Feykir - 02.10.2014, Side 6

6 37/2014
Guðrún Árnadóttir fæddist á
Lundi í Stíflu í Fljótum árið 1887
og ólst upp í glaðværum hópi
níu systkina. Foreldrar hennar
voru Árni Magnússon (f. 1854,
d. 1924) og Baldvina Ásgríms-
dóttir (f. 1858, d. 1941). Þau
voru ábúendur á Lundi í Stíflu
SAMANTEKT
Kristín Sigurrós Einarsdóttir
Endurútgáfa Afdalabarns eftir Guðrúnu frá Lundi á metsölulista
Eins og sagt hefur verið frá í Feyki var bókin Afdalabarn eftir Guðrúnu frá
Lundi endurútgefin í síðasta mánuði og er nú þriðja prentun þeirrar útgáfu
komin í sölu. Vinsældir þessarar skagfirsku skáldkonu spanna því orðið
margar kynslóðir, en fyrsta bindi Dalalífs kom fyrst út árið 1946.
Brenndi Dalalíf
þegar hún fór að búa
þeirra. Í viðtölum talaði Guðrún
af alúð um æskuheimili sitt,
Lund. Í minningum hennar var
alltaf sól og blíða í Fljótunum,
þrátt fyrir að sveitin teldist þá
sem nú harðbýl og snjóþung.
Þegar hún tók sér höfundarnafn
kaus hún að kenna sig við
bæinn.
Ellefu ára gömul flutti Guð-
rún að Enni á Höfðaströnd. Hún
sagðist í viðtölum hafa byrjað að
skrifa sögur strax og hún fór að
snerta á penna og þá hafa farið
að „klóra þessa vitleysu,“ eins og
hún orðaði það. Það var þó ekki
fyrr en fjölskyldan flutti á
Ströndina, enda engin kennsla í
Fljótunum, sem fyrr getur. Á
Höfðaströnd bjó fjölskyldan í
fimm ár. Þar komst Guðrún í
kynni við bókasafn því lestrar-
félag var á staðnum. Einnig var
tekinn kennari á heimilið.
Drögin að Dalalífi skrifaði
Guðrún strax í bernsku, eða í
kringum 13-14 ára aldur. Hún
var undir áhrifum frá Torfhildi
Hólm og öfundaði hana af því
að geta sett saman skáldsögu
sem varð til þess að hún fór að
reyna sig við skriftir sjálf. Þarna
voru komin fyrstu drögin að
Dalalífi, sömu persónur og
sömu sögur.
Guðrún flutti með foreldrum
sínum frá Enni, yfir fjörðinn og
á Skaga. Hún var svo fjögur ár
sem heimasæta hjá foreldrum
sínum á Mallandi en hleypti þá
heimdraganum og fór sem
vinnukona í Vallhólma um
vorið. Um haustið fluttist Guð-
rún að Þverárdal í Austur-
fyrstu ellefu æviár Guðrúnar.
Guðrún gekk ekki í skóla í
Fljótum, því þar var engin
formleg kennsla, þó að eldri
systur hennar hafi notið
forskriftar frá mönnum sem
voru vel skrifandi þar í sveitinni.
Á æskuárunum mun hún eink-
um hafa hlustað á og lesið forn-
sögur og þjóðsögur, en pabbi
hennar var ákaflega bókhneigð-
ur og las fyrir þau systkinin.
Í viðtölum lýsir Guðrún því
að Stíflan sé fyrirmyndin að
Hrútadal, sem er sögusvið
Dalalífs. Hún segist þó hafa
teygt ögn úr Dalnum, þó hann
væri stór fyrir, og setti svo „til
þæginda dálítinn kaupstað fyrir
neðan.“ Guðrún talaði um að
persónur bókanna væru upp-
spunnar, en margir hafa þó
gegnum tíðina talið sig þekkja
fyrirmyndirnar að sumum
Guðrún frá Lundi. MYND: HSK.
Ásgrímur Ásgrímsson er
bróðursonur Guðrúnar. Hann er
um fæddur 1932 og búsettur
á Sauðárkróki en ólst upp á
Syðra-Mallandi og bjó þar fram
yfir aldamótin 2000. Ásgrímur
var samtíða Guðrúnu og
fjölskyldu hennar, sem þá bjó á
Ytra-Mallandi, alla sína bernsku
og framundir unglingsárin.
Hann man vel eftir frænku sinni,
enda daglegur gestur þar og
minnist hennar með hlýju.
Ásgrímur minnist Guðrúnar við
skriftir á Mallandi og segir hana
hafa notað búrið við þá iðju sína,
hafi hún þá staðið við gluggann og
skrifað, en verið fljót að láta blöðin
hverfa þegar þau börnin urðu vör
við það. „Hún hafði ekki annað
afdrep en þetta búr, húsakynnin
voru ekki margbreytileg þá,“ segir
hann og telur að þarna hafi verið
besta næðið á stóru heimili.
Ásgrímur telur að á þessum
tíma hafi Guðrún ekki ætlað
skrifum sínum að koma fyrir
almenningssjónir. „Hún var afar
hlédræg manneskja og flíkaði ekki
þessum skáldskap sínum,“ segir
Ásgrímur um frænku sína og bætir
við: „Það var bróðursonur hennar
sem tók handritin og kom þeim
suður til útgefanda, en auðvitað
var það með hennar samþykki.
Ég held að hún hafi verið farin
að skrifa strax á barnsaldri.
Það var alveg ótrúlegt, af svona
ómenntaðri konu, hvað hún talaði
gott mál.“
„Þjóðlífsþættirnir hjá henni eru
sérstaklega áhugaverðir, nú-
orðið les ég þetta mest þannig,
sem heimildir um þjóðlíf og
búskaparhætti,“ segir Ásgrímur og
tekur undir að fólki, sem flutt var á
mölina, hafi þótt gott að geta lesið
um sveitalífið. „En það var ekki
bara sveitafólk sem las þetta, það
voru líka menntamenn sem höfðu
mjög gaman af þessum sögum.“
Ásgrímur minnist að lokum
síðustu heimsóknar Guðrúnar:
„Síðast þegar hún kom, tók sonur
hennar hana með sér, en hann
var í silungsveiði. Hún sagði um
kvöldið, þegar komið var fram
yfir miðnætti: „Nú væri hægt
að skrifa sögu um þetta,“ segir
Ásgrímur að lokum og brosir að
endurminningunni.
Ásgrímur Ásgrímsson, bróðursonur Guðrúnar:
Skrifaði standandi við
gluggann í búrinu
á Mallandi
MYND: KSE