Feykir - 10.04.2014, Blaðsíða 7

14/2014 Feykir 7
bústarfa sinntu þau hjónin
veðurathugunum og vitavörslu.
Æðarvarpið krafðist einnig
mikils vinnuframlags en um
það hirtu þau hjónin af stakri
alúð með þeim góða árangri að
það óx nær því allan þeirra
búskap. Æðarvarpið ber vott
um eljuverk og natni
Hraunsfólks. Þegar Steinn faðir
Valda keypti Hraun árið 1914
voru þar einungis þrjú
æðarhreiður en þau eru nú
talin um 3000.
Valdi var fyrirhyggjusamur
bóndi. Hann lagði ávallt mikla
áherslu á að eiga það sem hann
hafði undir höndum og vildi
jafnan hafa borð fyrir báru.
Hann lagði sig fram um það
allan sinn búskap að nýta gæði
jarðarinnar vel og miða lífsmáta
sinn við þau gæði sem land og
sjór gáfu honum. Þegar Valdi
rifjaði upp langa búskaparsögu
sína á efri árum sagðist hann
hafa lifað þrenn verklagsskeið í
sínum búskap. Fyrst var
handverkfærum beitt, þá
hestaverkfærum og svo gekk
vélaöld í garð. Fannst honum
með ólíkindum að slíkar
breytingar gætu orðið á einni
mannsævi. Vitnaði hann oft til
þess að þegar ljósvitinn var
byggður á Skagatá sumarið
1935 fluttu hann og annar
unglingur steypumölina í
vitann veturinn áður úr
Hraunsvík og yfir ísi lagt Hópið.
Hafði hvor þeirra hest og kerru.
Var mölinni mokað upp í
hestakerrur og ekið að
vitastæðinu. Þegar kom fram á
einmánuð og ís leysti af Hópinu
varð að setja mölina í poka sem
fluttir voru í hestakerrunni á
vatnsbakkann þar sem þeir
voru settir í bát og ferjaðir yfir
vatnið. Sandur í steypuna var
fluttur vestan úr Ósvíkum um
vorið. Var hann settur í poka og
fluttur á klakk að vitastæðinu.
Þannig mættu forn vinnubrögð
véla- og tæknivæðingunni sem
birtist í byggingu vitans.
Gerð og viðhald sjóvarnar-
garða á Hrauni var einnig til
marks um stórbreytingar á
vinnubrögðum á æviskeiði
Valda. Landbrot vegna
sjávargangs hefur lengi gert vart
við sig á Hrauni og reynt var að
bregðast við því eins og fært
þótti á hverjum tíma. Honum
var einkar minnisstætt
svokallað veturnóttabrim
haustið 1934 sem rauf mörg
skörð í sjóvarnargarðinn á
Hrauni og þeytti yfir hann
grjóti og þönglum sem
skemmdu túnið. Við þessu
brást Steinn faðir hans af fullri
einurð og með sínu fólki fyllti
hann í öll þau skörð sem komið
höfðu á garðinn og fjarlægði
allan hroðann af túninu. Við
verkin voru notuð handverk-
færi, hestur og kerra. Þegar
Valdi lýsti þessum verkum
hafði ég það á tilfinningunni að
þessi verk, flutningurinn á
byggingar-efninu í vitann og
endurreisn sjóvarnargarðsins,
Skúraskin að Hrauni á Skaga um 1955. Mynd: Pétur Hannesson.
hefðu gengið hvað næst
kröftum hans enda var hann þá
ungur og óharðnaður. Síðast
þegar Valdi lét vinna við
sjóvarnargarða á Hrauni var
notuð til þess stór beltagrafa og
einnig hjólaskófla með margra
tonna lyftigetu og var það
vinnulag allt harla ólíkt því sem
tíðkaðist á tímum veturnátta-
brimsins.
Las í sjávarhljóð og
háttalag húsdýra og
fugla
Steinn Leo, elsti sonur þeirra
Valda og Gillu, byggði strax sitt
heimili á Hrauni þar sem hann
vann foreldrum sínum meðan
þess þurfti við auk þess að sinna
eigin búrekstri og sjósókn uns
hann tók við öllum búsfor-
ráðum á Hrauni. Síðar reisti
Jóhann sér einnig hús á Hrauni
og aðstoðaði foreldra sína við
þeirra störf.
Árið 2010 voru þau Valdi og
Gilla heiðruð af Bændasam-
tökum Íslands fyrir góða
búskaparhætti.Veðurathuganir
voru snar þáttur í lífsstarfi Valda
og var hann á þeim vettvangi
meira en þjónn Veðurstofunnar
því hann gerði sínar eigin
veðurspár á bæjarhólnum eftir
þeim skeytum sem náttúran
sendi honum og las í sjávarhljóð
og háttalag húsdýra og fugla
enda veðurglöggur náttúru-
unnandi. Mér er kunnugt um
að sjómenn höfðu samband við
Hraun til að fá upplýsingar um
veður og jafnvel ráðleggingar
sem munu hafa gefist vel. Valdi
var hjálpfús og greiðvikinn og
mér reyndist hann ávallt
ráðhollur. Hann vann öll sín
störf af trúmennsku og gefin
loforð voru honum sem helgur
dómur. Hann var óáleitinn en
stefnufastur og hélt sínum
skoðunum fast fram hver sem í
hlut átti. Hann trúði á
einstaklingsframtakið.
Slíkur gæfumaður var Valdi
að hann sá flesta sína drauma
rætast í lífinu. Mér er
minnisstætt hve glaður hann
var þegar hann sagði frá því að
aftur væri kominn Sæfari að
Hrauni en þá höfðu synir hans,
Steinn og Jóhann, fest kaup á
báti sem fékk þetta heiti sem
bátur föður hans hafði borið og
nutu til þess dyggs stuðnings
Valda. Valdi var fastheldinn á
forna siði sem honum þótti
hafa gefist vel en vildi líka
tileinka sér nýjungar, ekki síst
þær sem léttu hin daglegu störf.
Gestrisni þeirra Hraunshjóna
held ég að hafi jaðrað við að
vera landskunn. Allir sem að
garði bar voru drifnir í bæinn
og húsfreyja bar fram veitingar
af sinni alkunnu rausn. Við
eldhúsborðið á Hrauni ríkti
jafnræði og glaðværð sem allir
tóku þátt í. Það kom af sjálfu sér
að húsbóndinn var í öndvegi
hvort sem umræðan snerist um
gamanmál eða alvöru lífsins. Af
því málþingi fóru margir
fróðari og léttari í lund.
Hjónaband þeirra Gillu og
Valda var með afbrigðum
farsælt og gott. Það einkenndist
af trausti og gagnkvæmri
virðingu enda hugðarefni
þeirra flest lík og bæði bjuggu
yfir einlægum vilja til að gera
hag heimilisins sem mestan og
bestan. Þegar æviárunum fjölg-
aði varð aldursmunur þeirra
hjóna sýnilegri en áður hafði
verið og þegar ellihrumleiki
sótti að Valda varð hann upp á
aðstoð og forsjá konu sinnar
kominn. Þar brást ekkert og var
lærdómsríkt að sjá að eftir því
sem líkamsþróttur Valda þvarr
lagði Gilla sig meira fram um að
uppfylla þarfir hans og svo vel
tókst til fyrir eljusemi og
fórnfýsi hennar að Valdi gat
dvalið heima á Hrauni lengst af
en það var hans heitasta ósk.
Hinsta sjúkrahúslega hans á
Sauðárkróki varði aðeins
nokkra daga. Fjölskyldan á
Hrauni er afar samhent og ég
fullyrði að það var ríkur vilji
hennar að hafa í heiðri flest
grundvallarsjónarmið Valda.
Mér fannst ég fá það staðfest
þegar ég sá kistu hans á
útfarardaginn en hún var gerð
úr viði úr stóru rekatré sem
borið hafði að landi á Hrauni.
Þegar farið var að vinna tréð sáu
kunnáttumenn að árhringar
þess myndu vera ámóta margir
og æviár Valda. Kistan hans var
falleg listasmíð og þegar ég nú
kveð þennan aldna vin og
útvörð Skagans er margt sem á
hugann leitar og hef ég leitast
við að gera hér grein fyrir sumu
af því. Ég á þeim hjónum þökk
að gjalda fyrir góð samskipti og
langt og farsælt nágrenni. Ég
minnist vart Valda svo að ekki
komi Gilla mér í hug svo
samofin sem ævi þeirra var.
Lokið er langri og farsælli ævi
góðs drengs. Endurminn-
ingunni um hann fylgir
söknuður og hin fulla vissa um
að það sem einu sinni var
kemur aldrei aftur.
Gilla og Valdi á góðri stundu í janúar 2012.
Rjúkandi ráð
Sæluvikustykki Leikfélags Sauðárkróks
Leikfélag Sauðárkróks æfir nú
gamanleikritið Rjúkandi ráð
eftir Jónas Árnason og Stefán
Jónsson með lögum eftir Jón
Múla Árnason. Í þessum leik,
sem stundum hefur verið
kallaður smákrimmaóperetta,
fáum við að kynnast Stefáni Þ.
Jónssyni veitingamanni og
lánveitanda, en hann rekur
veitingahúsið Stebbakaffi.
Stefán leggur á ýmis ráð til að græða peninga
og verða áhorfendur vitni að fegurðar-
samkeppni, bruna og tryggingarsvindli. Inní
þetta flettast þekktir söngdansar Jóns Múla
Árnasonar.
Tólf leikarar bregða sér í gervi lögregluþjóna, smáglæpona og fegurðardísa, en alls koma um tuttugu
manns að uppsetningunni. Leikstjóri er Jóel Sæmundsson.
Frumsýnt verður í Bifröst á Sauðárkóki á opnunardegi Sæluvikunnar þann 27. apríl næstkomandi.
Sýningarplan er hægt að sjá á feykir.is og í dagskrá Sæluvikunnar. /KSE
Leikhópur LS