Morgunblaðið - 09.08.2018, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 9. ÁGÚST 2018 13SJÓNARHÓLL
BÓKIN
Sennilega hefur aldrei verið mikil-
vægara að reyna að skilja þá efna-
hagslegu og pólitísku þróun sem er að
eiga sér stað i Kína. Harðvítugt toll-
astríð við Bandaríkin
virðist vera handan
við hornið og þeir sem
vilja geta spáð fyrir
um hvernig rimman á
milli tveggja stærstu
hagkerfa heims á eft-
ir að enda þurfa að
vita hvernig Xi Jinp-
ing og félagar hans
hugsa.
Elizabeth Eco-
nomy, fræðimaður
hjá bandarísku hug-
veitunni Council on
Foreign Relations,
hefur skrifað áhuga-
verða bók þar sem hún freistar þess
að draga upp skýra mynd af þróun
undanfarinna ára, og hvert Kína kann
að vera að stefna.
Bókin heitir The Third Revolution:
Xi Jinping and the New Chinese
State.
Xi hefur hrist upp í öllu stjórnkerfi
og hagkerfi Kína og segir Economy
að í valdatíð hans hafi landið tekið jafn
afdrifaríkum breytingum og í menn-
ingarbyltingu Mao Zedong eða á um-
bótaskeiði Deng Xiaoping. Kína er
núna stjórnað af manni sem lætur sig
heimsmálin varða og reynir að gera
landið gildandi í sam-
félagi þjóðanna. Jafnt
og þétt er vægi Kína
að aukast, banda-
mönnum landsins fer
fjölgandi og atvinnu-
lífið eflist ár frá ári.
Um leið felst
ákveðin þversögn í
stefnu Xi Jinping og
bendir Economy á
hvernig hann er í
senn fylgjandi vax-
andi hnattvæðingu,
en um leið mjög í mun
að stýra því hvernir
vörur, fjármagn og
upplýsingar flæða til og frá Kína.
Honum hefur auðnast að opna Kína
gagnvart umheiminum, án þess samt
að missa ítökin heimafyrir, sem höf-
undur segir að sé vísbending um að
kínverska módelið muni reynast lang-
lífara en margur hefur spáð og geti
hrist af sér áföll eins og tollastríð við
Bandaríkin. ai@mbl.is
Xi Jinping leiðir
hægfara byltingu
Hluthafar sjá oft ástæðu til að gera með sér sam-komulag um fjölbreytta þætti sem varða hags-muni þeirra í félaginu. Hluthafasamkomulög eru
mjög mismunandi að innihaldi og umfangi, allt frá ein-
földum samningi um skipulag á yfirstjórn félags til út-
færslna á stofnun félags, starfsemi, fjármögnun, arð-
greiðslum, slitum o.s.frv. Umfang þeirra skyldna sem
samkomulag leggur á aðila þess, er samsvarandi. Í
reynd hljóta að vera fá takmörk fyrir þeim þáttum sem
hluthafasamkomulag getur tekið til.
Hluthafasamkomulög koma ekki við sögu í íslenskri
félagaréttarlöggjöf. Almennt er út frá því gengið að
mönnum sé heimilt að semja sín á milli um hvaðeina,
samanber meginreglu samninga-
réttar um frelsi til samnings-
gerðar. Það þýðir að mönnum er
frjálst hvort þeir semja eða ekki,
um hvað og við hverja þeir semja
og í hvaða formi sá samningur er.
Þetta er þó ákveðnum takmörkum
háð. Menn geta þannig ekki krafist
lögverndar samnings eða notið
réttarúrræða til að knýja fram
efndir samnings um ólögmæt atriði
eða atriði sem standast ekki almennt siðferðismat. Þann-
ig verður almennt ekki gert hluthafasamkomulag svo gilt
sé ef það fer í bága við efni ákvæða íslenskrar fé-
lagaréttarlöggjafar sem eru ófrávíkjanleg.
Meðal helstu ástæðna þess að hluthafar kjósa að gera
með sér sérstakt samkomulag er að samningur af því
tagi er ekki opinber og engin opinber skráning fer fram
á hluthafasamkomulögum, ólíkt því sem gildir um sam-
þykktir félaga. Að auki er almennt litið svo á að rétt-
arverkan þeirra varði aðeins aðila samningsins, en ekki
aðra. Það er þó fjarri því algilt.
Einn þeirra þátta sem litið var til við setningu núgild-
andi hlutafélagalöggjafar var að auka og tryggja minni-
hlutavernd. Má meðal annars ráða það af greinargerð
sem fylgdi frumvarpi til laganna. Tekur sú vernd til fjöl-
margra þátta, svo sem réttar tiltekins fjölda huthafa til
að krefjast hlutfalls- eða margfeldiskosningar, krefjast
hluthafafundar, kröfu um aukinn meirihluta til að breyta
samþykktum og þannig má áfram telja.
Eins og áður er á bent er hluthafasamkomulaga ekki
getið í löggjöfinni. Engu að síður geta hluthafa-
samkomulög haft umtalsverða réttarverkan og á fleiri
hluthafa en þá sem að því standa. Hluthafasamkomulög
geta bundið hagsmuni hluthafa svo kirfilega saman að
nærri stappar að líta beri á aðila samningsins sem
einn. Í þessu samhengi er rétt að benda á minni-
hlutaverndina sem felst í 26. gr. hlutafélagalaga og
samsvarandi ákvæði í 18. gr. einkahlutafélagalaga, en
þar er kveðið á um að ef hluthafi eigi meir en 9/10
hlutafjár og ráði yfir samsvarandi atkvæðamagni, geti
hver og einn minni hluthafa krafist innlausnar hjá hlut-
hafanum.
Í lögum um verðbréfa-
viðskipti nr. 108/2007 er ákvæði
100. gr. mun strangara hvað
þetta atriði varðar. Greinin gild-
ir um félög þar sem flokkur
verðbréfa hefur verið tekinn til
viðskipta á skipulegum verð-
bréfamarkaði, og mælir fyrir
um að aðili sem hefur beint eða
óbeint náð yfirráðum í félagi, sé
skyldur til að gera öðrum hlut-
höfum í félaginu tilboð um að kaupa þeirra hluti í fé-
laginu. Ákvæðið skilgreinir yfirráð við 30% af atkvæð-
isrétti, hvort sem það er vegna beins eða óbeins
eignarhalds, eða náð því marki á grundvelli samnings
við aðra hluthafa. Þá er einnig kveðið á um að hafi aðili
öðlast rétt til að tilnefna eða setja af meirihluta stjórn-
ar í félaginu, telst það yfirráð í skilningi greinarinnar.
Við blasir að hluthafasamkomulög geta fallið undir
það sem nefnt er samningur við aðra hluthafa. Eins og
áður er nefnt eru samningar af þessu tagi ekki skráðir
og er leynd um tilvist og efni þeirra. Þannig er mögu-
legt að í reynd hafi menn bundist í samningssamband
sem jafna má til yfirráða í skilningi ákvæðisins án þess
að aðrir hluthafar fái rönd við reist né varið hagsmuni
sína í því samhengi, sé þeim ógnað.
Af þessari ástæðu, og reyndar fleirum sem gerð
verður grein fyrir í síðari skrifum, eru full efni til að
hlutafélagalög viðurkenni tilvist hluthafasamkomulaga
og taki á þessari aðstöðu, komi hún upp.
Er unnt að sniðganga minni-
hlutavernd hlutafélagalaga?
LÖGFRÆÐI
Jón Þórisson
magister juris og starfar á lögmannsstofunni
Drangi lögmenn
”
Hluthafasamkomulög
geta bundið hagsmuni
hluthafa svo kirfilega
saman að nærri stapp-
ar að líta beri á aðila
samningsins sem einn.
Vatnagörðum 22 | 104 Reykjavík | Sími 585 8300 | sala@postdreifing.is | postdreifing.is
FJÖLPÓSTUR
SEM VIRKAR
*könnun Zenter apríl 2016.
61% landsmanna lesa fjölpóst
70% kvenna lesa fjölpóst
58% neytenda taka eftir tilboðum á
vöru og þjónustu í gegnum fjölpóst*
Dreifum sex daga vikunnar inn á 80.000 heimili
MARKHÓPURINN ÞINN BÍÐUR
EFTIR TILBOÐI FRÁ ÞÉR
Hafðu samband og við gerum þér tilboð í þá þjónustu sem þér hentar