Skírnir - 01.04.2004, Page 275

SKÍRNIR
... OG STEFNDI BEINT TIL WORMS
269
1-231 (skv. nmgr. bls. 22). í köfkmum um samviskuna og réttlætingu
af trú er nánast ekkert vitnað til Jóhannesartúlkunarinnar. Hér er
engu líkara en umfjöllun um guðfræðina í Jóhannesartúlkuninni hafi
orðið útundan.
(2) Höfundur hefur séð sig tilneyddan til að fara talsvert út fyrir Jó-
hannesartúlkunina til þess að gera guðfræði Lúthers almenn skil
(sem einnig var ætlunin samkvæmt Inngangi). Sú umfjöllun tak-
markast þó ekki við árin 1535—40, eins og ætla hefði mátt, heldur
spannar hún yfir starfstíma Lúthers vítt og breitt. Hin almenna guð-
fræðilega umfjöllun fer oftast fram með þeim hætti að forsagan er
rakin, hugmyndaheimur miðalda og jafnvel fornaldar. Stundum er
farið mjög ítarlega ofan í saumana á forsögunni, þar sem höfundur
gerir grein fyrir þeim hugmyndaheimi sem mótaði Lúther sjálfan,
sbr. hinn ítarlega kafla um samviskuna. Þetta er gott svo langt sem
það nær en það getur gengið óþarflega langt svo að við liggur að efn-
ið sé komið of langt frá Lúther. Hér hefði höfundur mátt halda aftur
af sér í sumum tilvikum.
(3) Á hinn bóginn hefur höfundur ekki gert áhrifasögu kenninganna
sömu skil og forsögunni og þaðan af síður umfjöllun guðfræðinga á
síðari áratugum. Þetta er óneitanlega talsverður ljóður á verkinu og að
mati þess sem hér ritar mesti ókostur þessa metnaðarfulla verks.
Kynning á guðfræði Lúthers fyrir hinn almenna lesanda skilar litlum
árangri án heimfærslunnar til samtímans; um það efni fjallar lúthersk
guðfræði í nútímanum að verulegu marki og þar eiga guðfræðingar
líðandi stundar spennandi stefnumót við siðbótarmanninn sjálfan.
(4) Lesandinn fær það á tilfinninguna að verkið sé ekki samið sem heild
heldur sett saman úr óskyldum bútum sem hafi verið fluttir eða skrif-
aðir af ýmsu tilefni. Þetta þarf ekki að vera frágangssök hefði efnið
verið betur samræmt og því enn betur skipað niður. Þá hefur höfund-
ur ekki gætt þess sem skyldi að forðast endurtekningar.
(5) Höfundur styðst nánast eingöngu við erlendar heimildir, bæði frum-
heimildir af verkum Lúthers og einnig erlenda texta fræðimanna (sem
eru í flestum tilvikum þýskir, en Lúthersrannsóknir standa með mest-
um blóma hjá Þjóðverjum). Textinn ber þess óþarflega oft merki að
hér sé um erlent efni að ræða. Það hefði samræmst tilgangi verksins,
sem er kynning á guðfræði fyrri alda, að vanda framsetninguna betur,
bæði efnisskipan og málfar; vandinn er talsverður í því efni þar sem
lesendur eru Islendingar í upphafi tuttugustu og fyrstu aldar og ætla
má að efnið sé þeim að meira eða minna leyti framandi.
(6) íslenskur lesandi hefði mátt vænta þess að íslenskur guðfræðingur
hefði í svo umfangsmiklu ritverki um Lúther dregið íslenskar aðstæð-
ur meira inn í myndina en raun ber vitni. Það heyrir til hreinna und-
antekninga að vitnað sé til íslenskrar trúarhefðar eða menningarsögu;