Norðurslóð - 24.10.2013, Qupperneq 3

3 - Norðurslóð
Þyrluskíðakapphlaup á
Tröllaskaga
Rætt við Jökul Bergmann jjallaskíðafrömuð
Jökull Bergmann
Jökull Bergmann fjallaleiðsögu-
maður og ferðafrömuður á
Klængshóli í Skíðadal er ekki
alltaf heima hjá sér á þessum
tíma árs. Þegar Norðurslóð
hringdi í hann á fimmtudaginn
var hann nýkominn frá Georgíu
þar sem hann fór til ráðgjafar
um verkferla, öryggismál,
markaðsmál og aðra uppbyggingu
á þyrluskíðafyrirtæki sem starfar
í Kákásusfjöllum.
Jökull segist oft sinna slíkum
ráðgjafarstörfum bæði fyrir
fyrirtæki og sveitarfélög víða um
heirn. Daginneftirvarhannaðleggja
upp í kynningar-, og markaðsferð
fyrir fyrirtæki sitt, Arctic Heli
Skiing, til nokkurra landa í Evrópu
og til Japan. Þess á milli sendist
hann í fjallaleiðsögumennsku út
um allar þorpagrundir þangað til
skíðavertíðin byrjar aftur hér á
Tröllaskaga eftir áramótin.
Eftirtektarverð uppbygging
Markviss og skjót uppbygging
fyrirtækis Jökuls á sviði fjalla- og
þyrluskíðamennsku hefur vakið
verðskuldaða athygli víða og komið
Tröllaskaga á heimskortið sem
sérlega áhugaverðan áfangastað
fyrir ijallaskíðamenn, jafnt þeirra
sem kjósa að ganga á fjöll og skíða
niður eða hinna sem efni hafa á að
nýta sér þyrlurtil þeirra hluta. Jökull
segir þyrluskíðun ekki vera í neinni
sókn á heimsvísu. Mikill vöxtur
var fram til 2006-7. Eftir það varð
mikil lægð í greininni en á síðustu
árum hefur hún aftur verið að rétta
úr kútnum. Mörg stór fyrirtæki fóru
illa í þeirri niðursveiflu. Jafn og
stígandi uppgangur á útgerð -inni á
Klængshóli sé því eðlilegur í ljósi
þess að uppbyggingin hefst þegar
lægðin er mest á heimsvísu og síðan
hafi leiðin legið upp á við.
„Svona ferðamennska fylgir
ekki venjulegum hagsveiflum
einfaldlega vegna þess að það
er fámennur hópur sem á nóg
af peningum fyrir þetta og enn
fámennari hópur sem bæði á nóg af
peningum og er þar að auki góður á
skíðum. Við erum að tala um þetta
eina prósent sem stendur utan og
ofan við allar efnahagssveiflur en
ekki fólk eins og mig og þig.“ segir
Jökull.
A Klængshóli hafa risið hvert
húsið á fætur öðru í tengslum
við skíðaútgerðina. Baðhús og
nuddstofa reis þar 2011.1 ársbyrjun
2012 voru tekin í notkun tvö
gestahús með fjórum tveggja
manna lúxusherbergjum og núna
hafa bæst við tvö hús með fjórum
herbergjum til viðbótar. Hvert
herbergi er á tveimn hæðum þannig
að gestimir geta sofið í sitthvom
rúminu og verið alveg prívat ef
þvi er að skipta. Jökull segir að í
fjallaskíðabransanum sofí yfirleitt
hver í sínu rúmi. Það sé hins vegar
ekki skynsamlegt í ferðaþjónustu
að vera eingöngu með eins manns
herbergi.
Síðasta framkvæmdin á
Klængshóli var endurbygging
gömlu fjárhúshlöðunnar. Sett
var upp milligólf í helmingi
hlöðunnar. A neðri hæð er rými
fyrir skíðabúnað, verkstæði,
skíðalager og annað sem við
kemur ljallaskíðamennskunni.
Þar er aðstaða til að skipta um
föt og einnig setustofa þar sem
gestir geti sest niður með snittur
og bjór, spjallað og látið líða úr
sér eftir langan skíðadag. Einnig
er þar verslun - lítið útibú frá
Fjallakofanum. A efri hæð er stór
salur þar sem boðið er upp á jóga
og teygjuæfmgar. Gestir nýta sér
salinn gjaman fyrir morgunmatinn
til að gera léttar teygjuæfmgar og
koma sér í gang. Salurinn hentar
einnig fyrir fundi, litlar ráðstefnur
og slíkar samkomur ef því er að
skipta. I hinum helmingi hlöðunnar
er nú verið að ganga frá aðstöðu
fyrir starfsfólk.
Mikil velta
Utgerð eins og sú sem rekin er
á Klængshóli þarf margt starfsfólk.
Að sögn Jökuls em að jafnaði 16
gestir á staðnum yfir háannatímann
og annað eins af starfsfólki sem
kemur að rekstrinum. I þeim hópi
em leiðsögumenn, þyrluflugmenn,
þjónar og matreiðslufólk, nuddari
ofl. Starfsfólkið kemur sumt langt
að en einnig em heimamenn í þeim
hópi. M.a. starfar þar á annatímum
fólk af nánast öllum bæjum í
Skíðadal. Skíðafólkið gistir raunar
víðar en á Klængshóli þannig að
starfsemin skapar störf og tekjur
viðar á svæðinu.
Líklega hefði engan grunað
fyrir 10 ámm að afdalabærinn
Klængshóll yrði í framtíðinni
meiriháttar atvinnuveitandi á
svæðinu og velti meiri fjármunum
með ferðaþjónustu en allar bújarðir
dalsins samanlagt í hefðbundnum
landbúnaði. Ekki gmnaði heldur
neinn að snjórinn í fjöllunum gæti
staðið undir slíkri verðmætasköpun.
Blaðamaður spyr Jökul hvor
það sé rétt að hann hafi aldrei tekið
bankalán fyrir framkvæmdum og
hann staðfestir að svo sé. „Hins
vegar hafa fjársterkir erlendir aðilar
lagt verkefninu lið“ bætir hann við.
Heimarafstöð
Nú áformar Jökull að virkja
Bæjarána svokölluðu og koma upp
heimarafstöð. Gerðar hafa verið
forkannanir á hagkvæmni slíkrar
stöðvar og niðurstöðumar eru
afgerandi. Jökull segir að með góðu
móti megi ná út úr Bæjaránni 100
kílóvattstundum af rafmagni sem er
vel umfram orkuþörf á Klængshóli
í fyrirsjáanlegri framtíð.
„Það hefur verið á dagskrá
í mörg ár að fara í að virkja en
þörfin fyrir gisti- og þjónusturými
hefur sett þá framkvæmd aftar á
forgangslistann. Það er náttúmlega
mikill kostnaður sem fylgir því
að vera hitaveitulaus frammi í
Skíðadalsbotni með öll þessi hús
og ég tala nú ekki um ef maður vill
bjóða upp á heita potta og annað
sem hitaveitufólk býr við og lítur
á sem sjálfsagðan hlut. Klængshóll
nýtur engrar þjónustu eins og
hitaveitu, bundins slitlags o.þ.h.
og það er dýrt að búa þar, mikill
kostnaður vegna snjómoksturs og
langar akstursvegalengdir. Þannig
að maður þarf að hugsa um sjálfan
sig þegar kemur að rafmagni. Og
það er ekki bara gott ljárhagslega
að framleiða eigið rafmagn heldur
líka gott og jákvætt að vera sjálfbær
um orku og geta deilt henni í kring
um sig ef nóg er af henni“.
Fleiri um hituna
Nú er komin upp samkeppni
um þyrluskíðaútgerð á utanverðum
Tröllaskaga. I Það minnsta þrír
aðrir aðilar hafa nú uppi áform
um að hefja slíka útgerð. S.l. vor
varð nokkur umræða í tjölmiðlum
um hvort samningar Jökuls við
Dalvíkurbyggð, Grýtubakkahrepp
og fleiri landeigendur á svæðinu
um einkaleyfi á að fljúga upp á
fjöll með borgandi skíðamenn,
stæðust lög. M.a. var málið í
skoðun í Innanríkisráðuneytinu
og Dalvikurbyggð gert að senda
þangað greinargerð. Hvað hefur
Jökull um þau mál að segja?
„Það eru náttúrulega þrír aðilar
á svæðinu sem hafa verið að máta
sig við þetta. Sportferðir hafa
verið að prófa sig áfram. Björgvin
Björgvinsson er með nýtt fyrirtæki
á Siglufirði. Og svo er það Orri
Vigfússon sem reyndar er bara
leppur fyrir alþjóðafyrirtækið
Blackstone Það fyrirtæki er raunar
fímmta stærsta (Privat equity)
eignarhaldsfyrirtæki heims.
Hefur skoðun innanríkisráðu-
neytisins þá ekki haft nein eftirmál?
Nei það mál gat ekki haft
nein eftirmál þar sem þetta eru
einfaldlega samningar eins og
hverjir aðrir samningar um
landnýtingu. Einstaklingur eða
sveitarfélag getur sem landeigandi
samið um hvaða notkun sem er á
eigin landi og tekið fyrirþað greiðslu
ef menn vilja. Hvort sem það eru
beitarréttindi fyrir hross í hólfi eða
rétturinn til að skíða á landinu. Það
skiptir í sjálfu sér ekki máli hver
notkunin er. Eg hef reyndar frétt
það utan að mér að þetta upphlaup
í Innanríkisráðuneytinu hafi
komið frá afskaplega vel tengdum
samkeppnisaðila án þess að ég fari
að nefna nein nöfn í því sambandi.
Það hefur verið ákveðinn
misskilningur í gangi um þessa
samninga okkar, m.a. í fjölmiðlum.
Orri Vigfússon talaði m.a. um það
í Morgunblaðinu í vor að það væri
ekki hægt að banna mönnum að
fljúga á þyrlum um tiltekin svæði.
Það er alveg hárrétt hjá honum.
Það er ekki hægt að takmarka það
að einu eða neinu leyti, um það
gilda lög um flugumferð. Það er
heldur ekkert verið að tala um
flugumferð í þessum samningum.
Þar er eingöngu verið að tala um
nýtingu landsins til þess að skíða
á því þegar menn hafa verið fluttir
upp á fjallatoppa í þeim tilgangi og
borgað fyrir það. Fyrir utan það, og
það er eitthvað sem landeigendur
þurfa að hafa á hreinu, þá er það
kýrskýrt í loftferðalögum að ef
eitthvert þyrlufyrirtæki vill lenda
á þínu landi þá þurfa þeir að biðja
um leyfi fyrir því. Þeim er ekki
heimilt að lenda hvar sem er. Þetta
var einfaldlega stormur í vatnsglasi.
En það eru miklir peningar í
þessu?
Já, já einhverjir hafa kallað
þetta nýjasta refabúalaxeldisvídeó-
leigupizzeríuæðið. Einu sinni voru
þrír pizzastaðir í Dalvíkurbyggð.
Nú vilja þrjú fyrirtæki fara í
þyrluskíðabisness í Dalvíkurbyggð.
Þetta er svona tímabil sem gengur
yfír. Einhverjir fara á hausinn og
einhverjir ekki. Það er auðvitað
viðbúið í öllum viðskiptum að ef
menn sjá að eitthvað virkar vilja
þeir drífa sig í það. Það sem menn
eiga e.t.v. eftir að átta sig á er að það
er ekki alveg eins og að baka pizzur
að fara með fólk í þyrluskíðaferðir,
bæði framkvæmdin sjálf og síðan
allt hitt, s.s. að selja vöruna og hafa
samskipti við fólk í þessum bransa.
Orri og hans menn byrjuðu að
fljúga í fyrravor en voru þá aðallega
að ná sér í myndefni og kanna
aðstæður o.þ.h. Það er hægt að skoða
konseptið hjá þeim á heimasíðunni.
http://elevenexperience.com/
destinations/iceland. Þeirra
hugmynd er að vera með eingöngu
bandaríska leiðsögumenn og
bandaríska starfsmenn. Það koma
engir Islendingar nálægt þeim
rekstri sem er auðvitað mjög
sérstakt. Þeir koma hér inn með
engin leyfi. Olíkt öllum íslenskum
ferðaskrifstofum, eins og t.d. okkar,
þá þurfa þeir engin leyfi vegna þess
að ferðimar eru seldar í útlöndum,
keyrðar af útlendingum á íslandi
og ekkert eftirlit. Þar af leiðandi
er enginn kostnaður hjá þeim á
meðan mitt fyrirtæki t.d. er að
borga á hverju ári um 600 þúsund
kr. bara fyrir ferðaskrifstofuleyfið.
Þetta er sem sagt ekki mjög
uppbyggileg samkeppni plús það
að þetta fyrirtæki kemur með alla
peninga til landsins í gegnum
ljárfestingaleið Seðlabankans með
20% afslætti. Þetta fimmta stærsta
eignarhaldsfyrirtæki heimsins er
sem sagt að koma með allt fé á
20% afslætti inn í Iandið til að fara í
samkeppni við mig.
Sem betur fer njóta einhverjir
í sveitarfélaginu góðs af því.
Eg var að frétta að Tréverk væri
búið að fá samning um að byggja
starfsstöðina þeirra að Deplum í
Fljótum. Mér skilst að þeir séu að
fara að byggja lúxusaðstöðu fyrir
íjórar milljónir dollara, Það er
hálfur milljarður króna. Samkvæmt
fréttum í Financial Times á nóttin
að kosta 10-15.000 dollara (1,2-1,8
millj. kr.). Það besta við þetta er að
menn eins og Orri sem er stórtækur
í ferðaþjónustu á Islandi og m.a
með laxveiðiár austur á landi og
veltir hundruðum milljóna króna í
hreinni og beinni ferðaþjónsustu,
þessir menn eru heldur hvergi
leyfísskyldir þegar kemur að
ferðaþjónustu af því að þetta er
allt rekið í skjóli þess að þetta
séu veiðifélög sem borga engar
tryggingar, engin leyfisgjöld og
ekki neitt. Þannig verður þetta með
Fljótaána líka þegar þar að kemur,
enn og aftir virkilega uppbyggileg
samkeppni eða þannig.
Það er auðvitað blóðugt að
sjá þessa menn koma hingað
með peninga á 20% afslætti, ætla
sér eingöngu að keyra á erlendu
vinnuafli og borga engin leyfi
né tryggingar eins og Islenskum
fyrirtækjum ber, til að vera í
samkeppni við heimamenn
á svæðinu. Plús það að allur
hagnaður sem verður til fer beint til
útlanda og það eina sem verður eftir
hér heima er eitthvað smáræði í
gistingu og mat. Hvað hina aðilana
varðar sem ætla að fara að græða á
þyrluskíðun þá held ég að þeir geri
sér ekki alveg grein fyrir því hvað
þeir eru að fara út í en þeir verða
bara að reka sig á það þegar þar að
kemur“.
Takmarkað landsvæði
„Auðvitað trúir þessu enginn af
því að það er ég sem er að segja
þetta og ég hef hagsmuna að gæta.
Staðreynd málsins er hins vegar
sú að allur Tröllaskaginn og allur
Gjögraskaginn samanlagt eru á
stærð við frekar litið svæði sem
hvert fyrirtæki hefúr fyrir sig í
Kanada að vinna á. Þar er talað um
að 4-5000 km2 sé það svæði sem
þú þarft til að geta haldið úti svona
starfsemi.
Jú það sjá náttúrulega allir að hér
er rosa mikið af ljöllum. Fólk skilur
auðvitað ekkert í því að ég býsnist
yfir þvi að hér komi fleiri til að nýta
þau en það sem fólk áttar sig engan
veginn á er að það er ekki nema lítill
hluti þessa svæðis vel „skíðanlegt"
land ekki of bratt, ekki of aflíðandi,
ekki klettótt, grýtt osfrv. segjum
að allt svæðið sé 4000 km2 , þá
er nú reyndar sjálfur íjörðurinn
meðtalinn. Af þessu eru sirka 1000
km2 aksjón-skíðabrekkur. Svo
bætirðu við þáttum eins og veðri.
Suma daga lendum við í því að það
er smá glufa í einum dal þar sem
er nógu gott veður til að fljúga og
vinna í. Sum ár lendirðu í því að
heilu svæðin eru snjólaus eða ekki
með nægum skíðasnjó. Bætum svo
aðstæðum ofan á þetta. A vorin er
stundum rosalega mikil sólbráð
í nokkra daga. Það þýðir að allar
austur- suður - og vesturhlíðar
verða að harðfenni. Þetta þýðir að
heilu vikumar eru kannski bara
aðstæður í norðurhlíðum íjalla til
Frh. á hls. 5