Morgunblaðið - 21.04.2017, Blaðsíða 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. APRÍL 2017
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Fyrsta heimildarmynd Andra Freys
Viðarssonar í fullri lengd, Spólað yfir
hafið, verður frumsýnd í Bíó Paradís í
dag en í henni er keppendum í ís-
lenskri torfæru, fjölskyldum þeirra,
aðstoðarmönnum og fylgdarliði fylgt
eftir. Í október í fyrra héldu 15 bíl-
stjórar ásamt föruneyti í víking til
Dyersburg í Tennesse í Bandaríkj-
unum og kepptu þar í íslenskri tor-
færu og var það fyrsta keppnin af því
tagi sem haldin hefur verið þar í
landi. Þeirra á meðal var þekktasta
torfærutröll Íslandssögunnar, Árni
Kópasson, sem hætti að keppa í tor-
færu árið 1993 en draumur hans var
alltaf að keppa í Ameríku og því ætl-
aði Árni ekki að missa af. Hann
keypti það sem eftir var af torfæru-
bílnum Heimasætunni, smíðaði hann
upp á nýtt og færði í upprunalegt útlit
á allt of stuttum tíma, að sögn Andra,
og skráði sig í keppnina. Þessi frægð-
arför hefur nú verið skrásett af
Andra, Republik Film Productions
og RÚV.
Frelsandi
Andri er margreyndur þegar kem-
ur að gerð sjónvarpsþátta, hefur gert
sex þáttaraðir fyrir RÚV en í þeim
hefur hann verið á flandri bæði hér á
landi og erlendis. Þáttaraðir sem
kalla má heimildarþætti eða „menn-
ingar- og lífsstílsþætti“, eins og Andri
kýs að kalla þá.
En hvernig fannst honum að gera
90 mínútna heimildarmynd, í saman-
burði við sjónvarpsþáttagerð? „Það
var mjög frelsandi einhvern veginn,
því ég hef alltaf verið að vinna í um
fimm til tíu mínútna löngum inn-
slögum en núna þurfti ég að einblína
á eitthvað eitt og kafa dýpra,“ svarar
hann. „Í sjónvarpi hef ég alltaf verið
gæinn sem stendur fyrir framan
myndavélina og er að tala en núna
var það akkúrat öfugt. Núna var ég
hinum megin við myndavélina að
stýra tökum, hvað á að grípa og hve-
nær. Svo er annað, það þarf að skipu-
leggja ferðalagið, koma mér og töku-
mönnum til Dyersburg, Tennesee og
sjá til þess að allir fái að éta og þak yf-
ir höfuðið í átta daga og það í
krummaskuði í suðurríkjunum. Það
er aðeins öðruvísi og eins gott að hafa
tökumennina góða, það hvílir mest á
þeim og svo fer allt það álag beint á
klipparann.“
Kraftur og bjartsýni
–Hvernig og hvenær fékkstu
áhuga á að gera heimildarmynd um
þetta efni, íslenska torfæru í Banda-
ríkjunum?
„Þetta er í rauninni mynd um fólk-
ið í þessum kúltúr hérna á Íslandi.
Við erum að fjalla um það á meðan
það er að standa í þessum útflutningi
eða þessari innrás til Bandaríkjanna
sem var einstakt tækifæri til að fylgj-
ast með því í aksjón. Ég var búinn að
ganga með þá hugmynd lengi að gera
eitthvað með fólkinu í þessum
bransa,“ segir Andri. Hann hafi horft
á þætti um torfæruna sem krakki í
byrjun tíunda áratugarins og svo á
N4 á sínum tíma og þótt sérstaklega
gaman að horfa á viðtöl við kepp-
endur og fólkið á bak við þá, fólkið
sem heldur bílunum saman, eins og
Andri kemst að orði.
„Þetta fólk er náttúrlega aðeins
öðruvísi en við hin, það er meiri kraft-
ur og bjartsýni í því,“ segir Andri og
rifjar upp að honum hafi boðist að
vera kynnir í torfærukeppni og þá
hafi hann áttað sig á því að þetta fólk
væri með einhverja sérstaka teng-
ingu sín á milli og hagaði sér öðruvísi
á besta mögulega hátt. Þegar hann
hafi svo frétt af því að senda ætti 15
bíla og ökumenn ásamt föruneyti til
Bandaríkjanna til að keppa í íslenskri
torfæru þar í landi í fyrsta sinn,
þ. á m. Árna Kópsson, hafi hann áttað
sig á því að þar væri komið efni í
heimildarmynd. „Mánuði seinna var
ég kominn inn í skemmu í Kópavogi
að fylgjast með Árna Kóps að endur-
smíða Heimasætuna og tæplega
mánuði eftir það kominn til Tennes-
see!,“ segir Andri.
Gáttaðir á tilþrifunum
„Árni Kópsson er aðalkarlinn, allir
sem eru af minni kynslóð og eldri
muna eftir Árna og Heimasætunni og
það er líka svo fallegt að hann smíðaði
bílinn aftur í sinni upprunalegu mynd
til að fara með hann út og keppa á
þessu magnaða svæði, Bikini Bot-
toms Off-Road Park í Dyersburg í
Tennessee. Árni er þó ekki eina per-
sónan í myndinni, fleiri eru teknir
sérstaklega fyrir og þeirra gengi, þar
á meðal Guðbjörn „Bubbi“ Grímsson,
skipuleggjandi útrásarinnar, og
Svanur Örn Tómasson sem í dag á
rosalegustu veltu torfærusögunnar.
Andri segir Bandaríkjamenn
stunda torfæru sem þeir kalli „Hill
climbing“. Slík torfæra sé töluvert
ólík þeirri íslensku. „Þeir keyra bara
beint upp og hafa aldrei séð svona bíl
beygja í braut og hvað þá fara í gegn-
um einhver hlið og niður og aftur
upp,“ útskýrir Andri.
–Menn hafa þá verið furðu lostnir
þarna í Bikini Bottoms?
„Þeir voru alveg gáttaðir á þessu
og sérstaklega á því hvað það var
mikill kraftur í gengjunum sem gerðu
við bílana strax eftir hverja braut. Ef
það sprakk dekk hjá einhverjum
Kananum fór hann bara heim, svona
nánast,“ segir Andri og hlær.
–Þetta hefur verið hetjuferð?
„Já, þetta var mikil hetjuferð, mað-
ur var stoltur af því að vera Íslend-
ingur þarna.“
Mikill kostnaður
–Fékkstu nýja sýn á þetta sport
eftir að hafa gert myndina?
„Já, í rauninni. Það er ótrúlegt
hvað þetta fólk leggur á sig og þá á ég
m.a. við kostnaðinn sem fylgir því að
halda bíl saman, smíða hann, fara
með hann landshluta á milli og til út-
landa og að borga undir allt liðið líka
sem fylgir með. Margir borga undir
sig sjálfir til þess að komast út til að
halda bílunum saman og skemmta
kannski þrjú þúsund manns. Þetta er
alveg magnað og þetta fólk vinnur
líka eins og ljón allan ársins hring.
Þegar sumarið kemur er öllum pen-
ingunum eytt í varahluti,“ segir
Andri. Torfærufólkið búi auk þess yf-
ir einstakri þolinmæði enda sé henn-
ar þörf þegar bílarnir gefi sig, brotni í
sundur og bili hvað eftir annað.
–Þú segir í tilkynningu að myndin
fjalli ekki um bíla og hestöfl heldur
fallegt samband milli bílstjóra, fjöl-
skyldna þeirra og aðstoðarmanna. Er
„fegurð“ kannski orðið sem lýsir
myndinni hvað best?
„Já, það er bróðerni í gangi þarna
og svo er þetta svo mikið fjöl-
skyldusport,“ segir Andri. Allir séu
með; eiginkonur, börn, frændur og
frænkur, með á öllum keppnum og á
bólakafi í sportinu.
Hressir Andri Freyr Viðarsson og torfærukappinn og -goðsögnin Árni Kópsson á góðri stund á verkstæði Árna.
„Öðruvísi en við hin“
 Andri Freyr Viðarsson fjallar um íslenska torfæru og för
torfærukappa til Bandaríkjanna í Spólað yfir hafið
Michael Kiwanuka og Laura Mvula
báru höfuð og herðar yfir aðra þegar
tilnefningar til Ivor Novello-
verðlaunanna voru kynntar. Kiw-
anuka og Mvula keppa um verðlaun
fyrir besta lagið með tilliti til tón-
smíða og texta. Kiwanuka er til-
nefndur fyrir lagið „Black Man in a
White World“ en Mvula fyrir „Over-
come“. Þá er hljómsveitin Mystery
Jets einnig tilnefnd í þeim flokki fyr-
ir lagið „Telomere“ en þetta er
fyrsta tilnefning hljómsveitarinnar.
Kiwanuka og Mvula eru einnig til-
nefnd fyrir bestu plötuna ásamt
Nick Cave fyrir plötuna Skeleton
Tree. Í flokknum besta nútímalagið
er Track Man eftir hljómsveitina
Skepta, Love$ick í flutningi Mura
Masa og A$AP Rocky og Sexual í
flutningi Neiked. Ivor Novello-
verðlaunin hafa verið veitt árlega í
London af Bresku tónlistarsamtök-
unum frá árinu 1955. Þeim er ætlað
að verðlauna skapandi tónlist óháð
gengi hennar á tónlistarmark-
aðinum og verða tilkynnt 18. maí.
Tvö leiða tilnefningar
til Ivor Novello
Íslandsvinur Nick Cave er ekki
ókunnugur verðlaunaafhendingum.
Miðasala og nánari upplýsingar
5%
TILBOÐ KL 4
TILBOÐ KL 4
TILBOÐ KL 4
SÝND KL. 4
SÝND KL. 4
SÝND KL. 4, 6
SÝND KL. 8, 10.15
SÝND KL. 7, 10 SÝND KL. 5.45, 8, 10.25