Dagblaðið Vísir - DV - 05.08.2016, Blaðsíða 20

Helgarblað 5.–8. ágúst 201620 Fólk Viðtal
s: 426 5000 - booking@bbkefairport.is - bbkeflavik.com
Ertu að ferðast í haust?
Við geymum bílinn frítt, keyrum þig á
flugvöllinn og sækjum þig við heimkomu
Láttu fara
vel um þig
nóttina fyrir
eða eftir flug
og gistu hjá
okkur
Ný rúm frá RB
rúm
A
nna Kristjánsdóttir fæddist
30. desember árið 1951 í
Höfðaborginni í Reykjavík
og var alin upp að hluta
í Mosfellsdalnum. Hún
fæddist í líkama lítils drengs, en
vissi samt alltaf að hún væri kona.
Fjölskyldan taldi átta manns, en
Anna var yngst, og öll bjuggu þau
saman í aðeins 39 fermetrum. „Það
þótti ekkert tiltökumál á þessum
tíma. Auðvitað var þröngt um okkur,
en einhvern veginn virkaði það.“
Send í sveit
Bernskan einkenndist af drykkju
foreldranna. „Þess vegna var ég
send í sveit með tveimur yngri
systkinanna. Barnaverndarnefnd
greip nokkrum sinnum inn í mál
fjölskyldunnar og eldri systkinin
höfðu líka verið tekin af heimilinu
á tímabili. Þetta snerist um drykkju-
skap og vanrækslu, ekki ofbeldi.
Þrátt fyrir allt bjuggu foreldrar mín-
ir alla tíð saman, í 55 ár. Mér fannst
þetta ekkert voðalega dramat-
ískt. Fyrst var ég á Silungapolli,
svo í Reykjahlíð í fimm ár.“ Tólf ára
gömul kom Anna svo aftur til fjöl-
skyldu sinnar í Reykjavík. Ástandið
hafði lítið skánað. „Það var allt við
það sama, en ég var orðin eldri. Að-
stæðurnar á heimilinu voru mikið
feimnismál og ég bauð til dæmis
aldrei vinum heim. Það var mikið
um feimnismál og feluleik. Þessar
aðstæður voru þó alls ekkert eins-
dæmi. Á sjötta áratugnum bjó mikill
fjöldi barna við svipuð kjör. Þröng-
býli og fátækt þóttu ekki tiltökumál
og það þótti til dæmis ekkert sjálf-
sagt að vera með baðherbergi. Hjá
okkur var einungis salerni en tvær
sundlaugar voru mikið stundaðar.“
Ég spyr Önnu hvort einhver í
sveitinni hafi gengið henni í móður-
eða föðurstað, og hvort hún hafi
upplifað ofbeldi á þessum stöðum
eins og margir henni samtíða hafa
lýst á seinni árum. „Nei, það var
enginn sem gekk mér í foreldrisstað,
en ég varð heldur aldrei vör við neitt
ofbeldi fullorðinna gagnvart börn-
unum.“
Streittist á móti
Anna vissi alltaf að hún væri kona,
en á unglingsárunum byrjaði flótt-
inn fyrir alvöru. „Pælingarnar um
mitt rétta eðli urðu sterkari og skýr-
ari með kynþroskanum. Ég gat
ekki sagt neinum frá þessu og vissi
ekki um neinn í sömu sporum. Ég
streittist á móti af öllum kröftum og
fór 14 ára á sjóinn, strax að loknu
skyldunámi. Það var svo sem ekk-
ert óeðlilegt á þeim tíma að krakk-
ar færu að vinna þetta snemma.“
Seinna fór Anna í landspróf í Gaggó
Vest, en eftir það kom hún sér á
togara. „Sjórinn var hluti af flóttan-
um. Ég gat ekki komist lengra frá
heiminum, frá hugsunum og stöð-
ugum pælingum. Á svona flótta
verður tilhneiging til að fara í átt
að ofurkarlmennsku – og sjórinn er
einmitt þannig staður. Svo festist ég
bara á sjónum og þvældist milli báta
og togara.“
Tvítug fór Anna í Vélskólann
og lauk þaðan prófi vélstjóra. Það
gekk lítið að bæla niður vanga-
veltur um að hún væri kona í lík-
ama og lífi karlmanns. „Ég gat ekk-
ert leitað og átti hvorki trúnaðarvin
né vinkonu.“ Hún hélt á tímabili að
hún væri kannski hommi – tilvist
þeirra var jú viðurkennd á þessum
árum þó að örfáir væru komnir út
úr skápnum. „Ég kannaði það mál,
en það reyndist ekki vera. Þegar
ég var um 16 ára, að mig minn-
ir, komst ég að því að úti í heimi
hefðu verið framkvæmdar að-
gerðir á fólki. Ég sá heimildamynd
í Laugarásbíói, þar sem meðal
annars var fjallað um April Ashley,
eina fyrstu transkonuna í Bretlandi
sem fór í kynleiðréttingu. Hún hafði
verið á sjó, farið í sjóherinn og geng-
ið í gengum ýmislegt fyrst. Hennar
uppvöxtur virtist dálítið áþekkur
mínum, þó að reyndar hafi leið
hennar svo legið í fyrirsætubrans-
ann á meðan ég hélt áfram á sjón-
um. Þarna sá ég eitthvað sem hægt
var að stefna að.“ Anna reyndi að
kynna sér málin frekar, en komst
fljótlega að því að kostnaður við að-
gerð væri það mikill að líklega yrði
hún áfram fjarlægur draumur.
Dæmigerður karlmaður
Anna hélt áfram lífi karlmannsins
og næsta skref var að giftast og
stofna fjölskyldu. „Ég byrjaði í sam-
búð 1974 og við gengum í hjóna-
band ári síðar. Hjónabandið var svo
sem í lagi, en ákveðin þvingun um
leið. Við eignuðumst þrjú börn, og
ég er mjög þakklát fyrir það. Við höf-
um sterka þörf fyrir endurholdgun í
formi niðja og þegar yfir lýkur eru
þau kannski það eina sem við skilj-
um eftir okkur hér á jörðinni.“ Anna
sagði konu sinni fljótlega hvers kyns
var. „Ég get ekki sagt að viðbrögð
hennar hafi verið jákvæð, heldur
ekki að það hafi verið mikið um ást
eða nánd í hjónabandinu. Það var
í raun blekking. Það var svo erfitt
að ræða það sem amaði að – engar
fyrir myndir og ekki gátum við leitað
okkur hjálpar.“
Skömmu fyrir skilnað þeirra
hjóna 1984 reyndi Anna í fyrsta sinn
að leita sér hjálpar. „Ég leitaði að-
stoðar á Geðdeild Landspítalans,
og þar ruku menn upp til handa
og fóta. Einn vildi loka mig inni og
annar vildi endilega finna lækn-
ingu við þessum kvilla. Það var enga
hjálp að hafa svo ég hélt bara áfram
á sjónum.“
Sölvína kom til hjálpar
Eftir vinnuslys á sjónum, þar sem
Anna axlarbrotnaði, lauk hún
öldungadeild Menntaskólans
við Hamrahlíð. „Þar kynntist ég
Sölvínu Konráðs sálfræðingi sem
starfaði þar sem námsráðgjafi.
Hún var fyrsta manneskjan sem
skildi mig. Hún aðstoðaði mig við
að finna réttu læknana og fagfólk
sem hafði skilning á þessu. Einhver
vildi loka mig inni til rannsókna en
fleiri sýndu skilning og vildu hjálpa
Baráttukonan og brautryðjandinn Anna
„Sjórinn
var hluti af
flóttanum. Ég gat
ekki komist lengra
frá heiminum, frá
hugsunum og stöð-
ugum pælingum.
Ragnheiður Eiríksdóttir
ragga@dv.is
Baráttukona
Nú er ég orðin meira eins og „grand old lady“.
mynD SigtRygguR aRi
anna Kristjánsdóttir var fyrsta íslenska trans-
konan sem kom fram fyrir augu þjóðarinnar, bein í
baki, stolt og loksins byrjuð að lifa í sínu rétta kyni.
Anna var önnur íslenska konan sem gekkst undir
kynleiðréttingu, en sú fyrsta hefur aldrei kosið að
koma fram í fjölmiðlum. Anna og Ragnheiður Eiríks-
dóttir blaðakona, hittust á kaffihúsi, drukku kaffi,
borðuðu belgískar vöfflur og ræddu saman um lífið
og tilveruna.