Skírnir - 01.04.2004, Page 142

136
KRISTÍN LOFTSDÓTTIR
SKÍRNIR
ar, sem lyptir mönnum af lægri stigum á efri, á stig vaxandi göfug-
leiks og framfara [...] Hið upprunalega ástand ætla menn að hafi
farið því nær sem enn finnst hjá sumum villiþjóðum, t.d. í Afríku
og Eyjaálfunni, sem skemmst eru komnar í mannúð og menning-
arsiðum" (1884:18). Með textanum er þannig samtímis undirstrik-
að að Afríka sé aftar á þjóðhverfum þróunarskala en þjóðir Evr-
ópu og lögð áhersla á mikilvægi jafnréttis kvenna og karla.
Umfjöllun Skírnis er einnig kynjuð að því leyti að greinarnar
eru allar skrifaðar af karlmönnum sem endurspeglar það ójafnvægi
sem ríkti milli karla og kvenna á Islandi á þessum tíma sem og
annars staðar í Evrópu. Þeir karlmenn sem skrifuðu textana í
Skírni voru einnig menntamenn úr efri lögum samfélagsins. Hér
má undirstrika að textar Skírnis enduróma þannig ekki raddir Is-
lendinga sem heild heldur endurspegla lagskiptingu samfélagsins á
þeim tíma. Viðhorf greinahöfunda til annarra hópa eins og kvenna
og meginþorra almennings í landinu endurspeglar menningarmót-
aðar hugmyndir þeirra. Viðhorf Magnúsar Stephensen snemma á
19. öld - sem fjallað verður um síðar - einkenndust t.d. af því að
hann áleit stéttir manna mjög ólíkar. Viðhorf Magnúsar til þess
sem hann kallaði „almenning" (samkvæmt túlkun Inga Sigurðs-
sonar vísar Magnús þar í lægri stéttir landsins) einkenndist af því
að hann ætti að bera virðingu fyrir yfirboðurum sínum og hlíta
forsjá þeirra. Ingi bendir jafnframt á að í skrifum Magnúsar birtist
glöggt það viðhorf hans að almenningur eigi að lifa einföldu lífi í
mat, drykk og klæðaburði. Ingi telur greinilegt að Magnúsi hafi
fundist óréttlátt að gera sams konar kröfur til efri og lægri stétta
hvað þetta varðaði (Ingi Sigurðsson 1996:86). Inga Huld Hákon-
ardóttir bendir að sama skapi á að karlar og konur af alþýðustétt
á 19. öld hafi ekki átt að eyða tíma sínum í skrif og lestur, nema þá
til að geta tileinkað sér siðaboð yfirvaldanna (Inga Huld Hákon-
ardóttir 1998:345).
Slíkt viðhorf til stétta átti sér stað í samspili við eðlishyggjuleg-
ar hugmyndir um kyn því ekki var litið á konur og karla sem jöfn
að eðli og atgervi. Það er áhugavert að barátta Islendinga fyrir
sjálfstæði seint á 19. öld varð mikilvæg kvennahreyfingunum sem
börðust fyrir kosningarétti og auknum borgaralegum réttindum