Morgunblaðið - 01.11.2018, Side 10

10 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2018FRÉTTIR
©The Financial Times Limited 2014. Öll réttindi áskilin. Ekki til endurdreifingar, afritunar eða endurritunar með neinum hætti. Öll ábyrgð á þýðingum er Morgunblaðsins og mun Financial Times ekki gangast við ábyrgð á þeim.
Af síðum
„Á löngum starfsferli hef ég fengið
að sjá það frá fyrstu hendi hvernig
hefðbundnar og forsjálar fjárfest-
ingar til lengri tíma hafa vikið fyrir
nýrri og óvæginni menningu
skammtíma spákaupmennsku.“ –
Jack Bogle, stofnandi og fyrrverandi
forstjóri Vanguard, í bókinni The
Clash of Cultures: Investment vs.
Speculation.
Þessi orð hljóta að hljóma eins og
fegursta tónlist í eyrum Elons
Musk. Stofnandi Tesla sat uppi með
að vera sakaður af bandaríska fjár-
málaeftirlitinu um fjársvik eftir að
hann tísti hinn 7. ágúst sl. að hann
hefði tryggt sér nægilegt fjármagn
til að geta tekið félagið af markaði.
Var tístið álitið brella til að refsa
þeim sem hafa verið hvað dugleg-
astir við að gera Musk lífið leitt:
skortsölunum, sem sátu uppi með
1,3 milljarða dala tap.
Sumir líta svo á að skortsalar séu
smám saman að eyðileggja hið hefð-
bundna hlutverk fjármálamarkaða;
að beina lífeyrissparnaði til öflugra
fyrirtækja sem síðan skapa verð-
mæti, störf, nýja færni og meiri hag-
sæld. Musk vill meina að einmitt
þetta sé orðið nær ógerlegt á tímum
sem kalla má „ársfjórðunga-
kapítalismann“.
Það er hægur vandi að tala í löngu
máli um ímyndað gullaldarskeið
langtímafjárfestinga, en Musk hefur
samt margt til síns máls.
Skammtímasjónarmið
hafa orðið ofan á
Fyrir það fyrsta þá hafa ein-
staklega lágir stýrivextir skapað
kjöraðstæður fyrir gríðarlega aukn-
ingu í endurkaupum hlutabréfa allan
þennan áratug. Bara í Bandaríkj-
unum er því spáð að endurkaupa-
viðskiptin muni nema samtals 1.000
milljörðum dala á þessu ári, sem
væri nýtt met. Lækkun skatta á
fyrirtæki virðist líka knýja áfram
endurkaup hlutabréfa til að reyna að
ná fram meiri hagnaði á hvern hlut,
en á meðan sitja á hakanum nauð-
synlegar fjárfestingar sem myndu
stuðla að meiri verðmætasköpun og
efla raunhagkerfið.
Raunar eru endurkaup hlutabréfa
að aukast á sama tíma og frum-
útboðum fer fækkandi og fleiri félög
reiða sig á að fjármögnun utan
markaðar og fjármögnun á frumstigi
(e. seed finance). Saman hafa þessir
þættir stuðlað að því að minnka vægi
hlutabréfaviðskipta á Bandaríkja-
markaði.
Um miðjan 10. áratuginn voru
8.000 félög skráð á hlutabréfamark-
að í Bandaríkjunum. Árið 2016 hafði
þeim fækkað um meira en helming,
samkvæmt gögnum Center for
Research in Security Prices hjá Bo-
oth School of Business við Chicago-
háskóla. Bróðurparturinn af öllum
hagnaði virðist núna safnast á hend-
ur stórra fyrirtækja, með fyrirsjáan-
legum afleiðingum eins og þeim sem
birtast í því að Apple varð fyrsta
1.000 milljarða dollara ferlíkið í S&P
500-vísitölunni.
Lánsfjármögnuð verðbréfa-
viðskipti hafa ekki verið meiri í
nærri því áratug. Þegar það fer sam-
an við 24 stunda fréttaflaum er út-
koman sú að offjármögnun mark-
aðarins magnar upp sveiflur í
viðhorfum fjárfesta og styttir við-
bragðstíma þeirra úr dögum niður í
sekúndubrot.
Við sjáum þetta t.d. á því hvernig
hlutverk verðbréfasjóða hefur
breyst. Eignasafn þeirra er á mikilli
hreyfingu og sumir breyta allt að
80% af safni sínu á hverju ári – því
frammistaða þeirra er mæld frá ein-
um ársfjórðungi til annars, eða ein-
um mánuði til annars. Það fær að
sitja á hakanum að kaupa verðbréf í
fyrirtækjum af því þau þykja góður
fjárfestingarkostur.
Stofnanafjárfestar orðnir
fráhverfir hlutabréfum
Tímamótaskýrsla John Kay frá
árinu 2012, sem samin var fyrir at-
beina breskra stjórnvalda, komst að
svipaðri niðurstöðu. Þar kom í ljós
að verðbréfamarkaðir í Bretlandi
höfðu þau áhrif á skráð félög að
hvetja þau til að hækka verð hluta-
bréfa sinna á kostnað lang-
tímaafkomu. Verðbréfamarkaðirnir
eru ekki lengur mikilvæg upp-
spretta fjármagns fyrir bresk félög.
Enn sem komið er hafa inngrip
stjórnvalda ekki getað gert mark-
aðina skilvirkari í því hlutverki sínu
að vera fyrst og fremst milliliður
sparifjáreigenda og lántakenda.
Kemur því ekki á óvart að stofn-
anafjárfestar hafa jafnt og þétt ver-
ið að færa sig frá hlutabréfamörk-
uðum yfir í fjárfestingar utan
markaða, einkum í innviðaverk-
efnum, skuldabréfakaupum,
framtaksfjárfestingum og fast-
eignum.
Samkvæmt mælingum ráðgjaf-
arstofunnar Willis Towers Watson
hefur hlutur stofnanafjárfesta af
heildareignum sjö stærstu lífeyris-
markaða heims hækkað úr 4% árið
1997 upp í 15% árið 2007 og 25% ár-
ið 2017, og spáð að hækkunin haldi
áfram. Ákveðnar bjaganir á verð-
bréfamörkuðum spila inn í þetta, en
eru ekki eini áhrifavaldurinn. Gott
sjóðstreymi þessara eigna þykir
líka eftirsóknarvert, nú þegar
heimsbyggðin er að eldast, auk þess
að þeim fylgir árlegt 2% lausafjár-
skortsálag.
Greina má tvenns konar þróun til
viðbótar í eignasöfnum lífeyr-
issjóða. Annars vegar má greina
hækkandi hlutfall hlutabréfa í vel
þekktum fyrirtækjum, sem virka
nánast eins og skuldabréf og gefa
góðan arð og stöðugt fjárstreymi.
Hins vegar hafa sjóðirnir stundað
þematengdar fjárfestingar í vax-
andi mæli til að vera síður útsettir
fyrir skammtímasveiflum.
Fjárfestingar sem ráðast
af stjórnunarháttum
Þessi þemu eru af ýmsum tagi. Á
síðasta áratug voru fjárfestingar í
nýmarkaðslöndum áberandi þema.
Á þessum áratug eru fjárfestingar í
tækni í forgrunni. Nú þegar tækni-
markaðurinn virðist kominn upp í
topp eru fjárfestingar sem hafa að
gera með umhverfismál og góða
stjórnarhætti orðnar algengari:
markaðirnir eru farnir að láta áhrif
loftslagsbreytinga og stjórnunar-
áhættu hafa áhrif á hlutabréfaverð.
Tvö stóráföll sýndu hvernig
slæmir stjórnunarhættir geta stefnt
tilvist fyrirtækja í voða: annars veg-
ar þegar olía lak úr Deepwater
Horizon-brunni BP í Mexíkóflóa ár-
ið 2010 og hins vegar útblásturs-
hneyksli Volkswagen árið 2015.
Bæði þessi tilvik sýndu hvernig
efnahagsreikningar fyrirtækja geta
falið miklu meira en þeir sýna og
varð til þess að hlutabréf félaganna
lentu í frjálsu falli.
Musk er kannski ekki ánægður
með að fjármálaeftirlitið hafi gert
honum að greiða háa sekt en hann
ætti að vera þakklátur fyrir að hluti
af samkomulaginu við stofnunina
fólst í því að breytingar verða á því
hvernig Tesla er stjórnað. Fjár-
festar vilja hafa einhverja vissu fyr-
ir því að fyrirtæki nú til dags séu
með fleiri en einn mann í aðal-
hlutverki.
„Ársfjórðunga-kapítalisminn“ kostar sitt
Eftir Amin Rajan
Í vaxandi mæli virðast
ákvarðanir fjárfesta ráð-
ast af skammtímahagnaði.
Hlutafélögin spila með og
reyna að blása hlutabréfa-
verðið upp frekar en að
reyna að skapa meiri verð-
mæti til langframa.
AFP
Spyrja má hvort kauphallirnar þjóni lengur því hlutverki sínu að vera milliliður sparifjáreigenda og lántakenda. Frá Wall Street.
FOSSBERG
IÐN A Ð A R V Ö R U R O G V E R K F Æ R I
Dugguvogi 6 - 104 Reykjavík - Sími 575 7600 - www.fossberg.is
Eitt besta úrval landsins af vönduðum
trarvettlin umv