Morgunblaðið - 02.05.2018, Side 24

24 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. MAÍ 2018
✝ Dr. Þuríður Jó-hanna Krist-
jánsdóttir fæddist
á Steinum í Staf-
holtstungum í
Borgarfirði 28.
apríl 1927. Hún
lést á hjúkrunar-
heimilinu Drop-
laugarstöðum 18.
apríl 2018.
Foreldrar henn-
ar voru hjónin
Kristján Franklín Björnsson,
bóndi, hreppstjóri og húsasmið-
ur, og Jónína Rannveig Odds-
dóttir húsfreyja. Systkini Þur-
íðar voru Málfríður, húsfreyja í
Reykjavík, f. 1912, Oddur,
bóndi og hreppstjóri á Steinum,
f. 1914, Kristín, húsfreyja í
Bakkakoti, f. 1917 og Björn
kennari í Reykjavík, f. 1920.
Uppeldissystir Þuríðar var Sig-
ríður Baldursdóttir, f. 1936.
sálarfræði frá sama skóla árið
1971.
Hún varð kennari við ný-
stofnaðan Kennaraháskóla Ís-
lands 1971 og fyrsti prófess-
orinn við skólann 1973. Hún var
jafnframt konrektor í nokkur
ár. Hún starfaði sem stunda-
kennari við aðra skóla, meðal
annars Háskóla Íslands og Fóst-
urskóla Sumargjafar og vann
fyrir skólarannsóknadeild
menntamálaráðuneytisins. Þur-
íður lét af störfum við Kenn-
araháskólann árið 1989.
Auk fræðistarfa í fagi sínu
vann Þuríður að þýðingum og
fékkst nokkuð við ljóðagerð.
Eftir að hún hætti að kenna
vann Þuríður ötullega að út-
gáfu Borgfirskra æviskráa og
voru sjö síðustu bindin undir
hennar ritstjórn. Í tilefni af 70
ára afmæli Þuríðar heiðruðu
vinir hennar og samstarfsfólk
hana með greinasafni um helstu
viðfangsefni hennar á sviði
menntunar og skólamála. Bókin
ber heitið Steinar í vörðu.
Þuríður verður jarðsungin
frá Neskirkju í dag, 2. maí 2018,
og hefst athöfnin klukkan 15.
Systkinin eru nú öll
látin.
Þuríður stund-
aði nám við
Héraðsskólann í
Reykholti og tók
kennarapróf frá
Kennaraskóla Ís-
lands árið 1948 og
var síðar við nám í
Kennaraháskól-
anum í Kaup-
mannahöfn og
Cambridge-háskóla í Englandi
þar sem hún las aðferðafræði
og tölfræði. Hún kenndi í
Stykkishólmi, við Skógaskóla
undir Eyjafjöllum og við Haga-
skóla í Reykjavík.
Árið 1967 fékk Þuríður Ful-
bright-styrk til náms í Banda-
ríkjunum. Hún lauk BSc-prófi
frá ríkisháskóla Illinois í Ur-
bana árið 1968, meistaraprófi
1969 og doktorsprófi í mennta-
Þar sem mannkostirnir eru,
þar eru mannalætin óþörf. Þessi
orð Sigurðar Guðmundssonar,
rektors MA, koma mér í hug
þegar ég kveð föðursystur mína
í hinsta sinn.
Mig langar til að fara tvær
kynslóðir aftur í tímann.
Upp úr miðri nítjándu öld var
ung stúlka að vaxa upp á Svarf-
hóli í Stafholtstungum. Hún hét
Þuríður Jónsdóttir (1842-1926).
Hún þráði ekkert meira en að
menntast. Flugskarpur hugur
hennar þurfti viðfangsefni við
hæfi. Menntun fyrir stúlkur var
í besta falli draumsýn eða hé-
gómi. Skóli, skólastofa eða kenn-
ari ekki til. Hún hafði orðið sér
úti um forskriftarbók sem sýndi
stafagerðina. Skólastofan var
veröldin utanhúss á Svarfhóli,
svell var á túni að vetri, skrif-
færi broddstafur eða nagli. Hún
varð með tímanum mikill bréf-
ritari. Íslenskuna hafði hún á til-
finningunni enda skáldmælt.
Réðist síðan á fullorðinsárum í
að læra til ljósmóður hjá Jóni
Hjaltalín landlækni, sem hafði
þau orð um hana að hún hefði
læknishendur og dýpri skilning
á sjúkdómum en algengt er.
Sonardóttirin Þuríður J.
Kristjánsdóttir fetaði hins vegar
menntaveginn með glæsibrag.
Kennarapróf 1948. „Hver var nú
efstur á lokaprófi?“ spurði móðir
ein son sinn sem hafði útskrifast
á sama tíma. „Þið látið þó ekki
stelpu skáka ykkur á lokaprófi.“
Sonurinn svaraði: „Þú þekkir
ekki hana Þuríði.“ Þetta var
kannski leiðarstef fyrir það sem
eftir kom, við hana var ekki auð-
velt að keppa, hún var fæddur
sigurvegari. Í bókinni Steinar í
Vörðu eru vitnisburðir nemenda
hennar frá öllum þeim stöðum
þar sem hún kenndi, þar sem
skín í gegn einlægur áhugi á vel-
ferð nemenda, skýr framsetning
á námsefni og sanngjarnar kröf-
ur til hvers og eins. Náms- og
starfsferill Þuríðar er rakinn
annars staðar. Til að ná þeim ár-
angri í lífinu sem hún gerði þarf
sterkan vilja, skipulag, vinnu-
semi og mikinn aga, auk náms-
hæfileika. Ekkert af þessu
skorti.
Eftir starfslok í Kennarahá-
skólanum beið næsta stórverk,
útgáfa Borgfirskra æviskráa.
Síðustu bindin í þeirri ritröð
voru undir ritstjórn hennar. Það
þurfti að fletta kirkjubókum,
hafa samband við fólk hér og
þar, lesa á legsteina þar sem þá
var að finna og fleira. Hún fékk
að vísu aðstoð úr ýmsum áttum.
Þuríður J. Kristjánsdóttir ólst
upp á Steinum í Stafholtstung-
um, yngst fimm systkina. Eins
og hún sagði sjálf, góðir for-
eldrar, mannmargt heimili. Gott
veganesti út í lífið. Pétur Krist-
jánsson, sem lengi var á Stein-
um, gekk eitt sinn framhjá rúmi
hennar þar sem hún svaf sem
ungbarn. Mælti fram eftirfar-
andi vísu:
Brosir gegnum svefninn sæta,
silkihrundin smá.
Biðjum hennar Guð að gæta,
götu lífsins á.
Hvort þessi vísa gamla mans-
ins hafi orðið áhrínisorð eða ekki
skal ósagt látið.
En lífsgatan var óvenjulega
árangursrík og athyglisverð.
Þrátt fyrir alla velgengnina á
lífsleiðinni heyrðist aldrei sjálfs-
hól eða sjálfsupphafning. Líkast
því að allt hefði gengið áfalla-
laust og eðlilega. Síðasta sinn
sem ég merkti að hún skynjaði
hver væri þar á ferð kvaddi hún
mig veikum rómi. Þar lauk
óvenjulegri ævi.
Kristján F. Oddsson.
Nú er hún Þuríður frænka
búin að yfirgefa okkar jarðneska
heim, „Íða“ eins og hún var allt-
af kölluð innan fjölskyldunnar.
Ekki verða oftar fræðandi og
skemmtilegar samræður yfir
kaffibolla með henni, eða spjall í
fjölskylduboðum, en þar lét hún
sig aldrei vanta. Hún hugsaði vel
um að halda tengslum við fjöl-
skylduna, og auðvitað langt út
fyrir hana, enda með afbrigðum
vinamörg.
Í bernsku hafði ég ekki svo
mikið af Íðu að segja. Hún var
að kenna hér og þar eða við nám
erlendis, í Danmörku, Bretlandi
og síðar í Bandaríkjunum. Alla
tíð héldum við þó góðu sam-
bandi, enda alltaf náið samband
þeirra systra, móður minnar og
hennar.
Best kynntumst við hjónin
Íðu þegar við fórum í mjög eft-
irminnilega ferð saman á Íslend-
ingaslóðir í Kanada árið 2000,
ferð sem var ákveðin með stutt-
um fyrirvara og nánast ekkert
undirbúin. Við ákváðum bara að
fara og láta það ráðast hvort við
hittum eitthvað af skyldfólki, en
talsverður hópur skyldmenna er
á svæðinu við Winnipeg-vatn, á
Gimli, Árborg og víðar. Kannski
var þetta eina ferðin hennar sem
ekki var skipulögð út í æsar,
enda ekki hennar stíll að láta
reka á reiðanum, og kæruleysi
frændans náð að smjúga inn.
Strax fyrsta daginn á Gimli
vorum við komin í kynni við
skyldfólk sem við fundum af
hreinni tilviljun á kvöldgöngu,
þegar við sáum íslenska fánann
við hús þar sem fullorðinn mað-
ur var að sinna einhverju utan-
dyra. Auðvitað gáfum við okkur
á tal við hann og kom í ljós að
konan hans og Íða voru náskyld-
ar, ömmur þeirra systur, fæddar
á Svarfhóli í Stafholtstungum.
Nú var Íða á heimavelli með
sína ættfræði og sitt ótrúlega
minni. Að góðum gömlum ís-
lenskum sið var boðið upp á
kaffi og spjallað fram eftir
kvöldi.
Næsta dag fóru hlutirnir að
gerast. Ervin, eins og heiðurs-
maðurinn heitir, hafði látið boð
út ganga um að komnir væru Ís-
lendingar, þeirra á meðal með
afbrigðum fjölfróð kona, sem
vert væri að hitta. Dagskrá vik-
unnar fór að taka á sig mynd,
heimboðum rigndi inn og dag-
skráin sem í upphafi var óskrif-
að blað var allt í einu orðin þétt-
skipuð.
Það kom svo sannalega í ljós í
þessari ferð hvað Íða átti auð-
velt með að ná til fólks og kynn-
ast því. Hún var með afbrigðum
góður hlustandi og eins og áður
hefur komið fram sérlega fjöl-
fróð.
Gamall maður í íslenskri lopa-
peysu á kaffihúsi í Árborg fékk
ekki frið, var spurður hverra
manna hann væri. Íða var ekki
lengi að finna tengsl fólks frá
fyrri tíð. Eitt leiddi af öðru og
tíminn var fljótur að líða.
Eftir að Íða flutti af Hjarð-
arhaganum átti hún nokkur góð
ár í fallegri íbúð á Aflagranda
40, með einstöku utsýni. Þar
undi hún sér vel með allar bæk-
urnar í kringum sig, en bóka-
safnið er mikið og vandað.
Síðustu tvö árin dvaldi hún á
hjúkrunarheimili að Droplaugar-
stöðum, þar sem vel var hugsað
um hana. Vil ég nota tækifærið
og þakka starfsfólkinu fyrir
hlýja og góða umönnun, einnig
ættingjum og vinum sem styttu
henni stundirnar síðasta spölinn.
Við munum sakna ánægju-
legra samverustunda en þær lifa
í minningunni.
Hildur og Bjarni.
Þuríður J. Kristjánsdóttir,
eða Íða frænka, hefur nú kvatt
þennan heim. Hún var um
margt einstök kona og braut-
ryðjandi. Hún hafði þor og þrek
til að feta menntaveginn sem
hafði meira verið farinn af karl-
mönnum. Laufey amma sagði
mér oft sögur af Steinasystk-
inunum og þá kom fram að Íða
hafi verið sjálfstæð og þyrsti í að
læra um nýja hluti allt frá því
hún var lítil stelpa. Ég man þeg-
ar Íða rifjaði upp námsárin í
Danmörku, Englandi og Banda-
ríkjunum, þá ljómaði hún. Hún
ferðaðist töluvert um heiminn,
ég man vel eftir þegar hún kom
heim að Steinum með albúm full
af myndum úr hverri reisunni af
annarri þar sem skilmerkilegur
texti var við hverja mynd, hand-
skrifaður með hennar einstak-
lega fallegu rithönd. Íða sagði
frá þannig að maður upplifði sig
nánast hafa verið með henni í
för. Þegar Íða kom að Steinum
var alltaf ákveðin reisn yfir
henni þegar hún renndi í hlaðið
og steig út úr bílnum í ljósu
ferðafötunum sínum með alpa-
húfuna.
Íða fylgdist alltaf náið með
börnum og barnabörnum systk-
ina sinna. Hún var áhugasöm
um nám og námsstöðu okkar.
Þegar ég var í menntaskóla
fengum við vinkona mín stund-
um að koma heim til hennar til
að læra í næði. Ef Íða var heima
þegar við komum var hún búin
að leggja á borð og yfir bakkels-
inu var spjallað um viðfangsefni
okkar frá nýjum sjónarhornum
sem við höfðum ekki leitt hug-
ann að. Mér er ógleymanlegur
dagurinn þegar ég varð stúdent,
þá kom Íða og aðstoðaði mig við
að koma mér í upphlut sem ég
hafði valið að klæðast. Síðan
gengum við saman út í mennta-
skóla, þar sem hún fylgdist með
útskriftinni. Eins þegar ég út-
skrifaðist sem kennari var hún
við athöfnina, þó hún hafi nú
kannski ekki einungis verið þar
fyrir mig, þar sem hún var heið-
ursgestur, þótti mér vænt um að
hafa hana á staðnum og enn
vænna þótti mér um það þegar
hún kom upp í Borgarnes og
samgladdist mér í útskriftar-
veislunni. Það er gaman að
börnin okkar Benna hafa fengið
tækifæri til að kynnast Íðu. Við
heimsóttum hana oft í ferðum
okkar til Reykjavíkur en þó er
ein heimsókn okkar minnisstæð-
ari en aðrar en það var þegar
við sóttum hana suður og hún
gisti hjá okkur í Borgarnesi. Við
nutum samskiptanna og samver-
unnar. Við brosum enn út í ann-
að þegar við minnumst þessarar
heimsóknar þar sem Íðu lá svo á
að komast aftur til Reykjavíkur
daginn eftir því hún þurfti að
komast á fund. Ekki mátti ég
keyra hana aftur suður, hún
vildi taka strætó. Þegar Íða var
búin að ákveða eitthvað þá sat
þar við.
Fyrir tæpu ári fluttum við
fjölskyldan hingað suður og var
þá einfaldara að skreppa í heim-
sókn til Íðu. Hún var áhugasöm
um hvernig börnunum gengi að
feta sig áfram í nýjum heim-
kynnum og skólum. Einnig gát-
um við rætt endalaust um
kennslu og samskipti við nem-
endur og gildi þess að vanda til
verka við að leiðbeina ungu fólki.
Í síðustu heimsóknum var farið
að halla undan fæti hjá henni,
hugurinn var kominn aftur til
þess tíma þegar hún bjó á Stein-
um. Nú hefur Íða kvatt en henn-
ar verður ávallt minnst með
kærleika og þakklæti á mínu
heimili.
Jónína Laufey
Jóhannsdóttir.
Hún Íða var góð, skemmtileg
og fyndin kona. Það var aldrei
dauð stund með henni. Hún var
vinkona ömmu Lóu. Við elsk-
uðum hana eins og hún væri ein
af fjölskyldunni. Hún kom alltaf
til okkar á jólunum. Þá borðaði
hún með okkur jólamatinn og
opnaði með okkur pakkana. Hún
kom líka til okkar í afmæli og
stundum í mat.
Það var gaman að koma í
heimsókn til hennar. Þá fékk ég
að liggja í rúminu hennar og
lesa. Hún átti líka alltaf til
súkkulaði. Þegar hún átti 90 ára
afmæli gáfum við henni mynd af
henni þegar hún var lítil sem
hún var mjög ánægð með.
Ég sakna hennar svo mikið.
Vonandi líður henni vel í himna-
ríki.
Lóa Bryndís Arnarsdóttir.
Hún Íða mín er dáin, einn af
hornsteinunum í lífi mínu. Við
vorum mjög nánar þótt ekki
værum við skyldar. Hún og Lóa
móðir mín kynntust þegar þær
hófu nám í Kennaraskólanum
1944-5. Þær leigðu saman meðan
á námstímanum stóð og með
þeim tókst strax mikill og náinn
vinskapur sem stóð í tæp 70 ár.
Hún varð nánast partur af stór-
fjölskyldunni, þekkti þar flesta
og mætti meira að segja á ætt-
armót. Íða var tíður gestur á
æskuheimili mínu, datt oft inn á
kvöldin eða um helgar. Þá var
mikið spjallað og hlegið og
gjarnan gripið í spil en hún var
slungin spilakona.
Íða hafði góða nærveru, var
glaðlynd og óspör á fallega bros-
ið sitt. Hún var skarpgreind og
sérlega fróð manneskja enda há-
menntuð, mikill grúskari og
fræðikona og átti gífurlegan
fjölda bóka. Æðrulaus var hún,
kvartaði ekki yfir hlutunum
heldur gerði það besta úr öllu.
Æskustöðvarnar í Borgarfirði
voru henni mjög kærar og heim-
sótti hún sveitina sína oft.
Íða var mikil skólamanneskja
og fylgdist grannt með mér í
námi, gaf mér oft bækur þegar
ég var yngri og hvatti mig þann-
ig áfram í lestri. Hún fagnaði
með mér hverjum áfanga,
smáum sem stórum, ég gat alltaf
leitað til hennar ef eitthvað var
og las hún t.d. yfir ýmis verkefni
fyrir mig. Við tók svo áhugi
hennar á skólagöngu barnanna
minna og gladdist hún með okk-
ur yfir velgengni þeirra.
Þegar Íða tók bílpróf tíðkaðist
það almennt ekki að konur
keyrðu bíla á Íslandi. Snéri fólk
sér þá gjarnan við til að horfa
þegar hún átti leið hjá. Ósjaldan
bauð hún okkur mæðgum í
styttri og lengri bílferðir en
seinna snérist það við og ég sá
um aksturinn. Við fórum saman
í sumarbústaði og á berjamó og
sumarið 1995 fórum við þrjár í
mjög vel heppnað og eftirminni-
legt ferðalag um Vestfirði. Sum-
arið 2013 fórum svo við fjögur,
ég, börnin mín og Íða, í dásemd-
arveðri á Þingvöll, sennilega síð-
asta heimsókn hennar á þennan
fallega sögufræga stað.
Íða ferðaðist ekki bara um Ís-
land heldur víða um heim. Hún
átti vini hér og þar eftir nám sitt
í Danmörku, Bretlandi og
Bandaríkjunum og bæði tók á
móti þeim hér heima og heim-
sótti þá út. Hún og mamma ferð-
uðust einnig töluvert saman er-
lendis, þær keyrðu t.d. vítt og
breitt um Bandaríkin og fóru í
mánaðar hnattferð um suður-
hvel jarðar.
Íðu var margt til lista lagt,
hún prjónaði mikið og saumaði
út, málaði á postulín, batt inn
bækur, fékkst við ljóðagerð og
hafði yndi af að hlusta á tónlist.
Hún var afar félagslynd, dugleg
að rækta tengsl við vini og ætt-
ingja og mikill gestgjafi. Einna
mest yndi hafði hún þó af því að
lesa og var hún alltaf að fletta
bókum eða blöðum, alveg fram
undir það síðasta. Aldrei dauð
stund hjá henni Íðu minni.
Það er táknrænt að Íða skyldi
stíga inn í sumarlandið sitt síð-
asta vetrardag. Við fjölskyldan
erum þakklát fyrir allar okkar
samverustundir og munum
sakna þeirra. Að leiðarlokum vil
ég þakka henni fyrir allt sem
hún hefur gert fyrir mig og
mína og fyrir tryggðina sem hún
sýndi mömmu alla tíð. Hvíl í
friði, elsku Íða mín.
Magnea Gunnarsdóttir.
Þuríður kom inn í líf foreldra
okkar, Valborgar Sigurðardóttur
og Ármanns Snævarr, er hún
hóf kennslu við Fósturskóla Ís-
lands sem leiddi til þess að hún
síðar leysti móður okkar af sem
skólastjóri Fósturskólans vetur-
inn 1969-1970. Allar götur síðan
lágu leiðir þeirra saman og vin-
áttan styrktist eftir því sem árin
liðu og samverustundum fjölg-
aði. Hún auðgaði tilveru foreldra
okkar og þau hennar. Það er
óvenjulegt að ein manneskja
geti verið jafngóður vinur
beggja hjóna, en Þuríði var það í
lófa lagið. Hún hlustaði svo vel á
þau, hvort í sínu lagi og saman
þegar bæði töluðu hvort í kapp
við annað. En Þuríður sem alltaf
gat gert margt í einu, tekið þátt
í samræðum, horft á sjónvarp og
lesið, fór létt með að hlusta á
þau bæði og tala um leið.
Hvað einkenndi Þuríði? Hún
bjó yfir mikilli ró sem bar vott
um jafnvægi hugans. Hún var í
senn einstaklega lausnarmiðuð,
skörp og gjörhugul, en einnig
skipulögð, nákvæm og vinnu-
söm. Vönduð, gefandi mann-
eskja og gegnheil. Svo kom
sjarminn og kímnigáfan. Leynd-
ardómsfullt brosið sem læddist
yfir andlitið og breyttist svo í
hneggjandi opinmynntan hlátur.
Það sem tengdi þau þrjú sam-
an voru bækur. Þuríður las ekki
aðeins bækur, hún samdi bækur
og batt þær inn. Öll þrjú lásu og
sömdu bækur, en enginn í hópn-
um stóð Þuríði á sporði í próf-
arkalestri. Hún las prófarkir
allra þriggja.
Símtölum Þuríðar og mömmu
lauk einatt með því að mamma
tilkynnti að það væri matur fyrir
þrjá í pottunum og Þuríður var
mætt að vörmu spori. Þá gat
pabbi verið með í samtalinu og
samverustundir þeirra þriggja
saman voru þeim dýrmætar.
Öll héldu þau upp á níræð-
isafmæli sín. „Hvað er það sem
ræður langlífi?“ Í óundirbúinni
ræðu sem Valborg yngri hélt í
níræðisafmæli Þuríðar varpaði
hún fram þeirri spurningu, hvort
lykillinn að langlífinu gæti verið
vinátta og góðar stundir með
góðum vinum, þar sem mál eru
brotin til mergjar. Þau voru vits-
munaleg þrenning, nutu sam-
vista á einstakan hátt, allaf að
vinna, bera saman bækur, lesa
prófarkir – en fyrst og fremst að
njóta stundarinnar og vináttunn-
ar. Þau voru öll einstök, gæfu-
menni, gáfumenni – góðar og
gefandi manneskjur.
Við erum Þuríði innilega
þakklát fyrir djúpa vináttu við
fjölskylduna. Að leiðarlokum
minnumst við hennar með mik-
illi virðingu.
Sigríður, Sigurður og
Valborg Snævarr.
Góð og greind kona hefur
kvatt þennan heim.
Það munu margir minnast
hennar með virðingu og hlýju.
Við Þuríður vorum nokkur ár
samkennarar við Kennaraskóla
Íslands, sem þá var að breytast í
Kennaraháskóla. Þar var Þur-
íður vel metin, virkur leiðtogi og
varð fyrsti prófessor skólans ár-
ið 1973.
Ég minnist þess að hún leiddi
réttindanám kennara þegar það
var haldið af Kennaraháskólan-
um. Þetta var nám fyrir starf-
andi kennara, sem ekki höfðu
kennarapróf. Ég hafði fregnir af
því hve Þuríður sinnti nemend-
um í þessu námi af mikilli alúð
og fagmennsku.
Við Þuríður höfðum reyndar
kynnst áður en leiðir okkar lágu
saman í Kennaraháskólanum.
Hún vann með eiginmanni mín-
um, Ágústi Sigurðssyni, við
kennsluefni í dönsku. Þá var hún
heimagangur hjá okkur. Þuríður
skrifaði fallega grein um Ágúst
þegar þess var minnst að hann
hefði orðið 100 ára. Fjölskyldan
var mjög þakklát Þuríði fyrir
þessi skrif.
Árið 1975 var stofnuð ein
deild á Íslandi af Alþjóðlegu fé-
lagi kvenna í fræðslustörfum.
Þuríður var fyrsti formaður
deildarinnar. Tveimur árum
seinna voru stofnaðar tvær
deildir í viðbót og samtímis
Þuríður J.
Kristjánsdóttir
HINSTA KVEÐJA
Elsku Íða frænka, þá er
komið að kveðjustund í bili
og þakka ég þér fyrir ynd-
islegar stundir í gegnum
lífið.
Ástar- og saknaðar-
kveðja.
Þín
Helga Rannveig
Kristjánsdóttir.