Morgunblaðið - 08.11.2018, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2018 13SJÓNARHÓLL
BÓKIN
Þó hann eigi heima í hópi merkileg-
ustu embættismanna Bandaríkjanna
hefur Paul A. Volcker, í tímans rás,
fallið í skuggann af eftirmönnum
sínum. Hann stýrði
Seðlabanka Banda-
ríkjanna í átta ár, frá
1979 til 1987 en þá
tók við nærri tveggja
áratuga stjórnartíð
Greenspans, því næst
átta ár af Bernanke
og fjögur af Yellen.
Kannski er ein
ástæða þess að Volc-
ker er mörgum
gleymdur sú að hann
hefur ekki haft sig
mjög í frammi. En nú
tekur hann til máls,
því honum þykir hafa
verið grafið undan trausti almenn-
ings á stjórnvöldum og brýnt að
bregðast við. Ástandið í Washing-
ton, þar sem Volcker býr, sé orðið
óþolandi og fagleg stjórnsýsla og
verndun almannahagsmuna hafi vik-
ið fyrir eiginhagsmunagæslu og
græðgi.
Bókin heitir Keeping At It: The
Quest for Sound Money and Good
Government.
Þar viðrar Volcker skoðanir sínar
og reynir að greina rót þess vanda
sem gegnsýrir bandaríska stjórn-
sýslu. Meðfram þessu kafar hann of-
an í eigin feril og segir
frá þeim erfiðu áskor-
unum sem seðlabank-
inn stóð frammi fyrir í
lok 8. áratugarins.
Ættu þeir sem hafa
gaman af hagsögu að
finna sitthvað for-
vitnilegt í frásögn
Volckers af því hvern-
ig kreppuverðbólgan
var kveðin í kútinn.
Hann gefur líka
innsýn í tímabil þegar
önnur lögmál virtust
ráða för í stjórnsýsl-
unni, og bendir á hvað
hefur aflaga farið síðan þá. Volcker
hefur miklar áhyggjur af því hvert
landið hans stefnir og telur að jafn-
vel lýðræðið sjálft kunni að vera í
hættu. Bandaríkin hafi samt staðið
margt af sér og ef fólk er tilbúið að
leggja á sig þá vinnu sem þarf megi
beina landinu aftur á rétta braut.
ai@mbl.is
Volcker viðrar
áhyggjur sínar
Í fyrri skrifum er vikið að útbreiðslu hluthafa-samkomulaga og þörfinni á að þeirra verði getið ííslenskri hlutafélagalöggjöf, einkum með tilliti til
minnihlutaverndar sem er grunnstef í löggjöfinni.
Bent er á að mögulegt sé að verndin fari forgörðum í
því tilviki þegar hluthafar hafa bundið hagsmuni sína
svo kirfilega saman að líta beri á þá sem einn.
En það eru fleiri ástæður sem ýta undir að þörf
væri á að vikið væri að hluthafasamkomulögum í lög-
gjöfinni.
Þó það kunni að hljóma sérkennilega er ekki úti-
lokað að einhver eða einhverjir aðilar að hlut-
hafasamningi séu ekki meðal
hluthafa. Ýmist vegna þess að
þeir hyggjast gerast hluthafar
síðar eða af öðrum ástæðum.
Eitt þýðingarmesta ákvæði
hlutafélagalaga er 104. gr.
sem nefnd er almenna bann-
reglan, og samsvarandi 79. gr.
laga um einkahlutafélög. Þar
er kveðið á um að hlutafélagi
sé hvorki heimilt að veita
hluthöfum, stjórnarmönnum
né framkvæmdastjórum fé-
lagsins eða móðurfélags þess
lán né setja tryggingu fyrir
þá. Félagi er einnig óheimilt
að veita þeim lán eða setja
fyrir þann tryggingu sem giftur er eða í óvígðri sam-
búð með aðila, eða er skyldur honum að feðgatali eða
niðja „...ellegar stendur hlutaðeigandi að öðru leyti
sérstaklega nærri...“, eins og segir í lagaákvæðinu.
Undantekning frá þessu er ef lánið telst almennt við-
skiptalán.
Markmið þessa ákvæðis er að tryggja jafnræði
hluthafa og fyrirbyggja að aðilar sem hafa til þess
aðstöðu umfram aðra afli sér ótilhlýðilegra hagsmuna
á kostnað félagsins eða annarra hluthafa. Ekki hefur
verið litið svo á að aðili sem þiggur lán frá félagi, eða
ef félagið leggur fram tryggingu fyrir hann, þurfi að
greiða lánið eða losa trygginguna, verði hann síðar
hluthafi, þar sem ástandið komst á áður en hann
varð hluthafi.
Svo sem áður segir er mögulegt að aðrir en hlut-
hafar í félagi séu aðilar að hluthafasamkomulagi, til
dæmis aðili sem gengur í samningssamband við aðra
hluthafa um mikilvæg atriði að hans mati, áður en
hann verður hluthafi. Við þær aðstæður blasir við að
með aðild sinni að samkomulaginu geti sú staða ver-
ið uppi að hann hafi bundið hagsmuni sína og ann-
arra hluthafa þannig saman, að jafna megi til þess
að hann hafi þegar áhrif sem hluthafi. Í raun réttri
ætti því að felast í því brot
gegn almennu bannregl-
unni, en samkvæmt orða-
lagi ákvæðisins er ekki svo.
Líta þarf þó til merkingar
orðalagsins; „...ellegar
stendur hlutaðeigandi að
öðru leyti sérstaklega
nærri“. Líta verður svo á að
orðalagið sé óljóst og mats-
kennt, en sé það skýrt til
samræmis við aðra þætti
ákvæðisins verður varla
hægt að heimfæra stöðu að-
ila sem ekki er hluthafi, en
á aðild að hluthafasamningi,
undir orðalagið. Hefði sú
verið meiningin má fullyrða að orðalag ákvæðisins
hafi ekki tekist vel. Allt að einu er þörf á að orða
regluna skýrar að þessu leyti og þá með lagabreyt-
ingu til að tryggja virkni ákvæðisins við þá aðstöðu
sem lýst er.
Með öðrum orðum er staðan sú að hægt er að
sniðganga hina almennu bannreglu 104. gr. hluta-
félagalaga og 79. gr. einkahlutafélagalaga og væri
réttlætanlegt að bætt væri við ákvæði greinarinnar
að bannið næði einnig til þeirra sem væru í samn-
ingssambandi við hluthafa sem varðaði hagsmuni
sem tengjast félaginu.
Er hin almenna bannregla
hlutafélagalaga almenn?
LÖGFRÆÐI
Jón Þórisson
magister juris, starfar á lögmannsstofunni
Drangi lögmenn
”
Ekki hefur verið litið svo á
að aðili sem þiggur lán frá
félagi, eða ef félagið leggur
fram tryggingu fyrir hann,
þurfi að greiða lánið eða
losa trygginguna, verði
hann síðar hluthafi, þar
sem ástandið komst á áð-
ur en hann varð hluthafi.
Smáratorgi 1, 201 Kópavogi, sími 588 6090, vl@simnet.is
Verkfæralagerinn
Mán.-fim. kl. 9-18, fös. kl. 9-18:30, lau. kl. 10-18, sun. kl. 12-17
Miklu meira, en bara ódýrt
Fötur/Balar/tunnur/
stampar, mikið úrval
Vinnuvettlingar Pu-Flex
frá 295
R
Strákústar
frá 695
frá 395
uslatínur
Laufhrífur
frá 1.495
Lauf/ruslastampur
Laufsuga/blásari
8.985
skóflur
frá 1.995
Ruslapokar
10/25/50 stk.
Nokkrar stærðir