Skírnir - 01.04.2004, Side 236

230
SIGURÐUR LÍNDAL
SKÍRNIR
öðru leyti er hér um ástæðulausa alhæfingu að ræða. Ef lög væru
samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu hlyti það að styrkja Alþingi og
þá sérstaklega þann meirihluta sem að samþykki stæði. Ef lög
næðu ekki samþykki yrði það viss hnekkir fyrir Alþingi sem færi
þó eftir því hversu mikilvæg lög teldust. Ef mál væri mjög mikil-
vægt að mati þingmanna yrði Alþingi ef til vill rofið og efnt til
nýrra kosninga, en annars löguðu menn sig að úrslitum atkvæða-
greiðslunnar svipað og Alþingi hefur gert þegar lögum er breytt
vegna dóma Hæstaréttar.
Um stöðu forseta færi eftir aðstæðum hverju sinni. Hún réðist
meðal annars af því hver rök hann færði fyrir synjun sinni og
hversu ríkan þátt hann tæki í umræðum um lögin. Ef hann legði
mikla áherzlu á að tiltekin niðurstaða fengizt og hann yrði undir
kæmi mjög til álita að hann segði af sér.
Athygli vekur óbilandi trú Þórðar á fulltrúalýðræðinu. Hann
telur þjóðkjör forseta engin teljandi áhrif hafa á túlkun 2. og 26. gr.
stjórnarskrárinnar. Þar skipti mun meira máli að í alþingiskosning-
um ákveði þjóðin, þ.e. sá hluti þjóðarinnar sem hefur kosningarétt,
hverjir skuli vera fulltrúar hennar á löggjafarþinginu.
Þetta kemur þeim mun meira á óvart þegar gallar fulltrúalýð-
ræðisins verða sífellt ljósari. Hér mætti spyrja: Um hvað er kosið
í alþingiskosningum? Hvaða áhrif hafa kjósendur á það hvaða rík-
isstjórn verði mynduð og hver sé stefna hennar? Þar verður oft að
miðla málum og niðurstaða ekki í samræmi við það sem einstakir
flokkar boðuðu í kosningum auk þess sem stefnumál flokka eru
oft mjög almennt orðuð. Almennt má fullyrða að iðulega sé minna
samhengi en skyldi milli úrslita í alþingiskosningum og þeirrar
stjórnarstefnu sem tekin er upp. Af þessum sökum verða raddir
um beint lýðræði sífellt háværari. Hinu má þó ekki gleyma að á
því eru margvísleg vandkvæði og þá sérstaklega sökum þess hversu
tímafrekt það er og oft flókið fyrir kjósendur að kynna sér mál og
hversu mjög skortir á upplýsta umræðu. Áður en lengra er hald-
ið þyrfti að afla sem beztrar vitneskju um reynslu annarra
þjóða.35
35 Hér raá nefna grein Birgis Hermannssonar, „Nýtt lýðræði", Skírnir 175 (2001),