Skírnir - 01.04.2004, Page 133

SKÍRNIR
TÓMIÐ OG MYRKRIÐ
127
kynflokkar. í frétt frá 1855 er tekið fram að íbúar Afríku séu svart-
bláir á lit og bent á að þeir hafi því verið kallaðir blámenn af for-
feðrum vorum, rétt eins og greinarhöfundi þyki hugtakið úrelt
(bls. 48). Hugtökin kynflokkar (1865:142), blámenn (1828:26;
1829:54; 1874:55; 1866:25), blámannaþjóðir (1874:57), villiþjóðir
(1833:40; 1884:18), svörtumenn (1836:55), svertingjar (1864:53;
1865:137; 1866:23-24; 1888:70; 1895:40) og svartir menn
(1866:170; 1886:83) eru til dæmis um þetta, en að auki er hugtak-
ið blökkumenn mikið notað (1831:72; 1832:68; 1835:46; 1839;4;
1847:50; 1861:102; 1862:113)7 Talað er um „kempuna svörtu"
þegar vísað var til heimsóknar Cetewayó súlukonungs til Bret-
lands (1883:55), og í annarri frétt er talað um Massala „svertingja-
konung“ frá Kongó og „svarta fylgisveit" hans sem heimsótti
Leópold konung. Sérstaklega er minnst á í næstu málsgrein að
hinir „svörtu menn“ hafi tekið hraustlega til matar síns (1886:83).
Litarháttur þessara einstaklinga hefur því ekki átt að fara framhjá
lesendum. Þessi síendurtekna tilvísun í húðlit í textum tímaritsins
gerir dökkan lit að sterku tákni sem verður skilgreinandi fyrir álf-
una og íbúa hennar. í bland við vöntun á tilvísun í önnur persónu-
einkenni, eins og nöfn, kyn og aldur, birtast íbúar álfunnar sem
einsleitur, dökkur massi. Slík einföldun skapar að vissu leyti sterk-
ari andstöðu við hvítan lit Evrópubúanna sjálfra og dregur því
fram tvo hópa (Evrópubúa og „svertingja") á skýran og mynd-
rænan hátt. Undantekningar frá þessu eru tilvísanir í þjóðernis-
heiti sem aðgreina hópa að einhverju leyti hvern frá öðrum. í sum-
um tilfellum má þó greina að þjóðernisheiti eru notuð á svipaðan
hátt og kynþáttaheiti og þá líklega ætluð til að greina að einhvers
konar undirflokka. Þetta er sérstaklega áberandi í kennslubókum
frá sama tímabili en slíkt má einnig greina í Skírni (sjá t.d. Bene-
dikt Gröndal 1882; Halldór Kr. Friðriksson 1867; Þóra Friðriks-
son 1897).
Hér má einnig nefna að fréttir frá Egyptalandi voru ávallt stór
hluti umræðu Skírnis um Afríku. Þær eru nokkuð sér á báti hvað
7 Flest þessi orð koma fram í tengslum við umræðu um Afríku. Listinn er þó ekki
tæmandi.