hafa fest á
léreft en ég vil þó benda samferða-
fólki mínu hér um slóðir á þau lista-
verk sem myndast í náttúrunni hér
hvert vor þegar snjóa er að leysa og
hlíðar dalsins skarta hinum dásam-
legustu myndum sem taka fram öllu
því sem sýnt er innanhúss.
Þannig vísar á vissan hátt lista-
maðurinn Steingrímur Þorsteins-
son til sjálfs sín sem náttúruskoð-
anda og minnir okkur á hve víða
heima viðmœlandi okkar er og að
viðtal við hann getur verið án
endis. En einhvers staðar verður
að setja punkt og látum hann koma
þar sem Steingrímur hefur rœtt um
listaverk náttúrunnar.
JA