Norðurslóð - 24.02.2005, Síða 4

4 - Norðurslóð
Sigurjón Antonsson
Skíðagangan yfír Yatnajökul 1984
Sigurjón Antonsson er flestuin
Dalvíkingum sem komnir eru tii
vits og ára vel kunnugur. Hann
er fæddur og uppalinn á Daivík
en hefur búið og starfað á Egils-
stöðum lengst af starfsævi sinn-
ar. Sigurjón sendi blaðinu þessa
ferðasögu fyrir nokkru og hér
birtist annar hluti hennar.
Á myndinni er greinarhöfundur,
Sigurjón Antonsson vígbúinn fyr-
ir jökulinn.
Hvílst á steini suðaustan í Grœnalónsjökli.
Þegar við lítum út um morguninn
svífur þokan grá allt um kring.
En skyndilega leysist þokan upp
og þá sér hvergi ský á lofti og
ekki blaktir hár á höfði.
Það er varla hægt að koma orð-
um að þvísemfyriraugu ber. Jök-
ullinn allt um kring í glampandi
sólskini, Öræfajökull með öllum
sínum tindum, Skaftafellsfjöllin
- Miðfell, Þumall og vestar Súlu-
tindar, Grænafjall og Lómagnúp-
ur. Háabunga í suðvestri og síð-
an áfram, Svíahnjúkur vestari.
Þá sést Hamarinn í vestri og svo
gnæfir Bárðarbunga í norðvestri.
Grímsvatnalægðin er drifhvít,
en þar er mikið af sprungum og
við afréðum að fara ekki þangað
niður, því hollráð gamalreynds
jöklafara eru okkur ofarlega í
huga er hann sagði:
Taktu aldrei upp á því
að œða á jökulbungur.
Par eru veðrin þeygi hlý.
Þraut að kúldrast vistum í
og lenda í þeim ofan í djúpar
sprungur.
Sœktu ei á Svíahnjúk,
svoddan heimskir kjósa,
þar er eilíft frost og fjúk.
Fljótt þar skreppur sál úr búk
efað tœkju Grímsvötnin að
gjósa.
Við skoðum jarðvarmaorku-
verið á Svíahnjúk eystri og för-
um að Hithól skammt suðvestan
við hnjúkinn. Ein sólskríkja kom
til okkar og var hún greinilega
ánægð að fá nokkra brauðmola
hjá okkur. Svo er enn lagt af
stað, þótt vissulega hefði verið
gaman að dvelja þarna lengur í
svona dásamlegu veðri. Haldið
er vestur að Svíahnjúk vestari og
þá sveigt til suðurs og lá leiðin
austanhallt í hæstu bungu Há-
ubungu. Þar tók við feiki löng
brekka en ekki mjög brött suður
af Háubungu. í brekkunni kom-
um við að feikna mikilli jökul-
sprungu sem var skáhallt á stefnu
okkar.
Við renndum okkur æði spöl
meðfram sprungunni þar til kom-
ið var að snjólofti á henni. Þar lét-
um við okkur gossa yfir á mikilli
ferð. Það tókst með ágætum, en
segja má að það hafi verið nokk-
ur glannaskapur að fara þessa
leið, því þarna er mikið sprungu-
svæði, en það var allt á kafi í snjó
svona snemma sumars, utan þessi
eina sprunga. Stefnan var á vest-
anvert Grænafjall og nefnist sá
hluti jökulsins sem við fórum nú
um Djúpárbotnar. Sólskinið var
alveg brennandi og speglunin frá
snjónum þannig að hvergi mátti
sjást í beran blett á okkur. Þó fór
það þannig að ég brann á báðum
úlnliðum vegna endurspeglun-
ar af snjónum þar sem ég hélt
um skíðastafina og líningarnar
á treyjunni höfðu dregist eilítið
upp á göngunni.
Það vakti fljótt athygli okkar
að það var eins og rauðleitri slikju
slægi á jökulinn þarna og þegar
nær dró sást að snjórinn var allur
í smádældum sem urðu til vegna
varma frá þörungum, sem lifðu
að því er virtist góðu lífi þarna í
sólskininu. Snjórinn var blautur
og gangfærið því fremur erfitt.
I vestri blasti Þórðarhyrna við
okkur og þar austuraf Nybba og
Borgir.
Við renndum okkur heillanga
leið niður vestasta hluta Græna-
fjalls, en þegar komið var svo
langt niður að megnið af Græna-
lóni var í sjónmáli, jókst brattinn
mjög og landið auðnaðist.
Var þá numið staðar og
skyggnst um. Sást þá að svo hátt
var í Grænalóni að vatnið náði
langleiðina upp að Grænalóns-
jökli sem kemur niður í Græna-
lónslægðinanorðvestanfrá. Mjög
var okkur og starsýnt á strandlín-
urnar sunnan lónsins. Þær voru
nefnilega tvær, við núverandi
vatnsborð og síðan önnur miklu
ofar, frá þeim tíma er vatnið úr
Grænalóni féll til Núpsárdals, þar
til eftir stóra hlaupið árið 1935 að
vatnið hefur ekki náð eins hátt,
áður en það hleypur undir Skeið-
arárjökul í Súluhlaupum.Tvær ár
runnu frá jöklinum út í lónið og
vatnsflaumur á aurnum framan
við jökulinn. Höfðum við ætlað
að vaða árnar ef fært væri. Nú
var það bersýnilega ekki hægt og
varð að grípa til annarra ráða.
Þetta þótti okkur Þórhalli
meir en lítið bagalegt, því okkur
fýsti að sjá ölkeldurnar sem eru
neðst í vesturhlíðum Grænafjalls
þar sem heitaTaumagil. Éghafði
séð myndskreytta grein í tíma-
ritinu Náttúrufrœðingurinn um
ölkeldurnar og umhverfi þeirra
og hélt sérstaklega upp á þetta
eintak.
Það var orðið áliðið dags og
ákveðið að slá upp tjöldum þar
sem komið var.
Ekki var viðlit að fara af fönn-
um til þess arna, því alsstaðar var
bara aur og leirdrulla þar sem
snjólaust var. Var nú tjaldað á
blautum snjónum og í ofanálag
tók að rigna á okkur á meðan
við vorum að koma okkur fyrir.
Þetta var langversti gististaður
okkar í ferðinni.
Það voru nú áttatíu ár liðin frá
því að Bretarnir Wigner og Muir
gistu á Grænafjalli fyrstir manna
svo vitað sé árið 1904. Líklegast
höfum við verið númer tvö til að
gista þar, því engar sögur hef ég
af því að þeir sem komu þangað
á árunum 1935,36 og 37 hafi gist
þar.
Þegar við skriðum úr pokunum
á sjötta degi ferðarinnar var kom-
ið ágætis veður.
Sólin skein og vermdi og nú
höfðum við orðið fullan skilning
á því hvað það er þegar skiptast
á skin og skúrir. Nú var snúið til
baka upp fjallið aftur og hækk-
uðum við okkur um það bil 200
metra og síðan var haldið í vest-
ur yfir jökulruðninga norðvestan
Grænafjalls og út á Grænalóns-
jökul. Fjallið Geirvörtur blasti
við og Hágöngur þar suðvestur
af.
Ágætis skíðafæri var á Græna-
lónsjökli og var brunað niður eft-
ir jöklinum á mikilli ferð.
Neðarlega ájöklinum vargríð-
arlega stór steinn. Þar stoppuðum
við, klifruðum upp á steininn og
fengum okkur næringu. Steinn-
inn var svo heitur af sólgeislun-
inni að ekki var hægt að halda
berum lófa á honum augnablik.
Þarna hvíldumst við góða stund
og nutum sólarinnar og ylsins frá
steininum. Við tókum að gantast
með það að gott væri að hafa
svona stein til upphitunar á vetri
komanda. Svo var enn haldið af
stað og brátt fórum við suður af
jöklinum skammt ofan við jökul-
sporðinn og gengum þá á snjó í
austur, efst upp á Núpsártanga,
sem er sunnan Grænalóns.
Þarna sást vel til Skeiðarárjök-
uls og Skaftafellsfjalla. Þar voru
Færinestindar næst og svo Þum-
all og Miðfell. Til vinstri blöstu
við suðurhlíðar Grænafjalls og
gengur Grænafjallstagl austurúr
fjallinu og innundir Skeiðarárjök-
ul. Lítið var um gróður í Græna-
fjalli og ekki lá í augum uppi af
hverju fjallið heitir svo. Græna-
lón var undir ís nema rétt vestast
þar sem tvær jökulár féllu í það.
Svo hallaði austuraf og kom-
um við niður þar sem uppþorn-
aður farvegurinn frá Grænalóni
til Núpsár er. Þar var alveg snjó-
laust og hægt að finna þurran
blett til að tjalda á.
Við tjölduðum á mel vestan
farvegarins og tíndum steina úr
melnum svo tjaldbotnarnir voru
eins og á sléttu gólfi. Notuðum
svo steinana á skarirnar.
Nú brá nýrra við því ekki
rigndi um kvöldið, en þoka lagð-
ist á um nóttina.
Næsta morgun var haldið áfram í
austur og nú upp á fjallið Eggjar
og síðan sveigt til suðurs í þoku.
Eggjar eru vestan Skeiðarárjök-
uls, sunnan Grænalóns og suður
undir Súlutinda. Þverhnípi er
niður að jöklinum, en vegna þok-
unnar fórum við mjög á mis við
þetta tröllaukna útsýni. Mjög var
nú farið að sneyðast um snjó á
leið okkar og urðum við að rekja
okkur á milli auðra mela og þar
kom þegar við fórum suður af
Eggjum og niður úr þokunni að
snjóinn þraut.
Var þá farið af skíðunum og
farangurinn lagður á hrygginn.
Ég tók allt mitt hafurtask
með, en hinir skildu lítilsháttar
eftir, meðal annars þoturnar sem
við höfðum dregið alla leið frá
Kverkfjöllum. Var dótið urðað
vandlega og merkt með vörðu
því meiningin var að nálgast það
síðar. Haldið var niður Súludal
vestan Súlutinda og þá vestur
yfir Bunkadal og niður á Vala-
björg, sem eru austan suðurenda
Núpsárdals.
Nú var úr vöndu að ráða að
komast niður björgin svona
klyfjaðir. Þórhallur og Björn fóru
niður snarbrattar gilskorur sem
okkur Hrafnkeli leist ekkert á.
Leiluðum við fyrir okkur norður
með brúnunum og fundum stórt
og mikið gil sem var hin eina
sanna upp eða niðurgönguleið.
I gilinu voru slitrur úr sverum
stálvír eftir einhverja ofurhuga
sem komu bíl eftir þessu gili ára-
tugum áður. Reyndar höfðum við
séð hjólför eftir þá upp á björg-
unum þar sem deiglent var.
Slegið var upp tjöldum á sléttri
gróinni flöt skammt sunnan gils-
ins, steinsnar frá björgunum.
Hellir var þar skammt frá. Dá-
samlega er fallegt þarna og nú
var stillt og bjart veður.
Við strengdum heila siglínu
upp í drang skammt frá tjald-
stæðinu og hengdum þar á mik-
ið af fatnaði til þerris. Einhver
sagði að þetta myndi vera lengsta
þvottasnúra á íslandi.
Af því að svo mikið eldsneyti
var ennþá eftir, þá var hitað vatn
til að þvo svitastorkuna úr höf-
uðhárum og andliti. Eftir að hafa
nærst var kveiktur varðeldur og
sungið og skálað í Henessy kon-
íaki fyrir stórkostlegu ferðalagi
yfir Vatnajökul.
Árla niorguns 16. júní vöknuðum
við í sól og blíðu. Við erum
snemma á fótum og höldum
nú léttklæddir inn Núpsárdal.
Fljótlega verðum við varir við
eftirför og hinkrum við. Þar voru
komnir þeir Hannessynir pósts
á Núpsstað og eru að svipast eft-
ir tófuslóðum í moldarflögur og
annarsstaðar þar sem spor kunna
að sjást. Þeir spyrja hvaðan við
séum að koma og segjumst við
koma frá Egilsstöðum. Þá segjast
þeir ekki hafa séð neinn bfl suður
á söndum eða hvernig höfum
við komið. Við segjum sem var
að við höfum komið gangandi.
Þeir bræður, Eyjólfur og Nikulás
héldu víst að við værum að
spauga þar til þeir sáu skíðin
seinna um daginn.
Þeir bræður fóru svo að stússa
eitthvað í gangnakofa sem er
innarlega í dalnum, en við héld-
um áfram inn að Kálfsklifi, þar
sem handstika þurfti sig upp
snarbrattan hamravegg á keðju,
sem var komið þarna fyrir 1902.
Þaðan var stutt að Tvflita hyln-
um þar sem Núpsá og Hvítá falla
í myndarlegum fossum í sama
hylinn. Áin heldur svo Núpsár-
nafninu þar fyrir neðan.
Við sáum steinbogann í Núps-
árfossi. í bakaleiðinni gerði á
okkur hitaskúr, en þá hafði ein-
hver verið svo óforsjáll að breiða
úr svefnpokanum sínum til að
viðra hann fyrr um daginn. Var nú
sprett úr spori til að bjarga pok-
anum. Seinna komu þeir Núps-
staðabræður til okkar og fórum
við Þórhallur og Hrafnkell með
þeim yfir Súlujökul, fyrir upptök
Súlu þar sem hún gýs upp undan
jöklinum. Jökullinn var sérlega
ósléttur og sandorpinn og bleytt-
um við félagar okkur allir í hægri
fót við að vaða afrennsli af jökl-
inum með sandbleytum.
Við vörðuðum leiðina til að
auðvelda okkur förina daginn
eftir.
Það var kominn sautjándi júní
og héldum við af stað úr Núps-
árdal klukkan níu um morgun-
inn í suðaustan rigningu. í fyrstu
var skjól af Valabjörgum og Súlu-
jökli. Erfitt var að skrönglast
með farangurinn yfir Súlujökul,
en við nutum þess að hafa farið
með þeim bræðrum daginn áður.
Enginn bleytti sig í fætur á jökl-
inum, en við urðum allir gegn-
drepa áður en við náðum suður
á þjóðveg austan Núpsvatna.
Við fórum í þurr föt og borðuð-
um undir brúnni á Núpsvötnum
og svo var beðið eftir rútunni til
Hafnar. Við Þórhallur vorum að
þvælast uppi á veginum austan
við brúarsporðinn þegar fólksbíll
kom að vestan yfir brúna. Hann
snarhemlaði þegar hann nálgað-
ist okkun og við forðuðum okkur
frá, því brúargólfið var fljúgandi
hált í bleytunni. En þá kom í ljós
að annar bfll var rétt á eftir og
lenti aftan á þeim fyrri svo að
plastbrotunum rigndi yfir okkur.
Þeir stoppuðu svo og öku-
mennirnir komu fáklæddir út í
suðaustan garrann og rifust góða
stund en urðu að hætta þegar
kuldaskjálfti fór að fara um þá,
settust þá inn í bflana og óku á
brott.
Við vorum greinilega komnir
aftur í menninguna og nú fyrst
lentum við í verulegum lífs-
háska.
Svo kom rútan og tók okk-
ur með í Skaftafell og síðan til
Hornafjarðar þar sem gist var.
Síðasta dag fcrðarinnar var farið
með rútubfl til Egilsstaða með
viðkomu á Breiðdalsvík og um
Breiðdalsheiði. Frá Kverkfjöll-
um höfðum við getað látið vita af
ferðum okkar með talstöðinni,frá
Grímsfjalli bar Vestmannaeyja-
togari skilaboð frá okkur og frá
Grænafjalli tók togari frá Breið-
dalsvík skilaboð frá okkum.
Svo skemmtilega vildi til að
bróðir Þórhalls, sem var á þessu
skipi, svaraði honum í talstöð-
ina.
Öll ferðin tók tíu daga, en
fimm daga höfðum við verið að
komast yfir Vatnajökul og sjötti
dagurinn fór í að koma sér niður
á jafnsléttu.
Niðurlag og eftirmáli í nœsta
blaði.