Morgunblaðið - 31.07.2018, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. JÚLÍ 2018
Goshver Á Geysissvæðinu er iðandi mannlíf enda er það einn fjölsóttasti ferðamannastaður landsins. Geysir hefur haft hægt um sig síðustu áratugi en Strokkur vekur oft hrifningu ferðalanga.
Árni Sæberg
Jóhannesarborg | Í
liðinni viku var hald-
inn tíundi árlegi fund-
ur ríkjanna, sem
skammstöfuð hafa ver-
ið BRIKS (Brasilía,
Rússland, Indland,
Kína og Suður-
Afríka). Þegar fyrsti
fundur þeirra (þá voru
þau BRIK, Suður-
Afríka bættist við
2010) var haldinn,
2009, var heimurinn í viðjum fjár-
málakreppu, sem þróuðu ríkin ollu,
og hin tápmiklu BRIK-ríki voru
fulltrúar framtíðarinnar. Með því
að snúa bökum saman höfðu þessi
ríki bolmagn til að skáka vestrinu í
heimspólitíkinni.
Vestrænir fréttaskýrendur hafa
hins vegar lengi vanmetið það sem
býr í þessum ríkjum og hafa þau því
neyðst til að krefjast aukins vægis í
alþjóðlegum stofnunum. 2011 og
2012 gerðu BRIKS-ríkin alvarlegar
athugasemdir við það hvernig for-
ustumenn voru valdir í Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn og Alþjóðabank-
ann. En þar sem ekki var samstaða
að baki þeim héldu Evrópumaður
(Christine Lagarde) og Bandaríkja-
maður (Jim Yong Kim) áfram að
leiða þessar stofnanir. Og þótt
BRIKS-ríkin hafi fengið þessar
stofnanir til að gera umbætur á
kosningafyrirkomulagi þannig að
þróunarríkin fengju aukið vægi,
hafa Bandaríkin og Evrópa enn
völd umfram stærð.
Þetta er bakgrunnur
þess að BRIKS-ríkin
ákváðu að leita ann-
arra leiða með því að
stofna árið 2014 Nýja
þróunarbankann og
sinn eigin gjaldeyris-
sjóð í viðbúnaðarskyni
(Contingent Reserve
Arrangement).
Þessar aðgerðir hafa
verið settar fram sem
viðauki við hið ríkjandi
Bretton Woods-kerfi,
en það er auðvelt að
sjá hvernig þau gætu
orðið grunnur að öðrum kosti í
stjórnun fjármála í heiminum ein-
hvern tímann í framtíðini.
Þótt BRIKS-ríkin leggi enn ár-
herslu á fjölþjóðahyggju er þegar
öllu er til skila haldið ljóst að þau
eru ekki bundin órofa böndum við
núverandi skipan heimsmála.
Vissulega gefa föst sæti í örygg-
isráði Sameinuðu þjóðanna Kínverj-
um og Rússum ákveðið forskot á
flest önnur lönd. En ríkin eru engu
að síður bæði með efasemdir um
núverandi skipan mála.
Utanríkisstefna Kína endur-
speglar í auknum mæli stöðu lands-
ins sem rísandi stórveldi. Í sam-
ræmi við hinn „kínverska draum“
Xis Jinpings, forseta landsins, hef-
ur Kína þrýst af hörku á um að vera
jafningi í samskiptum við Bandarík-
in. Og á 19. þingi kínverska komm-
únistaflokksins í fyrra setti Xi tak-
mark sitt um að endurreisa Kína
sem stórveldi fram með enn skýrari
hætti en áður.
Hvernig Kína notar þau tæki sem
landið hefur til ráðstöfunar til að
tryggja stöðu sína í heiminum mun
skipta hin BRIKS-ríkin talsverðu
máli vegna þess að þau munu þurfa
að laga sína stefnu að hinum nýju
leiðum Kína. Frá 2013 hafa Kín-
verjar komið á fót Innviðabanka
Asíu og hleypt af stokkum frum-
kvæði kennt við Belti og braut. Þá
hafa þeir lagt til útvíkkun BRIKS í
„BRIKS+“, væntanlega undir for-
ustu Kína.
Kínverjar kynntu fyrirætlanir
sínar um Innviðabanka Asíu
skömmu eftir að hafa undirritað
stofnsáttmála Nýja þróunarbank-
ans 2014. Í Nýja þróunarbankanum
á hvert BRIKS-ríkjanna jafnan hlut
og lagði hvert þeirra fram tíu millj-
arða dollara í stofnfé í upphafi. Þótt
jafn hlutur hafi ekki verið sú leið
sem Kínverjar hefðu kosið ákváðu
þeir að neyta ekki aflsmunar.
Hins vegar er Kína stærsti hlut-
hafinn í Þróunarbanka Asíu og
munar þar miklu. Hlutur þeirra er
26,6% samanborið við 7,7% hlut
Indverja og 6% hlut Rússa. Brasilía
og Suður-Afríka hafa ekki lagt fram
neitt fé enn sem komið er, þrátt fyr-
ir að vera skráð stofnríki. Þróun-
arsjóður Asíu er því dæmi um að
Kína, ekki BRIKS, fari „aðra leið“.
Stofnunin er opin jafnt þróunar-
ríkjum sem þróuðum ríkjum en
Kína er í þungamiðjunni.
Með sama hætti hefur Belti og
braut frá því það var kynnt til sög-
unnar 2013 þróast yfir í það sem
Cobus van Staden, fræðimaður við
Alþjóðastofnun Suður-Afríku, kall-
ar „viðskipta- og fjárfestingafyrir-
komulag með afgerandi Peking-
slagsíðu“. Belti og braut er höfuð-
verkefni Xis. Von hans er að skapa
„samfélag sem deilir sköpum“ og
nái út fyrir Evrasíu og Indlandshaf.
Belti og braut gera Kína kleift að
umbreyta efnahagsmætti sínum í
heimspólitískt afl.
Að síðustu ber tillagan um
„BRIKS-plús“ vitni breytingu í ut-
anríkissamskiptum Kína og hún
mun augljóslega hafa áhrif á hin
BRIKS-ríkin. Á leiðtogafundi
BRIKS-ríkjanna í Xiamen í Kína
2017 gaf Xi til kynna að hann vildi
að hópurinn endurspeglaði eitthvað
meira en núverandi ríkjahóp. Þar
við bætist áherslan sem hann legg-
ur nú þegar á samvinnu milli
þróunarríkja. Upphafleg tillaga Xis
virtist gefa til kynna stækkun hóps-
ins, sem nokkur hinna ríkjanna í
hópnum hafa lagst harðlega gegn.
Nú hefur Suður-Afríka tekið upp þá
hugmynd með því að halda
„BRIKS-plús“ fund á þriðja degi
leiðtogafundarins í ár.
Þessi þrjú atriði undirstrika að
hvaða marki Kína er, með aukinni
dirfsku, miklu valdameira en
bandamenn landsins í BRIKS-
hópnum. Með Innviðabanka Asíu og
Belti og braut leggja Kínverjar nú
grunn að nýrri skipan mála í sínum
heimshluta og veröldinni. Kínversk
stjórnvöld hrinda sýn Xis í fram-
kvæmd með viðskiptum, fjárfest-
ingu og með því að beita afli sínu,
sérstaklega í Suður-Kínahafi. Engu
að síður hafa hin BRIKS-ríkin
mikilvægu hlutverki að gegna í að
gera „hina kosti“ Kína lögmæta.
Hvert þeirra leggur áherslu á um-
bætur í alþjóðakerfinu og að búa til
heim þar sem valdið dreifist á fleiri
póla, en hafa þó ekki endilega kom-
ist að sameiginlegri niðurstöðu um
það hvernig hin nýja skipan eigi að
líta út.
Suður-Afríka gerir á ný tilkall til
forustu á meginlandi Afríku undir
forustu Cyrils Ramaphosa. Það
gæti þýtt meiri áherslu á Afríku
meðal BRIKS-ríkjanna. En um leið
og Suður-Afríka fylgir eftir hags-
munum Afríku auk sinna eigin þarf
landið að vera opið fyrir því að
starfa ekki aðeins með hinum
BRIKS-ríkjunum, heldur einnig
öðrum þróunarríkjum og bandalög-
um meðal þeirra. Lokatakmarkið
hlýtur að vera að styðja og ýta und-
ir fyrirkomulag, sem byggist á
reglu. Það er þegar öllu er til skila
haldið í þágu Afríku.
Elizabeth
Sidiropoulos »Hvernig Kína notar
þau tæki sem landið
hefur til ráðstöfunar til
að tryggja stöðu sína í
heiminum mun skipta
hin BRIKS-ríkin tals-
verðu máli vegna þess
að þau munu þurfa að
laga sína stefnu að hin-
um nýju leiðum KínElizabeth Sidiropoulos
Höfundur er framkvæmdastjóri Al-
þjóðamálastofnunar Suður-Afríku.
©Project Syndicate, 2018.
www.project-syndicate.org
Vaxandi veldi á tímamótum