Feykir - 02.10.2014, Qupperneq 7

37/2014 7
Húnavatnssýslu. Þar kynntist
hún manni sínum, Jóni Þor-
finnssyni. Hófu þau búskap í
Bólstaðarhlíð í Austur-Húna-
vatnssýslu. Síðar bjuggu þau í
Þverárdal í tvö ár, Breiðabólsstað
í eitt ár og Valabjörgum í sjö ár.
Guðrún lýsir þessum stöðum
sem harðbýliskotum þar sem
fjölskyldan hafi þó átt til hnífs og
skeiðar, en ekki meira en svo.
Hugurinn leitaði alltaf út á
Skaga, þar sem foreldrar Guð-
rúnar voru ennþá. Þangað
fluttust þau Jón og bjuggu á
Mallandi í 18 ár.
Það var á árunum á Skag-
anum sem Guðrún hélt áfram
að skrifa Dalalíf, sem hún sjálf
taldi sína bestu sögu, og sagðist
hún hafa tekið sex til átta ár í það
með öðrum verkum. Í áranna
rás hafði hún komið sér upp ansi
miklum bunka af skrifuðum
blöðum en brenndi þau þegar
hún fór að huga að búskap.
Henni sagðist svo frá að alltaf
hefðu orðið eftir einhver slitur af
Dalalífi, þó að annað félli í
gleymskunnar dá. Seinustu
búskaparárin fór hún að taka
klukkutíma á dag til að færa
þessi gömlu slitur yfir á ný blöð
og hirða úr þeim það sem henni
þótti nýtilegt, þó henni dytti
aldrei í hug að það kæmi fyrir
almenningssjónir.
Frá Mallandi fluttu Guðrún
og Jón á Sauðárkrók árið 1940.
Þar byggði Jón húsið Malland,
sem stendur við Freyjugötu 5.
Guðrún átti eitt ár í sextugt
þegar sögur hennar fóru að
koma fyrir augu lesenda. Fyrsta
bókin, Æskuleikir og ástir, sem
jafnframt er fyrsta bindi Dalalífs,
kom út árið 1946. Skömmu áður
hafði þó Nýtt kvennablað birt
fyrsta hluta nýrrar framhalds-
sögu eftir Guðrúnu, Afdalabarn.
Talið er fullvíst að sú birting hafi
ýtt við útgefandanum sem hafði
haft handritið að Dalalífi hjá sér
í nokkurn tíma án þess að gefa
það út. Æskuleikir og ástir
seldust vel og ekki stóð á útgef-
andanum að gefa út bækur
Guðrúnar eftir þetta. Dalalíf
kom út í fimm bindum á
árunum 1946-1951. Verkið er
2189 blaðsíður og með lengstu
skáldsögum í evrópskri bók-
menntasögu.
Á þessum tíma taldi Sauð-
árkrókur um 1000 íbúa, en
margir þeirra vissu ekki að
skáldkonan vinsæla hefði búið á
staðnum í nokkur ár. Eftir að
fyrsta bókin kom út var gefin út
ein bók á ári allt þar til Guðrún
var 86 ára gömul, að undanskildu
árinu 1969. Bækurnar urðu því
27 talsins og hefur verið erfitt að
nálgast þær um nokkurt skeið.
Alla tíð hafa bækur Guðrúnar
frá Lundi verið með þeim
útlánahæstu á bókasöfnum
landsins.
Þau hjónin Guðrún og Jón
eignuðust þrjú börn: Hilmar
Angantý, Freystein Ástvald og
Marín Baldvinu. Barnabörn
þeirra urðu sex og eru fimm
þeirra á lífi. Jón var alla tíð mikið
frá heimilinu sökum starfa sinna
við smíðar og má ætla að skrifin
hafi stytt Guðrúnu stundir í
einverunni með börnin. Jón lést
árið 1960. Eftir það dvaldi
Guðrún hjá börnum sínum og
barnabörnum á veturna en kom
alltaf heim á Krókinn á sumrin.
Hún lést árið 1975, 88 ára að
aldri.
Þórir Sigurðsson, tengda-
sonur Guðrúnar, orti þessi
fallegu eftirmæli um tengda-
móður sína, sem að sögn
afkomenda lýsa persónuleika
hennar einstaklega vel. Eftir-
mælin hafa ekki áður birst
opinberlega en birtast hér með
góðfúslegu leyfi Hrafns, sem er
dóttursonur Guðrúnar og sonur
Þóris.
Í Minjahúsinu á Sauðárkróki er horn tileinkað Guðrúnu. MYND: KSE
Það fundu svo margir
sem fylgdu um skeið
og frá minni reynslu ég segi.
Hún flýtti sér aldrei
en fór alla leið
og felldi engan úr vegi.
Á náttmyrkum kvöldum
er náðir sér tók
þá nýtni frá öðrum ei þekki
er lyfti hún að barmi
sér lúinni bók
en ljósið kveikti hún ekki.
Það las hún að venju
laus við allt hik
sjá lögmálið varð ekki brotið.
Þar logaði sérhver
lína og strik
í ljósi sem hún ein fékk notið.
(Þórir Sigurðsson)
„Við erum búin að prenta 6000
eintök í tveimur prentunum og
þeim hefur eiginlega verið dreift
- að minnsta kosti helmingur er
þegar seldur til neytenda. Bókin
er í öðru sæti á metsölulista
Eymundsson eins og er.“
„Við vorum fyrst í efsta sæti í þrjár
vikur en þá var fyrsta upplagið á
þrotum og við lentum í fjórða sæti
í eina viku vegna þess að bókin
var víðast hvar uppseld. Þegar
önnur prentun kom í sölu flugum
við aftur upp í fyrsta sæti og höfum
svo verið í öðru sæti síðan,“ sagði
Bjarni Harðarson hjá bókaforlaginu
Sæmundi, sem gefur Afdalabarn
út í endurútgáfu, þegar Feykir hafði
samband við hann á dögunum.
En skyldi forlagið vera farið að
huga að endurútgáfu fleiri bóka
eftir Guðrúnu?
„Við höfum haft svo annríkt við
dreifingu að við erum ekki farnir að
hugsa svo langt - útgáfurétturinn er
vitaskuld hjá fjölskyldu Guðrúnar
og við tökum engar ákvarðanir
nema í samráði við hana,“ sagði
Bjarni.
Bókaforlagið Sæmundur endurútgefur Afdalabarn
Á toppi metsölulistans
Bylgja Angantýsdóttir á Móbergi
í Langadal og Hrafn Þórisson á
Skeggstöðum í Svartárdal eru
barnabörn Guðrúnar og muna vel
eftir henni. Bylgja segist einkum
muna eftir ömmu sinni eftir að
hún sjálf varð fullorðin. Hrafn
er fæddur á Freyjugötu 5 og bjó
þar til fjögurra ára aldurs og var
mikið hjá ömmu sinni og afa
á sumrin fram undir fermingu.
Þá dvaldi Guðrún um skeið á
heimilum þeirra beggja eftir að
hún var orðin ekkja. Blaðamaður
hitti þau yfir kaffisopa á
Skeggstöðum og spurði þau um
endurminningar sínar af ömmu
sinni.
„Amma var svo hjá mér í sveitinni
þrjú haust og var svolítinn tíma. Hún
skrifaði nú kannski ekki mikið þar
en ég man sérstaklega þegar það
var hringt frá bókaútgáfunni Leiftri
og verið að reka á eftir henni með
handrit. Hún var bara góð og indæl,“
segir Bylgja þegar blaðamaður biður
hana að lýsa ömmu sinni. „Ósköp
einfalt,“ skýtur Hrafn inn í, „besta
kona sem ég hef kynnst.“
Bylgja segist vel muna eftir ömmu
sinni við skriftir: „Það var oft þegar
ég kom, ég var að vinna á Króknum
þarna eitt sumarið og kom oft til
hennar. Þá fann ég hana iðulega
ekki því hún var inni í betri stofunni,
niðursokkin við að skrifa. Það var
stundum svo kalt þarna inni en ég
held hún hafi ekki tekið eftir því.
Ég er alveg viss um það að þegar
amma var að skrifa og datt eitthvað
í hug, þá tók hún ekkert eftir því sem
var í kringum hana og hún hefur ekki
borðað nema þegar henni datt það í
hug.“
Bæði segjast frændsystkinin hafa
lesið allar bækur ömmu sinnar.
Aðspurð um uppáhaldspersónurnar
segir Hrafn að sér hafi alltaf þótt
mikið til Þóru í Hvammi koma.
Bylgja segir hins vegar að sér hafi
verið óskaplega í nöp við Jón á
Nautaflötum. „Svo sagði amma
einhvern tímann þegar hún var hjá
mér: „Já, maður getur alltaf fyrirgefið
honum aftur.“ Þau hlæja bæði
þegar spurt er um fyrirmyndir að
persónunum og Bylgja segir ömmu
sína aldrei hafa neitað því að hún
hefði fyrirmyndir að persónunum, þó
hún hafi ekki játað því heldur. Þau
rifja upp að mágkona Guðrúnar hafi
einhverju sinni sagt við hana: „Það
er ég alveg viss um að þú hefur
haft mig sem fyrirmynd að henni
Sigurfljóð á Hálsi.“
Frændsystkinin minnast þess
að amma þeirra hafi tekið allan
pappír til handagagns og notað til
að skrifa. Við skriftirnar notaði hún
pennastangir og blek. Hrafn minnist
þess líka að amma sín hafi sótt í
útskrifaðar stílabækur þeirra bræðra:
„Við vorum látnir skrifa í aðra hvora
Bylgja Angantýsdóttir og Hrafn Þórisson, barnabörn Guðrúnar:
„Hún var lítið fyrir sviðsljósið“
línu í skólanum og þá gat hún notað
hina línuna.“ Hann minnist líka
frásagnar fyrrum nágrannakonu
sinnar, sem bjó á Valadal þegar
Guðrún bjó á Valabjörgum og hafði
oft komið í heimsókn til hennar. „Þá
sagði Dúa að hefðu verið bréfsnifsi
um allt, útskrifuð. Og þetta var löngu
áður en hún gaf nokkuð út.“
Bylgja og Hrafn þverneita bæði
að þau fáist við skriftir. Þau taka það
fram að afi þeirra, Jón Þorfinnsson
hafi verið mjög hagmæltur og eftir
hann liggi hundruðir vísna, þó ekkert
af þeim hafi verið gefið út. Þá voru
bræðurnir, Angantýr og Freysteinn
hagmæltir en tvær bækur hafa
komið út af Angantý.
Frændsystkini eru sammála um
að amma þeirra hafi verið mikill
mannþekkjari og séð það kómíska
í öllum hlutum. Þau telja að hana
hefði aldrei órað fyrir vinsældunum
sem bækur hennar áttu eftir að
njóta. „Og ég myndi segja að henni
hafi verið nokk sama,“ bætir Hrafni
við. „Hún sagði alltaf að hún skrifaði
þetta fyrir sjálfa sig.“ Og Bylgja bætir
við: „En hún sagði líka, ég er ósköp
ánægð ef einhver vill lesa þetta.“
Og þau telja bækurnar höfða vel til
fólks enn í dag, enda sýni vinsældir
endurútgáfunnar það. „Ég veit bara
ekki hvað hún amma hefði gert
ef hún hefði vitað af öllu þessu
fjaðrafoki núna, hún hefði bara verið
alveg í vandræðum,“ segir Bylgja.
„Hún var lítið fyrir sviðsljósið,“
botnar Hrafn, og líklega lýsa þau
ummæli barnabarnanna best
þessum hæverska og afkastamikla
metsölurithöfundi sem Guðrún var.
Hrafn og Byglja við eldhúsborðið á Skeggstöðum. MYND: KSE