Morgunblaðið - 20.03.2018, Qupperneq 21

UMRÆÐAN 21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. MARS 2018
Ráðgjafarnefnd Orkusjóðs hefur ákveðið að styrkveitingar Orkusjóðs á árinu 2018
verði til verkefna samkvæmt b) lið 7. gr. reglugerðar nr. 185/2016 um Orkusjóð en
þar segir:
„Styrkri til verkefna sem leiði til lægri kostnaðar við óniðurgreidda
rafkyndingu húsnæðis og mannvirkja í eigu sveitarfélaga“.
Til greina kemur meðal annars: Uppsetning varmadæla, uppsetning eða
endurbætur hitastýringarkerfa og önnur verkefni sem leiða til minni
raforkunotkunar við hitun.
Um er að ræða fjárfestingarstyrki, sem hæst geta numið 50% af áætluðum kostnaði
við einstök verkefni, þó að hámarki 5 m.kr.
Við mat á umsóknum verður sérstaklega litið til:
• Að verk- og kostnaðaráætlun sé vönduð og ítarleg.
• Að raunsætt mat sé lagt á áætlaðan raforkusparnað.
• Hlutfalls orkusparnaðar miðað við kostnað
Umsóknarfrestur er til 18. Apríl 2018
Skrifleg staðfesting á afgreiðslu umsókna mun berast umsækjendum eigi síðar
en 18. júní 2018
Umsóknum skal skila rafrænt af vef Orkustofnunar www.os.is undir Orkusjóður
Nánari upplýsingar áwww.os.is og hjá Orkusjóði, Rangárvöllum við Hlíðarfjallsveg,
603 Akureyri. Símar 569 6083 – 894 4280 – Netfang jbj@os.is
ORKUSJÓÐURORKUSTOFNUN
ORKUSJÓÐUR
Orkusjóður auglýsir sérstaka styrki 2018
Um það má deila
hver valdamesti mað-
ur landsins sé en þó að
forsætisráðherra eigi
að vera það í orði
hygg ég að seðla-
bankastjóri sé það á
margan hátt á borði.
Margar ákvarðanir
hans hafa veigamikil
áhrif á hag og afkomu
landsmanna beint og
strax.
14. marz sl. staðfesti seðla-
bankastjóri óbreytta stýrivexti upp
á 4,25%, og fyllti hann með þeirri
ákvörðun – fyrir mér – mæli villu og
mistaka í slíkum mæli að ekki verð-
ur við unað.
Á eftir launum eru vextir stærsti
útgjaldaliður fyrirtækja og að jafn-
aði stærsti útgjaldaliður heimila,
alla vega ef menn búa í eigin hús-
næði. Er það því feikilegt hags-
munamál fyrirtækja og almennings
að vaxtastýring Seðlabanka sé
skynsamleg, vel vegin, sanngjörn og
í samræmi við það, sem gerist í okk-
ar helztu samskipta- og við-
skiptalöndum.
Meðan launamenn geta varið
hendur sínar og beitt sér í launa-
málum, standa þeir aldeilis varn-
arlausir í vaxtamálum, sem þó geta
vegið miklu þyngra í afkomu þeirra
en 5 eða 10% – jafnvel miklu meira
– í launamálum.
Við búum í heimi sívaxandi al-
þjóðavæðingar og -samvinnu, sem
m.a. kemur fram í því að við geng-
um til náins samstafs við aðrar þjóð-
ir Evrópu, 28 þeirra, með EES-
samningnum, fyrir 25 árum.
Við erum á sama opna og frjálsa
markaðinum og þessar 28 þjóðir,
auk þriggja annarra EFTA-þjóða,
auk þess sem við deilum ferðafrelsi,
búsetufrelsi og starfsfrelsi með
þessum þjóðum.
Þannig erum við orðin hluti af
stórri evrópskri þjóðafjölskyldu og
er brýnt að við Íslendingar búum
við sömu starfs-, atvinnu- og af-
komuskilyrði og hinar þjóðirnar, en,
við verðum auðvitað að geta keppt
við margar þeirra, t.a.m. á sviði
verzlunar, iðnaðar og ferðaþjónustu,
á jafnréttisgrundvelli, en í þeirri
samkeppni spila vextir – sem annar
stærsti kostnaðarliður fyrirtækja –
feykistóra rullu.
Stýrivextir í ofangreindum Evr-
ópulöndum eru þessir: Í öllum evru-
löndum 0,0%, Svíþjóð mínus 0,35%,
Bretlandi 0,5%, Noregi 0,5%, Dan-
mörku 0,0%, og í þeim Austur-
Evrópulöndum, sem enn hafa ekki
fengið evruna, 0,0% í Búlgaríu, 0,9%
í Ungverjalandi og 1,5% í Póllandi.
Eru stýrivextir þannig við eða rétt
yfir núllinu meðal þeirra rúmlega 30
þjóða, sem við vinnum nánast með
og eigum afkomu okkar að mestu
undir, en hjá okkur eru þeir 4,25%.
Munurinn á útlánavöxtum við-
skiptabankanna, til fyrirtækja og al-
mennings, getur verið enn hærri,
eða 5-7%. Í fyrri greinum hef ég
sýnt fram á það að íbúðarkaupandi
hér þyrfti að greiða íbúð sína 3,5
sinnum, vegn hárra vaxta, meðan
íbúðarkaupandi á ESB-svæðinu
þyrfti ekki að greiða sína nema 1,5
sinnum, þökk sé lágvöxtum þar.
Seðlabankstjóri hefur réttlætt
þennan stórfellda og alvarlega
vaxtamismun með „undirliggjandi
spennu“, þar sem hagvöxtur hér
væri mun meiri en annars staðar í
Evrópu, og gerir það enn 14.03.
2018. Hann vísar til 3,6% hagvaxtar
í fyrra, líka til 2,3% verðbólgu, sem
liggi við verðbólgumörk Seðlabanka.
Hér er komið að kjarna afdrifa-
ríkrar villu seðlabankastjóra.
Í maí 2017 reiknaði Seðlabankinn
með 6,3% hagvexti 2017, í ágúst
voru væntingarnar
komnar niður í 5,2%.
Nýir útreikningar sýna
svo aðeins 3,6% hag-
vöxt 2017. Það liggur
nú líka fyrir,að hag-
vöxtur október-
desember 2017 var að-
eins 1,5%.
Mat Seðlabanka á
hagvexti 2017 var því
rangt og nánast glóru-
laust. Hví er svo seðla-
bankastjóri líka að tala
um 3,6% hagvöxt 2017
við vaxtaákvörðun 14. marz 2018?
Auðvitað átti hann frekar að miða
við nýjustu stöðu; 1,5% hagvöxt í
síðasta ársfjórðungi 2017.
Ekki færi vel fyrir ökumanni, sem
stýrði eftir Hringbrautinni, þó að
hann væri kominn inn á Miklubraut,
en það er einmitt sú aðferðafræði,
sem seðlabankstjóri virðist beita.
Í ár er reiknað með 2,9% hag-
vexti, en ný vaxtaákvörðun verður
auðvitað að miðast við það, sem nýj-
ast er (1,5% hagvöxtur í 4. ársfjórð-
ungi 2017) og það, sem bezt er vitað,
að framundan sé (2,9% hagvöxtur
2018). Slaki er – ekki spenna – í
þessum tölum. Í janúar fækkaði líka
ferðamönnum frá sama tíma 2017.
Til samanburðar er vert að líta til
væntanlegra 2018 hagvaxtartalna
nokkurra þeirra þjóða, sem við er-
um mest tengd og flestar njóta 0,0%
stýrivaxta:
Búlgaría 3,7%, Eistland 3,3%,
Finnland 2,8%, Grikkland 2,5, Ír-
land 4,4%, Króatía 2,8%, Lettland
3,5%, Litháen 2,9%, Malta 5,6%,
Holland 2,9%, Austurríki 2,9%, Pól-
land 4,2%, Svíþjóð 2,7%, Slóvakía
4,0%, Slóvenía 4,2%, Spánn 2,6%,
Tékkland 3,2%, Ungverjaland 3,7% ,
Kýpur 3,2%, Þýzkaland 2,6%.
Það er ljóst af þessum saman-
burði að það ríkir alls engin sérstök
spenna í hagvexti hér sem réttlætir
4,25% stýrivaxtaákvörðun 14. marz
sl.
Af nefndum frænd- og samstarfs-
þjóðum okkar reikna 25 þjóðir út
verðbólguvísitölu sína án húsnæð-
iskostnaðar. Við bætum honum hins
vegar við en hann hækkaði verð-
bólguútreikninginn hér að meðaltali
um 3,3% í fyrra.
Með samskonar útreikningi og
þessar 25 þjóðir beita, hefðum við
verið með stöðuga verðhjöðnun,
mínus verðbólgu, allt árið 2017 og
værum það enn.
Verðbólgan hér var um síðustu
áramót, á þennan hátt, mínus 1%,
meðan verðbólga margnefndra Evr-
ópuþjóða var 1,65% í Þýzkalandi,
2,15% í Austurríki, 0,84 í Sviss og
1,35% að meðaltali yfir alla Evrópu.
Verðbólgan hér, í réttum saman-
burði, var því langt undir því sem
gerist í Evrópu og engan veginn
heldur rétt tilefni til yfirkeyrðra
stýrivaxta Seðlabanka.
Hvað kostar þessi misstýring
Seðlabanka þjóðina? Heildar-
skuldsetning Íslendinga er um 6.000
milljarðar. Ef vextir lækkuðu um
4%, næmi vaxtasparnaður 240 millj-
örðum króna á ári. Þessi gífurlegi
sparnaður myndi koma almenningi,
fyrirtækjum og ríkinu sjálfu til
góða. Meðalsparnaður á fjölskyldu
myndi nema um einni milljón á ári.
Valdamesti maður
landsins villtur og
fastur í afdölum
Eftir Ole Anton
Bieltvedt
Ole Anton Bieltvedt
» Það er ljóst af þess-
um samanburði að
það ríkir alls engin sér-
stök spenna í hagvexti
hér sem réttlætir 4,25%
stýrivaxtaákvörðun 14.
marz sl.
Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslu-
maður og stjórnmálarýnir.
Í nýlegri könnun
fjármála- og efna-
hagsráðuneytis um
vinnutíma sjúkraliða
kom fram að fyr-
irsjáanlegur skortur
verður á sjúkraliðum
næstu fimm árin. Við
þetta skapast sú staða
að hætta verður á
mikilli undirmönnun á
vinnustöðunum, sem
brýst svo fram í veik-
indum til lengri eða skemmri tíma,
eða ótímabærri örorku sjúkraliða.
Við þessu þarf að bregðast strax
því nýliðun í sjúkraliðastéttinni hef-
ur gengið hægt undanfarin ár. Það
er því nauðsynlegt að auka hvata til
að fjölga nemendum í greininni.
Sjúkraliðanám er viðurkennt
starfsnám sem kennt er við átta
framhaldsskóla víða um land. Þeir
skólar sem bjóða upp á sjúkraliða-
braut eru:
Fjölbrautaskólinn við Ármúla
Fjölbrautaskólinn í Breiðholti
Fjölbrautaskóli Norðurlands
vestra
Fjölbrautaskóli Suðurnesja
Fjölbrautaskóli Vesturlands
Framhaldsskólinn í Vest-
mannaeyjum
Menntaskólinn á Ísafirði
Verkmenntaskólinn á Akureyri
Sjúkraliðanám er um 200 eininga
nám á framhaldskólastigi og er
meðalnámstími þrjú og hálft ár. Að
loknu námi fá sjúkraliðar löggild-
ingu í samræmi við reglugerð um
menntun, réttindi og skyldur
sjúkraliða. Sjúkraliðar vinna bæði
við almenna og sérhæfða umönnun
sjúklinga og hjúkrunarstörf sem
þeir hafa menntun og faglega færni
til að sinna.
Ég tel mikilvægt að sjúkraliða-
námið sé gert að hagkvæmri starfs-
námsbraut þar sem
námið tryggir nem-
endum sem ljúka
námsbrautinni aðgang
að framhalds- eða við-
bótarnámi. Framhalds-
skólastigið þarf því að
bjóða upp á sjúkralið-
anám með möguleika á
að fá það metið til
áframhaldandi náms.
Því það er vel þekkt að
nemendur velja frekar
stuttar starfsnáms-
brautir ef þeir vita að
slíkar brautir opna leið til áfram-
haldandi náms.
Í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið
2018 er markmið stjórnvalda um að
efla verk- og starfsnám áréttað og
bent á að tengja þurfi háskólanám
við önnur skólastig, atvinnulíf og
samfélag. Þar segir að háskólar
hafi á árinu 2017 fengið framlag úr
ríkissjóði til tilraunaverkefna um að
þróa hið svokallaða „faghá-
skólanám“ og ættu í samstarfi við
aðila vinnumarkaðarins að þróa
stuttar námsleiðir með atvinnu-
tengd lokamarkmið.
Sjúkraliðafélag Íslands og Há-
skólinn á Akureyri hafa unnið að
því að þróa fagháskólanám í öldr-
unarhjúkrun fyrir starfandi sjúkra-
liða í samstarfi við heilbrigðisstofn-
anir. Miðað er við að fagið verði
kennt með vinnu á tveimur árum.
Og er stefnt að því að viðbótanámið
veða metið til ETCS-háskólaeininga
þannig að náminu ljúki með
diplómagráðu á BS stigi. Gert var
ráð fyrir að námsbrautin myndi
hefjist haustið 2018 og hafa fjöl-
margir sjúkraliðar sýnt þessari
námsleið áhuga. Hins vegar hafa
sjúkraliðar nú verið upplýstir um
að náminu verði frestað um eitt ár.
Í mínum huga er það óásætt-
anlegt að náminu sé frestað um eitt
ár, því samfélagslegur ávinningur
felst í því að námið hefjist sem
fyrst. Því ungt fólk sem er að velta
fyrir sér sjúkraliðanámi vill sjá að
háskólasamfélagið taki á móti
sjúkraliðum og bjóði þeim upp á
áhugaverðar námsleiðir. Það er því
brýnt að námið hefjist sem fyrst og
að þróaðar verði áfram viðeigandi
námsleiðir fyrir sjúkraliða. Því
þannig mun hvati fyrir ungt fólk til
að ljúka sjúkraliðanámi verða
meiri, nýliðun í sjúkraliðastéttinni
aukast og þar með staða hennar
styrkjast.
Fyrirsjáanlegur
skortur á sjúkraliðum
Eftir Söndru Bryn-
dísardóttur Franks
Sandra
Bryndísardóttir Franks
» Í mínum huga er það
óásættanlegt að
náminu sé frestað um
eitt ár, því samfélags-
legur ávinningur felst í
því að námið hefjist sem
fyrst.
Höfundur er frambjóðandi í for-
mannskjöri Sjúkraliðafélags Ís-
lands.
Atvinna