Morgunblaðið - 15.08.2018, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. ÁGÚST 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nú eru tæparfjórar vik-ur til kosn-
inga í Svíþjóð.
Kosningarnar fyrir
fjórum árum skil-
uðu fremur vand-
ræðalegri niðurstöðu upp úr
kössunum. Flokkur, sem aðrir
flokkar landsins stimpla sem
úrhrak, sem aðrir megi ekki
óhreinka sig á að vinna með,
fékk betri útkomu en vænst var
og tæp 13 prósent atkvæðanna
og hafði þá vaxið ákveðnum
skrefum í þrennum kosningum
í röð.
Sósíaldemókratar, sem
lengst hafa verið burðar-
flokkur sænskra stjórnmála og
iðulega með hreinan meirihluta
fengu 31%, nánast sama fylgi
og í kosningunum fjórum árum
fyrr, verstu kosningum í sögu
flokksins. En þrátt fyrir svo
vonda niðurstöðu fékk flokk-
urinn að fara einn með ríkis-
stjórnarvaldið í veikri minni-
hlutastjórn.
Borgaraflokkarnir fjórir
sem fengu samanlagt nokkru
meira fylgi en kratar eða um
35% töldu útilokað að mynda
stjórn í samstarfi eða skjóli
Svíþjóðardemókratanna, SD,
hinna óhreinu í sænskum
stjórnmálum. Það getur ekki
hafa verið þægileg ákvörðun,
þvert á útkomu stjórnar-
flokksins í tvennum kosningum
í röð.
Norðmenn höndluðu lengi
sambærilegan flokk og SD með
áþekkum hætti. Það gerðu
Danir líka. Báðar þjóðirnar
hafa horfið frá því. Framfara-
flokkurinn er nú í
ríkisstjórn í Nor-
egi annað kjör-
tímabilið í röð án
þess að verulegur
munur sé á stöðu
lýðræðis í landinu.
Sambærilegur flokkur, Danski
þjóðarflokkurinn, situr að vísu
ekki í ríkisstjórn í Danmörku.
En hún byggir á stuðningi
flokksins og viðurkennir op-
inberlega mikil áhrif hans, sem
stærsta flokksins á þinginu
sem styður ríkisstjórnina.
Þannig hefur fulltrúi hans, Pia
Kjærsgaard, verið forseti Þjóð-
þingsins, eins og íslenska
stjórnarandstaðan uppgötvaði
óvænt 3 árum eftir að það gerð-
ist.
SD virtist á mikilli siglingu í
könnunum síðustu vikur. Nýj-
ustu kannanir sýna þó að nokk-
uð hefur dregið úr vindi í
þeirra segl og eins hafa Sósíal-
demókratar aðeins bætt sína
stöðu, þótt þeir séu enn með
minna fylgi en þeir fengu í
kosningunum fyrir 4 árum.
Nokkrar nýlegar kannanir
höfðu sýnt SD með mest fylgi
allra sænskra stjórnmála-
flokka. Seinustu tvennar mæl-
ingar sýna flokkinn hins vegar í
þriðja sæti flokka á eftir Mod-
eraterna í öðru og stjórn-
arflokkinn Sósíaldemókrata
stærstan. Hann er þó enn með
nokkru lakara fylgi en í síðustu
kosningum. SD mælist með á
milli 18 til 20% fylgi, en höfðu
12,9% í kosningunum haustið
2014. Verði úrslitin eftir rúmar
þrjár vikur áþekk þessu er ekki
auðvelt að spila úr þeirri stöðu.
Úrslit sænsku kosn-
inganna 9. sept-
ember gætu orðið
mjög eftirtektarverð}
Enn er spáð kollsteypu í
sænskum stjórnmálum
Ofbeldi á hend-ur lög-
reglumönnum hef-
ur farið vaxandi. Á
fyrstu sex mán-
uðum ársins voru
42 ofbeldisbrot skráð og 20
hótanir um ofbeldi. Var aukn-
ingin 64% miðað við meðaltal
sama tíma árin þrjú á undan.
Í Morgunblaðinu í dag segir
Snorri Magnússon, formaður
Landssambands lögreglu-
manna, að þessi aukning sé
mikið áhyggjuefni. Hann telur
að ástæðurnar fyrir aukning-
unni séu tvíþættar. Annars
vegar hafi lögregla verið und-
irmönnuð í áraraðir. Hins veg-
ar hafi neysla fíkniefna og þá
sérstaklega harðari efna færst
í vöxt.
Snorri segir að þessi mál
hafi verið mikið
rædd í röðum lög-
reglumanna og
niðurskurður og
fækkun gagnrýnd
án þess að brugð-
ist hafi verið við.
Nauðsynlegt er að snúa
þessari þróun við. Lögregla er
oft ekki öfundsverð af verk-
efnum sínum. Það á að vera
forgangsverkefni að draga úr
neyslu fíkniefna. Um leið þarf
að búa þannig um hnútana að
lögregla ráði við aðstæður
þegar hún mætir á vettvang.
Það verður aldrei hægt að
gera starf lögreglunnar
hættulaust, en aðbúnaður
hennar þarf að vera þannig að
lögreglumenn geti sinnt störf-
um sínum án þess að leggja sig
í bráða hættu.
Ofbeldi gegn lög-
reglu hefur snarauk-
ist á þessu ári}
Aðbúnaður lögreglu
F
jölmiðlar gegna lykilhlutverki í
samfélagi okkar tíma. Þeir eru í
senn upplýsingaveita og rann-
sóknaraðili sem veitir ríkjandi
stjórnvöldum hverju sinni, fyr-
irtækjum og hagsmunaaðilum aðhald í formi
upplýsinga til borgaranna. Þeir stuðla að sam-
félagsumræðu með dagskrárgerð sinni og
fréttaveitum og treysta með þessu lýðræðið,
sem er jú vald okkar borgaranna. Þetta er því
ekkert minniháttar hlutverk sem þeir gegna og
um þá þurfum við að standa vörð. Við þurfum
að styðja við frjálsa, gagnrýna, rannsakandi og
óhrædda fjölmiðla sem halda valdinu í skefjum
því þeirra er að upplýsa og flytja fréttir en ekki
búa til eða fela fréttir sem eru ríkjandi öflum
ekki þóknanlegar. Það hefur stundum verið
sagt að þegar fjölmiðill lendir í því að fá á sig
gusur frá fulltrúum flestra stjórnmálaflokka og eða hags-
munaaðila í samfélaginu þá sé hann að gera eitthvað rétt,
en ég held samt sem áður að öllum slíkum gusum fylgi
nokkur ábyrgð og þar staldra ég við.
Undanfarinn áratug hefur að mínu mati orðið mikil
breyting á því hvernig talað er um fjömiðla á opinberum
vettvangi og bera þar þjóðarleiðtogar drjúga ábyrgð.
Skemmst er að minnast heilsíðugreinar þáverandi for-
sætisráðherra Íslands er bar yfirskriftina „fyrsti mánuður
loftárása“ sem eins og nafnið gefur til kynna var skrifuð
örskömmu eftir að viðkomandi tók við embætti forsætis-
ráðherra. Í valdatíð sinni, sem og eftir að hann hrökklaðist
úr embætti, hefur viðkomandi sakað fjölmiðla
á Íslandi sem og víðar um heim, um að vera í
annarlegum tilgangi að skálda upp atvik, til-
svör eða staðreyndir sem þó hafa í ásökunum
viðkomandi ekki verið hraktar með fullnægj-
andi hætti, svo sem með staðreyndum. Það
sama er uppi á teningnum hjá forseta Banda-
ríkjanna, Donald Trump. Hann virðist nánast
daglega hafna frásögnum í fjölmiðlum sem
ósönnum, jafnvel þó verið sé að vitna í hans
eigin orð í fyrri fréttum. Hann neitar að ræða
við ákveðna fjölmiðla, hann úthrópar þá á fjöl-
mennum áróðursfundum sínum fyrir ósann-
indi og falsfréttir, tístir um óheiðarleika fjöl-
miðla í sínum stöðugu smátístum á eigin
samskiptamiðlum og grefur þannig stanslaust
undan þessum mikilvægu lýðræðislegu ein-
ingum sem fjölmiðlarnir eru. Því miður hefur
þessi ósiður breiðst nokkuð út þannig að jafnvel fyrrver-
andi blaðamenn, sem áratugum saman hafa starfað, að við
skulum ætla af heiðarleika, í fjölmiðlum leyfa sér í sínum
pistlum og orðum á opinberum vettvangi að gera tilraun
til að grafa með samskonar hætti undan trúverðugleika
fjölmiðla. Þetta er grafalvarlegt mál því dropinn holar
steininn og á endanum verður uppi algjört vantraust
gagnvart hvers kyns fréttum. Hvað er satt og hvað tilbún-
ingur og þá er lýðræðið í verulegri hættu.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Loftárásir á fjölmiðla
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
Helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Jón Birgir Eiríksson
jbe@mbl.is
Það sem af er árinu hafa fleiriökumenn undir áhrifumfíkniefna verið teknir aflögreglu á Norðurlandi
eystra en allt síðasta ár. Á síðasta
ári komu 89 slík mál inn á borð lög-
reglu en 103 slík mál hafa komið upp
á árinu.
Undanfarið hefur Morgun-
blaðið fjallað um aukningu fíkniefna-
aksturs á landsvísu og á höfuðborg-
arsvæðinu. Á fyrstu sjö mánuðum
ársins tók lögregla 1.428 ökumenn
grunaða um akstur undir áhrifum
ávana- og fíkniefna á landsvísu. Á
fyrstu fjórum mánuðum ársins slös-
uðust 47 í umferðarslysum vegna
fíkniefnaaksturs og nemur fjölgunin
124% frá síðasta ári.
Oft sömu einstaklingarnir
Jóhannes Sigfússon, aðstoðar-
yfirlögregluþjónn hjá embætti lög-
reglustjórans á Norðurlandi eystra,
segir að vísbendingar séu um aukna
fíkniefnaneyslu. „Ég get ekki alhæft
um það, en það er mín tilfinning þeg-
ar ég horfi yfir sviðið að það sé auk-
inn vandi í fíkniefnageiranum. Við
höfum fengið upplýsingar um það
frá barnaverndarnefnd Eyjafjarðar
að það séu fleiri fjölskyldur í alvar-
legum vanda en áður. Það er speg-
ilmynd af ástandinu eins og við
sjáum það,“ segir hann.
Að því er fram hefur komið í
umfjöllun blaðsins eru ítrekunarbrot
tíðari þegar um fíkniefnaakstur er
að ræða en ölvunarakstur. „Í þess-
um málum er oft um að ræða sama
einstaklinginn sem er tekinn oftar
en einu sinni, við höfum nokkur svo-
leiðis tilvik. Þá þarf að horfa til þess
að kannabisefni mælast lengi í lík-
amanum eftir neyslu og þar má tala
um vikur. Hjá þeim sem eru miklir
neytendur getur mælst í blóði þótt
langur tími sé síðan þeir reyktu síð-
ast. Þetta er samt sem áður brot á
lögunum,“ segir hann.
„Nokkuð margir mælast þó
með fleiri en eitt efni í blóðinu. Það
eru þá aðilar sem eru í harðri neyslu
og neyslu á mörgum efnum. Það er
mjög algengt að tvö eða þrjú efni
mælist í einum og sama einstakl-
ingi,“ segir hann og nefnir að þrátt
fyrir að tölfræðileg gögn liggi ekki
fyrir um fíkniefnaneyslu séu merki
um að framboð tiltekinna örvandi
efna hafi aukist. „Við sjáum mikla
aukningu í amfetamíni og kókaíni.
Þótt við séum ekki með tölfræði um
það, þá er það mjög ákveðin tilfinn-
ing hjá mér að kókaínneysla hafi
aukist. Ég hef tilfinningu fyrir því að
framboð af kókaíni sé meira nú en
það hefur verið áður,“ segir hann.
Með puttann á púlsinum
Frumkvæðiseftirlit lögreglu,
tilkynningar og umferðaróhöpp af
völdum þeirra er aka undir áhrifum
eru helstu leiðir lögreglu til að ná
brotamönnum í brotaflokknum. Jó-
hannes nefnir að aukið eftirlit og vit-
undarvakning um fíkniefnaakstur
hafi sitt að segja um hin tölfræðilegu
gögn. Hann nefnir einnig að ný tæki
lögreglu til að taka munnvatns-
strokprufur á vettvangi hafi auð-
veldað eftirlit mjög. „Það eru komin
ný tæki til mælinga, bæði þannig að
hægt sé að gera strokprufur á vett-
vangi og á lögreglustöð er hægt að
fá þvagsýni og niðurstöðu jafn-
harðan. Þetta eru tæki sem hjálpa
okkur við þetta og allt hjálpast þetta
að þegar litið er á tölfræðina,“ segir
hann.
„Það hefur orðið sprenging í
þessu og í sumar hefur verið ákveð-
inn toppur. Hluti af skýringunni get-
ur verið að í lögregluliðinu sé yngra
og ferskara blóð og öflugri frum-
kvæðisvinna. Yngra fólkið þekkir
betur til í þessum aldursflokki sem
er nú mest í þessu,“ segir hann.
Fleiri í fíkniefnaakstri
en á öllu síðasta ári
Ölvunarakstur og akstur undir áhrifum
Umdæmi embættis lögreglustjórans á Norðurlandi eystra 2015-2018*
Fjöldi mála vegna aksturs undir áhrifum ávana- og fíkniefna
100
75
50
25
0
2015 2016 2017 2018
55
allt árið
90
allt árið
89
allt árið
103
frá 1. janúar
til 14. ágúst
Fjöldi mála 2015 2016 2017 2018*
Akstur undir áhrifum ávana- og fíkniefna 55 90 89 103
Ölvunarakstur 77 77 94 74
Ökumaður ekki fær um að stjórna bifreið
vegna örvandi eða deyfandi efna (læknislyf) 5 1 6 8
*Frá 1. janúar til 14. ágúst 2018Heimild: Embætti lögreglustjórans á Norðurlandi eystra
Mál er tengjast akstri undir
áhrifum svonefndra læknislyfja
þannig að ökumaður sé ekki
fær um að stjórna ökutæki eru
flóknari og þyngri í fram-
kvæmd en ölvunar- og fíkni-
efnaakstursmál. „Líkt og kom-
ið hefur fram í fjölmiðlum er
mikil lyfjaneysla á Íslandi.
Þetta eru flóknari og þyngri
mál í afgreiðslu af því í mörg-
um tilvikum er um að ræða
lögleg lyf. Þá þarf að sýna
fram á að það sé þannig notk-
un á lyfjunum að það fari ekki
saman við að stjórna bifreið.
Þá þarf læknir að framkvæma
klínískt mat,“ segir Jóhannes,
en átta hafa farið í slíkt mat á
árinu samkvæmt tölum lög-
reglunnar.
Telji lögreglumenn ástæðu
til að vefengja það að ökumað-
ur geti stjórnað bíl vegna notk-
unar slíkra lyfja er læknir kall-
aður til sem framkvæmir
matið, blóðprufa er gerð og
hún send í greiningu.
Læknir gerir
klínískt mat
FLÓKNARI MÁL VEGNA
LYFJAAKSTURS