Morgunblaðið - 22.02.2018, Síða 8

8 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. FEBRÚAR 2018FRÉTTASKÝRING
Í júní 2015 barst íslenskum stjórn-
völdum bréf frá slitabúi Kaupþings,
stærsta eiganda Arion banka, þar
sem því var lýst yfir að kröfuhafar
félagsins myndu beita sér fyrir því að
bankinn yrði seldur fyrir árslok 2016
að því gefnu að markaðsaðstæður
yrðu ákjósanlegar. Loforðið var veitt
undir þvingun frá stjórnvöldum sem
höfðu hótað umfangsmikilli skatt-
lagningu gagnvart Kaupþingi. Sú að-
gerð var einn af lykilþáttum aðgerða-
áætlunar þeirra um losun
fjármagnshafta. Þegar kröfuhöf-
unum var orðið ljóst að for-
ystumönnum ríkisstjórnarinnar var
full alvara með hótuninni og að erfitt
gæti reynst að hnekkja hinni fyr-
irhuguðu eignaupptöku sáu þeir hag
sínum betur borgið með samningum.
Liður í samningstilboðinu var að
bankinn færðist úr höndum þeirra á
allra næstu misserum.
Nú eru 14 mánuðir frá því að hið
hátíðlega loforð um sölumeðferðina
var gefið en enn er Kaupþing, í gegn-
um félag sitt Kaupskil, langstærsti
eigandi Arion banka þótt eignarhlut-
urinn hafi minnkað úr 87% árið 2015 í
ríflega 52% nú um stundir. Gríðarleg
átök hafa verið um eignarhaldið á
bankanum en að minnstum hluta hafa
þær stimpingar ratað í fjölmiðla. Enn
mun hins vegar reyna á eigendur og
bankann sjálfan síðar á þessu ári,
gangi áætlanir eftir um skráningu
hans á markað hér á landi og í Sví-
þjóð. Því er saga söluferlisins ekki að
fullu sögð en hér á eftir verður það
sem nú þegar hefur raungerst rakið
og ljósi varpað á áður óbirta þætti
ferlisins.
Skipta gullinu með yfirvöldum
Þótt því hafi verið lýst yfir að stefnt
væri að sölu bankans fyrir árslok
2016 voru ákvæði sett inn í sam-
komulag við ríkið um að Kaupþing
hefði allt að 36 mánuði til þess að
koma bankanum úr sinni eigu. Sam-
hliða því var gert samkomulag um að
hluti þess fjármagns sem falla myndi
í skaut Kaupþings vegna sölunnar
eða vegna arðgreiðslna úr bankanum
myndi einnig renna til ríkissjóðs. Var
því ákvæði ætlað að tryggja að „kvik“
krónueign í eigu erlendra aðila, sem
að öllum líkindum vildu losna út úr ís-
lensku hagkerfi, yrði ekki of mikil.
Var af þessum sökum svokölluðum
„fjársópi“ komið fyrir í samningnum.
Það sem tryggði virkni fjársópsins
var skuldabréf sem Kaupþing gaf út
að fjárhæð 84 milljarðar króna. Arð-
greiðslur frá Arion banka og hluti
söluandvirðisins skal fara í að greiða
það upp. Þannig kveða samningar
m.a. á um að öll fjárhagsleg afkoma
vegna sölu eða arðgreiðslu úr bank-
anum renni til stjórnvalda þannig að
sé hún á bilinu 100 til 140 milljarðar
króna skuli ríkið fá þriðjung í sinni
hlut, afkoma umfram 140 milljarða og
upp að 160 milljörðum skiptist til
helminga milli ríkis og Kaupþings og
að afkoma umfram 160 milljarða
renni að þremur fjórðu hlutum til
íslenska ríkisins.
Lífeyrissjóðirnir alltaf líklegir
Allt frá því að ljóst var að Kaup-
þing yrði að losa um eignarhlut sinn í
Arion banka hafa íslenskir lífeyris-
sjóðir verið taldir í hópi líklegustu
fjárfesta. Það skýrist einkum af
þremur ástæðum. Í fyrsta lagi hefur
almennt verið talið að lítill áhugi væri
fyrir kaupum á hlutafé í íslenskum
fjármálastofnunum erlendis frá, í
öðru lagi hafa engir íslenskir aðilar
fjárfestingargetu á við lífeyrissjóðina
og í þriðja lagi voru sjóðirnir lengi vel
bundnir að því að geta fjárfest
erlendis vegna fjármagnshafta. Síð-
astnefndi punkturinn var reyndar
lengi vel eitt sterkasta trompið á
hendi Kaupþings sem vissi sem var
að sjóðirnir ættu í stökustu vandræð-
um með að koma sístækkandi sjóðum
sínum í fjárfestingar sem eitthvað
gáfu af sér.
Reynsluboltar sjá tækifæri
Í byrjun nóvember 2015 greindi
Morgunblaðið frá því að tvö íslensk
fjármálafyrirtæki ynnu að því hörð-
um höndum að koma saman hópi fjár-
festa til að kaupa umtalsverðan hlut í
Arion banka. Bæði fyrirtækin áttuðu
sig á því að til þess að það væri ger-
legt þyrfti að fá lífeyrissjóðina um
borð og gerðu þau bæði hosur sínar
grænar fyrir þeim. Þannig stóð Virð-
ing að því að koma saman hópi en
ásamt lífeyrissjóðunum kom hinn
reyndi bankamaður Sigurbjörn Þor-
kelsson, fyrrum yfirmaður hjá
Barclays, og Hreggviður Jónsson,
eigandi Veritas, að hópnum. Stefnt
var að því að 25-40 aðilar kæmu auk
þess að hópnum með 250-1.250 millj-
ónir hver. Þannig yrði hægt að kaupa
um 60-70% hlut í bankanum og að
restin yrði svo seld í útboði í tengslum
við skráningu bankans á markað.
Á sama tíma vann Arctica Finance
með svipaða hugmynd en í tilviki þess
fyrirtækis voru nöfn einstakra fjár-
festa ekki komin á blað. Hugmynd
Arctica fólst hins vegar í því að allur
hlutur Kaupþings yrði keyptur, 87%.
Í kjölfarið yrði svo bankinn skráður á
markað og u.þ.b. 10% hlutur seldur
almennum fjárfestum. Þegar greint
var frá hugmyndinni var hins vegar
ekki búið að útfæra þessar hug-
myndir nákvæmlega.
Innan við viku frá því að greint var
frá fyrirætlunum Virðingar og Arc-
tica bárust fréttir af því að erlendir
aðilar hefðu sett sig í samband við
Kaupþing og lýst áhuga á kaupum í
bankanum. Aldrei hefur fengist stað-
fest hvaða aðilar þetta voru en reglu-
lega hafa fréttir sem þessar borist en
ekki orðið nægileg alvara í þreif-
ingum til að tilkynnt væri um þær
opinberlega.
Sjóðirnir taka af skarið
Viku eftir að opinberlega var
fjallað um þreifingar Arctica Finance
og Virðingar við lífeyrissjóðina,
hjuggu forsvarsmenn stærstu lífeyr-
issjóða landsins á hnútinn og til-
kynntu að þeir hygðust ekki ganga til
samstarfs við fyrirtækin tvö. Þrír
stærstu sjóðir landsins bundust fast-
mælum um að bjóða í hlutinn í Kaup-
þingi og kalla til verksins aðra minni
sjóði. Af því tilefni tjáðu forsvars-
menn sjóðanna sig við Morgunblaðið
og sagði Haukur Hafsteinsson, fram-
kvæmdastjóri LSR, að ferli af þessu
tagi væri eðli máls viðkvæmt og að af
þeim ástæðum hefðu sjóðirnir ákveð-
ið að „óska eftir viðræðum við slita-
stjórnina á sínum eigin forsendum“.
Guðmundur Þ. Þórhallsson, fram-
kvæmdastjóri Lífeyrissjóðs versl-
unarmanna taldi þessa nálgun geta
tryggt sátt um söluferlið og að með
því gæti bankinn færst „í eigu lands-
manna“ og að auk þess gæfi þetta
möguleika á því að „almenningur fái
tækifæri til að fjárfesta í bankanum á
sama verði og sjóðirnir munu kaupa
á“. Árni Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Gildis, sagði tvær leiðir
koma til greina við kaupin: „annað-
hvort að sjóðirnir komi af fullu afli inn
og kaupi hlutinn í heild og bjóði svo til
sölu hluta af hlutafénu í almennu út-
boði eða að þeir kaupi bróðurpartinn
en að í því samkomulagi verði hlut-
urinn sem eftir stendur boðinn í al-
mennu útboði þar sem almenningi
gefist kostur á að kaupa á sama verði
og sjóðirnir.“
Í kjölfarið settu sjóðirnir sig í stell-
ingar og um áramótin 2015/16 hófust
viðræður milli aðila. Í því ferli bættist
Frjálsi lífeyrissjóðurinn í hóp hinna
þriggja fyrrnefndu. Veittu þeir öðr-
um lífeyrissjóðum í landinu frest til 1.
febrúar 2016 til að tilkynna um hvort
þeir hygðust taka þátt í viðræðuferl-
inu við Kaupþing. Á þessum tíma-
punkti ákváðu sjóðirnir að kalla til
ráðgjafar við sig Þórarin V. Þór-
arinsson hæstaréttarlögmann og ráð-
gjafarfyrirtækið Icora Partners en
það er í eigu Friðriks Jóhannssonar
og Gunnars Páls Tryggvasonar. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins á
þeim tíma voru margir ráðgjafar um
hituna. Það sem réð þeirri ákvörðun
að fá Þórarin og Icora að borðinu var
m.a. sú að þóknunin sem þeir fóru
fram á var langtum lægri en ýmissa
annarra en þar höfðu hugmyndir um
1% af ætluðu kaupvirði hlutarins m.a.
heyrst. Þann dans var ekki mögulegt
að bjóða sjóðunum upp í. Óvænt
uppákoma átti síðar eftir að varpa
ljósi á umfang þeirra þóknana sem
fyrrnefndir ráðgjafar þáðu fyrir störf
sín í þágu lífeyrissjóðanna.
Kaupþing með trompin á hendi
Í viðtali sem birtist í Viðskipta-
Mogganum á aðventunni 2015 var
rætt við Jóhannes Rúnar Jóhanns-
son, sem þá réð lögum og lofum á
vettvangi Kaupþings sem forsvars-
maður slitastjórnar þess. Þá var hann
spurður út í hvort til greina kæmi að
selja bankann öðru vísi en í heilu lagi.
Beindi hann þá sjónum að lífeyris-
sjóðunum og færði fjárfestingargetu
þeirra í tal: „Það væri án efa stór biti
fyrir lífeyrissjóðina að ráðast í þessi
viðskipti ef af kaupum þeirra á bank-
anum yrði, en það má alltaf finna
lausnir. Það verður þó að taka fram
að söluferlið er komið mjög skammt á
veg.“
Jóhannes var ennfremur spurður
út í verðhugmyndir þær sem viðraðar
höfðu verið en í umræðunni virtust
íslenskir lífeyrissjóðir líklegir til að
bjóðast til að kaupa á genginu 0,6 til
0,8 af bókfærðu eigin fé bankans.
Þær vangaveltur lögðust ekki vel í
Jóhannes Rúnar sem var afdráttar-
laus í svörum: „Þessar hugmyndir
eru að mínu mati óraunhæfar og í
okkar bókum er verðmiðinn á bank-
anum allt annar en sá sem þarna er
vísað til.“
Hvað sem leið þeim verðhug-
myndum sem kastað hefur verið á
milli aðila á síðustu misserum er ljóst
að í öllum helstu þreifingum um
framtíðareignarhald á Arion banka
hafa lífeyrissjóðirnir komið við sögu.
Það hefur m.a. þótt mikilvægur þátt-
ur í að tryggja vænleika bankans við
skráningu á markað að hafa hina
seinþreyttu og ógnarstóru langtíma-
fjárfesta í eigendahópnum.
Fljótt skipast veður í lofti
Forsvarsmenn lífeyrissjóðanna
31. des. 2009
Eigið fé: 90 ma.
Hagnaður: 12,9 ma.
31. des. 2010
Eigið fé: 109,5ma.
Hagnaður: 12,4ma.
31. des. 2011
Eigið fé: 114,6 ma.
Hagnaður: 11,2 ma.
31. des. 2012
Eigið fé: 130,9 ma.
Hagnaður: 17,1 ma.
31. des. 2013
Eigið fé: 144,9 ma.
Hagnaður: 12,7 ma.
21. nóvember
Nýi Kaupþing
banki fær nafnið
Arion banki.
31. desember
Finnur Sveinbjörns-
son hættir sem
bankastjóri.
1. desember
Slitabú Kaupþings ákveður
að eignast 87% í bankanum
með því að leggja til hlutafé.
23. apríl
Höskuldur H.
Ólafsson ráðinn
bankastjóri.
9. október
Kaupþing fellur.
22. október
Nýi Kaupþing banki
hf. stofnaður á
rústum þess gamla.
31. des. 2008
Eigið fé: 76,9 ma.
Hagnaður: 4,8 ma.
Saga Arion banka til dagsins í dag
2008 2009 2010 2011 2012 2013
Áralöng togstreita um tugmilljarð
Stefán E. Stefánsson
ses@mbl.is
Kaupþing hefur frest fram
á mitt þetta ár til að losa
um eign sína í Arion banka.
Félagið heldur enn á ríflega
helmings hlut í bankanum.
Hann hefur minnkað á síð-
ustu árum en darraðar-
dansinn í kringum sölu-
þreifingar hefur verið mikill.
Hér verður sú saga rakin í
nokkrum orðum.
Sigurbjörn
Þorkelsson
Haukur
Hafsteinsson
Árni
Guðmundsson
Þórarinn Viðar
Þórarinsson
Jóhannes Rúnar
Jóhannsson
Guðmundur Þ.
Þórhallsson