Morgunblaðið - 12.09.2018, Qupperneq 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. SEPTEMBER 2018
Bæjarlind 2, 201 Kópavogur | SÍMI 577-4700 | bilalindin.is
Svampþvottastöð
Afkastamikil sjálfvirk
þvottastöð sem getur þvegið
allt að 50 bíla á klukkustund.
Opið virka daga kl. 8 -19
helgar kl. 10 – 18.
Enskur auðmaður
er við það að kaupa
öll lönd að Selá í
Vopnafirði og fjöl-
miðlar birta hverja
greinina eftir aðra
sem mótmælir því.
Kanadískur auðmaður
keypti raforkufyrir-
tæki fyrir nokkrum
árum og því var mót-
mælt á sama hátt.
Boðuð er breyting á orkulögum
sem færir ESB meiri áhrif hér en
áður. Sjálfstæðisflokkurinn mót-
mælir því. Þessi atriði eru dæmi
um það, að gerð eru mistök í
samningum okkar við ESB, ekki
girt fyrir langtíma áhættuþætti og
afleiðingarnar koma fram árum og
áratugum síðar.
EES-samningurinn er talinn til
betri viðskiptasamninga sem við
höfum gert. Þar sömdum við um
gagnkvæmar niðurfellingar á toll-
um svo ESB-markaðir opnuðust
betur, en við urðum einnig að
samþykkja aðlögun að síbreytilegu
lagaumhverfi ESB. Það er á þeim
grundvelli sem erlendir auðmenn
eru farnir að athafna sig hér svo
frjálslega að þjóðinni ofbýður.
Með orkupakkanum opnast þeim
fleiri tækifæri.
Ein stærð fyrir alla
Það virðist bjargföst sú trú
embættismanna í Brussel, að það
sem passi ESB passi okkur. Með
þessari „ein stærð fyrir alla“
hugsun þvinga þeir okkur í EES-
nefndinni til að taka við hverjum
pakkanum af öðrum og nú síðast
orkupakkanum. Þó liggur skýrt
fyrir að hann skapar okkur ekkert
nema vandræði og er til engra
hagsbóta fyrir þá, nema helst auð-
menn þeirra. Það er hægt að
sanna með óyggjandi rökum, að
markaðurinn sem orkupakkinn
mælir fyrir um uppfyllir engin þau
hönnunarmarkmið sem skilgreind
eru í 6. grein formála tilskipunar
ESB nr. 72 2009 og eiga að
tryggja, að markaðurinn virki til
hagsbóta fyrir notendur. Þar má
lesa þrjú meginatriði.
1) Markaðurinn myndi hæfilega
hvata til að stýra fjárfestingum á
hagkvæman hátt.
Slíkir hvatar myndast þegar
orkuverð hækkar og í okkar
vatnsorkukerfi gerist það aðeins
af tveim ástæðum. Annars vegar
fyrir markaðsbrellur seljenda og
hins vegar vegna vatnsskorts.
Þegar vatnsskortur hækkar verðið
stöðvast sú þróun ekki við það að
hvatar séu orðnir hæfilegir og
skorturinn varir yfirleitt of stutt
til að fjárfestar treysti sér af stað
í fjárfestingar án þess að hafa full-
komnar afkomutryggingar. Fjár-
festingum þarf því að stýra hér
með auðlindastjórnun.
2) Markaðsverð geri kaupendum
kleift að velja þá orku sem er hag-
kvæmust út frá eigin hagsmunum
á þann hátt, að orkunýting verði
sem hagkvæmust.
Í íslensku samhengi er verið að
velja milli vatns og jarðvarma.
Slíkt val á sér ekki stað á markaði
við aðstæður hér, heldur er það
hluti af áætlunargerð fjárfesta.
Við íslenskar aðstæður er hér ver-
ið að tala um hreina auðlinda-
stjórnun.
3) Örugg aðföng orku eru for-
senda þess að atriði 2) virki.
Innan ESB sjá alþjóðlegir elds-
neytismarkaðir um að færa raf-
orkumarkaðnum orku á öruggan
hátt. Á Íslandi fæst
hæfilegt orkuöryggi
aðeins með auðlinda-
stjórnun, en náttúran
sjálf er ekki á mark-
aði með þá orku sem
hún leggur fram.
Öll þessi þrjú atriði
annaðhvort byggjast
á eða eru hrein auð-
lindastjórnun. Mark-
aðurinn getur ekki
stýrt auðlindinni, því
náttúran tekur ekkert
mark á þeim hvötum
sem hann myndar.
Frjáls markaður að hætti ESB
getur því ekki tryggt hagsmuni
notenda, sem er nauðsyn vegna
þess, að notendur á Íslandi geta
aðeins valið tvo kosti, borga upp-
sett verð eða flytja af landi brott.
Markaðurinn getur hins getur
tryggt vel hagsmuni þeirra fram-
leiðenda sem hafa góða stöðu á
markaðnum. Fyrir þetta eigum við
að borga skrifstofukostnað lands-
reglarans, sem er reglusetningar-
armur ACER á Íslandi. Að auki
þurfum við að bera allan kostnað
af leikbrellum þeirra sem stunda
bein viðskipti á markaðnum og
þær geta kostað sitt, eins og við
sáum í hruninu.
Landsvirkjun skipt
Með uppsetningu á frjálsum
markaði hér fær Landsvirkjun
markaðsráðandi stöðu á þeim
markaði. Eflaust telur Lands-
virkjun sér hag í því, en það vakti
athygli, að í ágætri grein aðstoð-
arforstjóra Landsvirkjunar um
lögfræðileg atriði orkupakkans var
ekki vikið einu orði að markaðs-
hliðinni eða neinu því sem þeirri
hlið við kemur. Það var heldur
ekki vikið að því, að Landsvirkjun
er sá aðili hér á landi sem í raun
hefur með höndum auðlindastýr-
ingu öllum notendum landsins til
gagns, en aðeins fyrir sitt eigið
orkukerfi. Landsvirkjun mætti
minnast þess, að flestallir mark-
aðssérfræðingar sem skrifað hafa
um íslensk raforkumál hafa talið
Landsvirkjun of stóra. Hættan er,
að með markaðsvæðingu hér verð-
ur að skipta Landsvirkjun upp og
þá sundrast sú auðlindastýring
sem hún hefur með höndum. Það
getur orðið okkur dýrt.
Að lokum
Ekki er lagaheimild frá ESB til
að landsreglarinn stjórni auðlind-
um hér, enda væri það brot á
sjálfræði okkar.
EES-samningurinn, eins hag-
stæður og hann virtist í upphafi,
heldur áfram að kosta okkur meir
og meir. Ekki aðeins með tapi
sjálfræðis, heldur einnig með
auknu skrifræði og nú með því að
auka óhagræði orkugeirans, en
fátt er landanum heilagra en auð-
lindirnar til sjávar, lands og fjalla.
Sjávarauðlindina höfum við varið
með kjafti og klóm, en hinar síður.
Leita verður leiða til að snúa við
þeirri óheillaþróun sem EES-
samningnum fylgir svo hann haldi
gildi sínu. Það er kominn tími til
að spyrna við fótum.
Hvenær skal
spyrna við fótum?
Eftir Elías
Elíasson
» Leita verður leiða til
að snúa við þeirri
óheillaþróun sem EES-
samningnum fylgir svo
hann haldi gildi sínu.
Elías Elíasson
Höfundur er sérfræðingur
í orkumálum.
eliasbe@simnet.is
Ég kom til Krýsuvík-
ur í byrjun árs 2017 þá
orðin úrkula vonar. Enn
önnur meðferðin að
hefjast eftir allar mínar
misheppnuðu tilraunir
til að ná tökum á fíkni-
vanda mínum. Ég hafði
enga trú á því að í þetta
skipti myndi ég sigra
fíkniefnadjöfulinn. Ég
hafði brugðist sjálfri
mér og öðrum og var í þann mund að
missa frá mér það sem var mér helg-
ast. Ég hafði háleit markmið um
sjálfa mig og lífið. Ég sem hafði brot-
ist til mennta og sýnt styrkleika og
hæfileika á hinum ýmsu sviðum átti
öflugan og grimman andstæðing í
Bakkusi. Þrátt fyrir góð uppeldisskil-
yrði varð ég fyrir áföllum á fullorðins-
árum sem urðu til þess að ég hafði
stigvaxandi þörf fyrir að deyfa mig
gagnvart þeim sársauka sem þau
ollu. Ég var komin í vítahring og eina
lausnin var fólgin í vímugjöfum sem
tímabundið slógu á sársaukann sem
fyrir var og þann sársauka sem þetta
ástand kallaði á.
Misnotkun hugbreytandi efna er í
mínum huga ekkert annað en verk-
færi til að lina þjáningar og stýra til-
finningum. Uppgjöfin var algjör og
ég leitaði daglega í kapelluna í Krýsu-
vík þar sem ég bað til almættisins á
fjórum fótum. Mér lærðist þar að
gefa sjálfri mér nýtt tækifæri dag frá
degi og þar var mér mætt með skiln-
ingi og kærleika sem ég hafði aldrei
áður upplifað. Mér lærðist að taka
ábyrgð á því sem mér bar en bera
virðingu fyrir eigin sársauka og áföll-
um. Á hverjum einasta
degi var kafað djúpt í
sálarlífið í hópum og
einkaviðtölum en á
þann hátt sem ég var
tilbúin til hverju sinni.
Mér var mætt persónu-
lega og snert var á öll-
um þeim þáttum sem
svo nauðsynlega þurftu
úrlausna og mér var
um megn að takast á
við á eigin spýtur.
Ég upplifði mörg
angistartímabil með til-
heyrandi gráti og leit að lækningu.
Það var eins og meðferðin væri hönn-
uð með það í huga að mæta sjálfri
mér á þann hátt sem var mikilvægur
á hverjum tíma. Mikið var lagt upp
úr heiðarleika gagnvart sjálfum sér
og öðrum og eflingu sjálfvirðingar
með athafnasemi og reglufestu. AA-
fundir voru haldnir á hverju kvöldi
þar sem fyrrverandi Krýsvíkingar
komu og sögðu sögu sína og hvernig
þeir sigruðu sjálfa sig með hjálp
Krýsuvíkursamtakanna. Slíkir vitn-
isburðir gáfu mér nýja von ásamt
þeirri vitneskju að árangur meðferð-
arinnar var mælanlega mun meiri en
í öðrum meðferðarúrræðum. Þegar
einhver skjólstæðinganna útskrif-
aðist var slegið upp veislu með ræðu-
höldum og dýrindis veitingum. Að sjá
þar fólk sem nokkrum mánuðum áð-
ur hafði verið mölbrotið að utan sem
innan, standa í pontu, upplitsdjarft,
sterkt og með glampa í augum var
ólýsanleg tilfinning. Þarna fæddist
ný von.
Náttúran í Krýsuvík er engri lík og
þangað sótti ég styrk og sjálfseflingu.
Í dag hef ég öðlast nýtt líf og sýni-
legan bata. Ég hef öðlast nýja sjálfs-
virðingu sem varð til með ástundun
þeirra lífsreglna sem mér lærðist í
Krýsuvík. Ég hef öðlast nýjan skiln-
ing á sjálfri mér og fengið nýja sýn á
lífið.
Krýsuvíkursamtökin eru svar við
þeirri neyð sem herjar á samfélag
okkar í þessum töluðu orðum. Dán-
artíðni ungra vímuefnaneytenda hef-
ur aldrei verið hærri og meðferð-
arstofnanir þurfa að vera í takt við
þann vanda sem þeim er ætlað að
leysa. Hér er um langtímavanda að
ræða sem kallar á langtímalausnir.
Starf SÁÁ er gott og gilt svo langt
sem það nær en það nær ekki utan
um vandann í heild sinni. SÁÁ býður
upp á skemmri meðferðarúrræði sem
í sumum tilvikum hentar fólki með
fíknivanda en alls ekki öllum. Að
fletta ofan af áralangri neysluhegðun,
með tilheyrandi katastrófum og að-
kallandi breytingum sem þurfa að
eiga sér stað í manneskjunni, er ekki
gert á nokkrum vikum. Það þarf í
raun að endurstilla manneskjuna og
hér vinnur tíminn með batanum sem
eru í jöfnu hlutfalli. Því meiri tími
þeim mun meiri bati. Lausnin er
kaflaskipt og fólgin í mismunandi
stigum sem öll eru mikilvæg. Að fara
í gegnum slík umskipti með tilheyr-
andi sársauka og breyttu hugarfari
kallar á sérniðið umhverfi sem rúmar
allt það ferli.
Í Krýsuvík er langtímameðferð
sem býður upp á einstakt umhverfi
og reynslu þar sem slík innri lækning
og úrvinnsla fer fram. Hafi einhvern
tíma verið þörf á slíkri stofnun þá er
það nú. Hér höfum við módel sem
virkar í baráttunni við eitt mesta heil-
brigðisvandamál nútímans. Árangur
meðferðarinnar er mælanlegur og
meiri en hjá nokkru öðru meðferð-
armódeli og því ættu fleiri meðferð-
arúrræði að vera með sama móti og
taka það starf sem þar er unnið til
fyrirmyndar.
Módel sem virkar
Eftir Áslaugu
Einarsdóttur
Áslaug Einarsdóttir
»Krýsuvíkursamtökin
eru svar við þeirri
neyð sem herjar á sam-
félag okkar í þessum
töluðu orðum.
Höfundur er með BA í sálfræði og
master í blaða- og fréttamennsku.
ase19@hi.is
Allt um sjávarútveg
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu.