Skírnir - 01.04.2004, Page 134

128
KRISTÍN LOFTSDÓTTIR
SKÍRNIR
varðar efnistök og endurspegla því líklega að einhverju leyti önn-
ur viðhorf til Egyptalands heldur en annarra hluta Afríku. Fréttir
Skírnis um Egyptaland fjalla margar um nafngreindan einstakling,
Mehemed Ali (í Skírni skrifað sem Mahómed Ali og þá oftast titl-
aður sem Jarl Egyptalands), sem er mjög ólíkt þeirri nálgun sem
einkennir fréttir frá öðrum stöðum Afríku, þar sem fjallað er
almennt um einsleita hópa fólks.8 Fréttir Skírnis bera með sér
áherslu á nútímavæðingu í anda Vesturlanda eins og þegar sagt er
að Mehemed Ali semji „sig og þegna sína að siðum Evrópu manna
sem bezt hann getr“ (1831:71-72). Eins og fyrr var komið inn á
var Egyptaland nokkuð sér á báti í orðræðum Evrópubúa um álf-
una; það var gjarnan skilið frá öðrum ríkjum Afríku. Umfjöllunin
um Egyptaland í Skírni kann að bera vott um þessa tilhneigingu.
Siðmenning - villimennska - framþróun
Eins og fyrr var getið gefa skrif erlendra fræðimanna til kynna
hvernig hugmyndir Evrópubúa um siðmenningu og kynþætti
mótuðust í samspili við orðræður um Afríku sem heimsálfu villi-
mennsku og óvirkni. I fréttunum um Afríku er oft lögð áhersla á
mikilvægi Vesturlandabúa í að breiða út siðmenningu en slík
áhersla er mjög í anda hugmynda upplýsingastefnunnar um fram-
þróun og siðbetrun. Jafnframt má finna umfjöllun um þátttöku
innfæddra í þrælasölu, mannfórnir þeirra og atriði sem leggja
áherslu á innfædda sem villta og ósiðaða á einhvern hátt. I umræð-
unni er þannig dregin upp andstæð mynd af siðmenningunni, og
mannúðarstefna Vesturlanda máluð í skýrari litum með því að
8 Mehemed Ali lagði mikla áherslu á að nútímavæða Egyptaland, sem hann virð-
ist hafa gert að evrópskri fyrirmynd að einhverju leyti, þó að einnig megi líta á
nútímavæðingu hans sem áhrif frá tilraunum Ottómanaríkisins fyrr, að reyna að
mynda mótvægi við sterka stöðu Vesturlanda (sjá umfjöllun í Curtin et al. 1990
[1978]:335-337). Selim Deringii (2003) hefur bent á að Ottómanaríkið hafi eftir
Berlínarsáttmálann 1884 séð fram á mikilvægi þess að festa betur í sessi yfirráð
sín yfir Afríku. í minnisblaði frá „Commission for Military Reform" ritað árið
1892 í Istanbul er rætt um að beina þeim tilmælum til stjórnanda Bornuríkisins
og höfðingja Tuaregahópa að skilgreina sig sem hluta af Ottómanaríkinu og
samhliða vísa til Berlínarsáttmálans.