Skírnir - 01.04.2004, Page 140

134
KRISTÍN LOFTSDÓTTIR
SKÍRNIR
frétt er einnig talað um samskipti búa og Englendinga með sterk-
ari samúð í garð þeirra fyrrnefndu. í frásögninni segir að eftir að
Hollendingar misstu nýlenduna 1806 hafi hagur hennar orðið
mjög bágborinn og kenndu nýlendubúar Englendingum um.
Enskir trúboðar sem þangað voru sendir höfðu einnig, samkvæmt
fréttinni, borið nýlendumönnum „ranglega“ á brýn að þeir færu
illa með innfædda, og þess vegna hefði enska stjórnin ætlað að láta
sömu lög ganga yfir „nýlendumennina og hina villtu þjóðir; en
villiþjóðirnar, sem ekki höfðu skyn á rjettu og röngu, og ekki
vissu t.a.m. hvað eiður og svardagar höfðu að þýða, urðu ekki
tryggðar á þenna hátt, og óvild þeirra til stjórnarinnar óx því
meir“ (1853:71-72). I þessum texta er munur á innfæddum og
Evrópubúum m.a. undirstrikaður með því að gefa til kynna hversu
fjarstæðukennt sé að láta sömu lög yfir báða hópa ganga. Samúð
með búum má einnig greina í frétt Skírnis fyrir rúmri öld , en þar
er sagt:
En Búar höfðu ströng lög um flakk og farandmenn; „iðjulausir húsgangs-
menn og betlarar" vóru fastir teknir og var þeim þröngvað til að hafa fast-
an dvalarstað og vinna fyrir sér. Þetta hafði mjög vel gefist og inir lituðu
menn í nýlendunni vóru vel á vegi að taka menningu og gerast dugandi
menn. En enska mannúðin, sem þóttist vera að vernda saklausa villimenn
gegn Búum, gat ekki þolað þetta band á þeim [...] Nu er meiri partur
hottentotta undir lok liðinn af eymdarskap og ólifnaði (1899:32).
Englendingar eru í framhaldinu harðlega gagnrýndir fyrir „rang-
lát álit á búum“. Hér má hafa í huga að á Islandi á þessum tíma var
talið að lausamennska gerði einstaklingum aðeins illt og því að
vissu leyti ekki að undra að pistlahöfundur Skírnis telji nauðsyn-
legt að hefta ferðir nýlenduviðfanganna.9 Á svipaðan hátt og í
fyrrnefndri frétt er samúð greinarhöfundar hér með búum, og
samhliða er undirstrikað mikilvægi forræðis Evrópubúa (eða fólks
9 Guðmundur Hálfdanarson hefur bent á að á síðari hluta 19. aldar voru lausa-
mennska og húsmennska mikilvæg málefni í umræðum um atvinnufrelsi. Hið
fyrra sneri að réttindum ógiftra til að losna undan vistarskyldu en hið síðara um
hvort þeir sem ekki áttu bújörð skyldi vera heimilt að stofna eigið heimili og lifa
sjálfstæðu lífi (2001:51).