Skírnir - 01.04.2004, Síða 84

78
GUÐMUNDUR J. GUÐMUNDSSON
SKÍRNIR
sinn þátt í að norrænu byggðirnar eyddust. Verðfallið hafi verið
svo mikið að ekki hafi lengur borgað sig að sigla til Grænlands.80
Það er án efa rétt að verðfall varð á rostungstönnum, og það kom
illa við Grænlendinga, en jafnframt er ljóst að grundvöllur var
áfram fyrir siglingu til Grænlands eins og sjá má á upptalningunni
hér að framan. Ástæðan hlýtur að vera sú að enn var eftir nokkru
að slægjast á Grænlandi, rostungstennur gætu áfram hafa verið
verðmæt vara þrátt fyrir að hafa lækkað í verði og fleira hefur ver-
ið í boði sem eftirsóknarvert taldist. Enn var eftirspurn eftir hvít-
um fálkum, hvítum skinnum og alltaf hefur verið hægt að brúka
svarðreipi. Ef Grænlendingar hafa svo verið farnir að framleiða
skreið þá var hún dýrmæt og eftirsóknarverð vara þegar kom fram
á 14. öld.
Ljóst er þó að ekki hefur verið grundvöllur fyrir Grænlands-
siglingu á hverju ári. Ástæðan er væntanlega sú að ekki hefur ver-
ið næg vara í Grænlandi til að fylla knörr árlega. Ibúar norrænu
byggðanna voru þegar hér er komið sögu varla fleiri en tvö til þrjú
þúsund og útflutningsframleiðsla þeirra hefur líklega aðeins nægt
til að fylla knörr á nokkurra ára fresti.81 Þar að auki hefur ávallt
þurft nokkurt magn af munaðarvarningi til að gera ferðina ábata-
sama. Því hefur getað komið upp sú staða að skip yrðu að bíða um
hríð meðan nægum varningi var safnað saman svo ferðin borgaði
sig. Það gæti verið skýringin á því hvers vegna íslandsförin sem
rak til Grænlands á síðustu áratugum 14. aldar sneru ekki aftur
fyrr en tveimur til fjórum árum síðar, rétt eins og sendimenn Há-
konar gamla gerðu í leiðangrinum 1260.
Að síðustu er rétt að velta aðeins fyrir sér af hverju knörrinn
var notaður til Grænlandssiglinga alla 14. öldina. Þegar hér var
komið sögu var knörrinn í raun orðinn úreltur sem millilandaskip.
Stærri og öflugri skip, eins og bússan, sem líklega hefur verið um
180 tonn,82 höfðu að mestu tekið við því hlutverki og þá vaknar
spurningin hvers vegna bússur voru ekki notaðar til Grænlands-
80 Sama heimild, bls. 35.
81 Óvíst er hvort sú skreið sem búin var að bíða eftir flutningi á Grænlandi í
nokkur ár hefur verið fyrsta flokks vara.
82 Helgi Þorláksson, „Enterprizing Explorers“, bls. 24.