Stjarnan - 01.09.1920, Blaðsíða 11

STJARNAN
139
livort máður er staddur viS heimskautin
eSa miSjarSarlínuna, hvort maSur ferS-
ast yfir lönd eöa höf, hvort maSur er á
austurleið eSa vesturleiS; dagurinn er
viss afmæld tímalengd, sem meS vís-
indalegri nákvæmni má staSfesta, hvar
sem maSur er staddur á hnettinum.”
“Eg hefi 'heyrt fólk segja,” greip ein-
faldur en vel hugsandi maSur, sem sat
skamt frá skipstjóranum, fram i fyrir
honum, “aS maSur virkilega tapi eSa
vinni tíma, — aS þegar maSur fer aSra
leiSina, tapi hann tíma, og þegar hann
fer hina, þá vinni hann. Hvernig geta
stundum prestar komiS meS þess konar
ar staöhæíingar, ef þetta væri ekki rétt?”
“Eg get ómögulega skiliS, hvernig
prestar geta kent fólkinu þaS, sem þér
segiS aS þeir hafi kent viSvíkjandi dag-
línunni. En látiS mig nú fullvissa alla
um, aS þaS er ekki neitt þess konar til,
sem aS tapa eSa vinna tíma. Þess kon-
ar staShæfingar eru mjög svo óvísinda-
lega, og iþaS sem þær miSa á, virSist
aSeins vera svo, en í veruleika er þaS
ekki.
“Eátum oss taka dæmi upp á þetta:
Tveir menn, tvíburar, leggja á staS frá
New.York i ferS kring um hnöttinn.
Annar fer austur og hinn vestur. Eftir
marga mánuSi hittast þeir svo aftur í
New York. En sá, sem ferSast í austur-
átt, er enn jafngamall hinum, sem fór
í vesturátt. Þeir telja dagana, og sjá,
aS þaS tók þá báSa jafnmarga daga,
klukkutíma og mínútur, þrátt fyrir þaS,
aS annar varS aS sleppa einum degi og
hinn aS bæta einum degi viS.
“Ef þaS nú hefSi veriS virkileiki, aS
annar hefSi unniS dag og hinn tapaS
einum degi, þá hlaut annar aS vera
tveimur dögum eldri en hinn, þegar þeir
hittust aftur.” ÓHlátur meSal áheyrend-
anrtaj. “Og ef þeir nú skyldu endur-
taka þessar ferSir mörgum sinnum,
mundi þá ekki aS lokum annar verSa
nógu gamall til aö vera faSir hins?” —
('Skellihlátur).
“Þér getiS nú allir séS, hve þýSingar-
laust alt þetta er, þegar maSur fer aS
rannsaka máliS. Sannleiknriun er sá, aS
spursmáliS er alls ekki um aö tapa eSa
vinna tíma, heldur um aS komast aS
réttri niSurstöSu i útreikningnum.
“Eg hefi hérna hjá mér,” hélt skip-
stjórinn áfram, “góSa bók um daglínuna,
sem eg las fyrir mörgum árum, og meS
leyfi ySar mun eg lesa kafla í henni
upphátt fyrir ySur. • Þessi ‘bók útskýrir
efniS greinilegar, en eg í fáum oröum
gæti gjört:
“Þaö eru snúningar jarSarinnar, sem
ákveSa og mæla dagana, en ekki þeir
snúningar, sem ferSamaSur tekur niöur
í sína dagbók. MaSur, sem er á ferS
kring um hnöttinn, hvort sem hann ferS-
ast í austurátt eSa vesturátt, kemur í
bága viS hina daglegu snúninga jaröar-
innar á einhverjum vissum staS; þetta ó-
samræmi veröur aS jafnast. Þetta er.
alt, sem um er aö ræöa, þegar maöur ætl-
ar aS halda einn og sama dag um alla
hina kringlóttu jörS. Þegar þetta er orS-
iS skiljanlegt, þarf enginn maSur aö i-
mynda sér aS hann tapi degi.
“Til dæmis: Látum oss segja, aS
maöur leggi af staS i austurátt frá staS,
sem vér getum nefnt A. Og látum oss
segja, aS hann sé fær um aS ferSast í
kring um hnöttinn og koma aftur til
þess staöar. þar sem hann hóf ferS sína,
á tíu dögum. Hvern dag miöar honum
auövitaS áfram viS snúning jaröarinnar.
En þar sem ihann í þessu tilfelli fer meS
snúning jaröarinnar frá vestri til aust-
urs, vinnur hann á hverjum degi tíunda
partinn af ummáli hennar. Og á tíu
dögum mundi hann þess vegna hafa
ttnniö tíu tíundu parta eöa heilan snún-
in. Þegar hann nú kemur aftur til A,