Morgunblaðið - 22.11.2018, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fréttir berastnú af því aðsvokölluð
borgarlína sé með-
al þess sem sé að
finna í tillögum við-
ræðuhóps sveitar-
félaganna á höfuðborgarsvæð-
inu og ríkisins um samgöngur.
Leynd hvílir enn yfir skýrsl-
unni en þó virðist ljóst að reynt
sé að koma borgarlínunni inn í
fjármálaáætlun ríkisins til
næstu ára og inn í skipulag höf-
uðborgarsvæðisins til fram-
tíðar.
Rétt er að rifja upp í þessu
sambandi að ríkið gerði samn-
ing við Reykjavíkurborg fyrir
sex árum um að færa fé úr
vegaframkvæmdum í borginni
yfir í rekstur strætisvagna.
Strætisvagnakerfið var eflt og
ætlunin var að þetta yrði til
þess að stórauka notkun þess.
Árangurinn er enginn. Sama
hlutfall nýtir nú strætó eins og
þegar þetta átak hófst. Raunar
er þetta sama hlufall, 4%, og
var tíu árum áður en sam-
komulagið var gert. Það liggur
sem sagt fyrir, og hægt að
ganga út frá því sem nokkuð
öruggum fasta, að um 4% vilja
ferðast með strætó, aðrir kjósa
aðra ferðamáta, langoftast fjöl-
skyldubílinn, en sumir ganga
eða hjóla.
Forsendur umræðunnar um
borgarlínu hafa hingað til
gengið út á að þrefalda hlutfall
þeirra sem vilja ferðast með
strætó, en borgarlína er í raun
ekkert annað en ofvaxinn
strætó. Með góðum vilja má ef
til vill gera ráð fyrir einhverri
aukningu en ef reynsla okkar
og annarra landa gefur ein-
hverja vísbendingu er marg-
földun fráleit. Þar að auki er
reynsla annarra sú að efling al-
menningssamgangna hefur
frekar dregið til sín þá sem áð-
ur ferðuðust fótgangandi eða á
reiðhjólum, en síð-
ur þá sem ferðast á
fjölskyldubílnum.
Kostnaðurinn
við borgarlínu yrði
gríðarlegur. Ýmsar
tölur hafa verið
nefndar, allt frá tugum millj-
arða króna upp í um tvö hundr-
uð milljarða. Og hafa ber í huga
að samkvæmt nýlegri rannsókn
sem sagt hefur verið frá fara
opinberar framkvæmdir oftast
hressilega fram úr áætlunum,
sem gerir áhættuna þeim mun
meiri. Reynsla annarra landa
bendir líka til að slíkum stór-
framkvæmdum í almennings-
samgöngum hætti mjög til að
fara langt fram úr áætlunum.
Reykjavíkurborg hefur vilj-
að mæta kostnaðinum við borg-
arlínu með skatti sem fengið
hefur nafnið innviðagjald. Það
hljómar víst betur en borgar-
línuskattur. Og nú heyrast hug-
myndir um að leggja sérstakan
gatnaskatt á þá sem aka fjöl-
skyldubílnum til að borga borg-
arlínuna. Sem sagt borgarlínu-
skattur.
Vonandi verður niðurstaða
ríkis og sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu raunsærri en
þær draumkenndu hugmyndir
sem haldið hefur verið á loft af
hálfu meirihlutans í Reykjavík
og eru hluti af almennum fjand-
skap þess meirihluta við fjöl-
skyldubílinn. Það sem íbúar
höfuðborgarsvæðisins þurfa á
að halda í samgöngumálum eru
öflugri samgöngumannvirki og
greiðari samgöngur fyrir þann
samgöngumáta sem langflestir
kjósa, fjölskyldubílinn. Að
sjálfsögðu þarf að bjóða upp á
valkosti við fjölskyldubílinn,
eins og nú þegar er gert, en val-
kostirnir mega ekki yfir-
skyggja allt og valda viðbótar
skattlagningu og enn tímafrek-
ari ferðalögum fyrir stærstan
hluta íbúanna.
Nú ættu íbúar
höfuðborgarsvæð-
isins að fara að
grípa um veskin}
Borgarlínuskattur?
Í gær var sam-þykkt frumvarp
til laga um vöru-
gjald af ökutækj-
um, eldsneyti o.fl.,
sem meðal annars
er ætlað að lagfæra
skekkju sem upp kom vegna
breytinga á reiknireglum ESB
um útblástur bifreiða. Nýju
reglurnar leiddu til verulegrar
verðhækkunar sumra bifreiða,
sem var alls ekki ætlunin með
breytingunni.
Málið hefði þurft að afgreið-
ast mun fyrr enda legið fyrir
mánuðum saman að skekkjan
myndi valda verðhækkunum og
tilheyrandi erfiðleikum í bíla-
sölu. Engu að síður er fagn-
aðarefni að það skuli nú hafa
verið afgreitt.
En það voru ekki
allir sem fögnuðu.
Fulltrúi Samfylk-
ingar í efnahags-
og viðskiptanefnd,
Oddný G. Harðar-
dóttir, lýsti miklum
efasemdum um að málið hefði
verið fullrætt. Í umræðum á
þingi í fyrradag viðraði hún
meira að segja þau sjónarmið
að betra hefði verið að bíða með
afgreiðsluna, skoða skatta á
bíla í heild og hækka skattana
enn frekar á þá bíla sem þegar
bera hæstu skattana.
Það er óhætt að segja að
Samfylkingin lætur sjaldan frá
sér tækifærið til að minna á
skattahækkanir. Sem betur fer
urðu önnur sjónarmið ofan á að
þessu sinni.
Í gær tók Alþingi til
baka skattahækkun
á bíla sem aldrei
hefði átt að verða}
Löngu tímabær leiðrétting Þ
að er hluti af stefnu stjórnvalda að
efla traust á stjórnmálum og ný-
lega skilaði nefnd skýrslu um það
málefni, þar sem meðal annars var
sagt að traust á stjórnmálamönn-
um hefði að öllum líkindum minnkað þegar
upplýsingar um aksturskostnað þingmanna
voru birtar. Traust minnkar auðvitað ekki
vegna birtingar upplýsinga heldur vegna inni-
halds þeirra. Ef engin óeðlileg frávik hefðu
komið fram í þeim upplýsingum hefði traust
væntanlega aukist. Grundvöllurinn fyrir því að
byggja upp traust er að sýna að ekkert vafa-
samt sé að finna. Í kjölfar upplýsinga um akst-
urskostnað þingmanna verðum við því að
spyrja okkur nokkurra mjög alvarlegra spurn-
inga.
Er eðlilegt að Alþingi borgi fyrir kostnað
þingmanna vegna kosningabaráttu? Ég tel að svarið við
þeirri spurningu sé þvert nei, og ástæðurnar fyrir því eru
fjölmargar. Til dæmis er aðstöðumunur á milli þingmanna
og annarra frambjóðenda, þar sem þingmenn geta ákveðið
að greiða sjálfum sér slíkar greiðslur. Aðrir frambjóð-
endur þurfa að greiða framboðskostnað úr eigin vasa.
Enginn vafi er á því að þingmenn hafa fengið ferðakostnað
vegna kosningabaráttu endurgreiddan. Til eru sönn-
unargögn um það, til dæmis myndir af ráðherrabílum á
kosningafundi og játning í sjónvarpsviðtali.
Fleira er vafasamt varðandi þann kostnað sem þing-
menn innheimta sem starfskostnað. Fyrrverandi þing-
maður Bjartrar framtíðar, Brynhildur Péturs-
dóttir, útskýrði það í fjölmiðlum hvers konar
erfiðleikum hún hefði lent í við að reyna að end-
urgreiða fyrir notkun bílaleigubíls í einkaer-
indum. Þegar ég reyndi að endurgreiða dag-
peninga samkvæmt því sem lög og reglur segja
til um fékk ég engin svör um hversu mikið ég
ætti að endurgreiða, enginn hefði beðið um það
áður.
Fyrir liggur að greiðslur til þingmanna hafa
ekki verið rannsakaðar; þar var treyst á heiðar-
leika þingmanna að greina satt og rétt frá. Þeg-
ar það kemur upp að eitthvað virðist hafa
brugðist með heiðarleikann verður einfaldlega
að fara yfir allar endurgreiðslukröfurnar, eins
og átti hvort eð er að gera jafnóðum, og ganga
úr skugga um hvað er rétt og hvað er rangt. Til-
efnið liggur fyrir. Ekki bara vegna þess hversu
mikill peningur þetta er heldur líka að kostnaður eykst í
kringum kosningar og fyrir liggur játning þingmanns um
að hafa þegið endurgreiðslu vegna kosningabaráttu. Í
játningunni liggur fyrir að viðkomandi þingmaður taldi sig
vera að fara eftir einhverjum reglum. Þær reglur finnast
hins vegar hvergi. Því má telja líklegt að fleiri þingmenn
hafi einnig verið að fara eftir þeim sérreglum.
Forsætisnefnd Alþingis er nú að fara yfir þetta mál og
verður áhugavert að sjá niðurstöðuna. Mun málsmeð-
ferðin auka traust á stjórnmálum? bjornlevi@althingi.is
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Úti að aka?
Höfundur er þingmaður Pírata.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Þverpólitísk samstaða virðistvera að nást um upptökuveggjalda til að flýta fram-kvæmdum í samgöngu-
málum. Tveir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa kynnt tillögur í þessu
efni og sveitarstjórnarmenn um allt
land sjá þarna leið til að ráðist verði í
brýnar framkvæmdir.
Umhverfis- og samgöngunefnd
Alþingis er að fjalla um tillögu ríkis-
stjórnarinnar að samgönguáætlun og
langtímaáætlun. Vilhjálmur Árnason,
þingmaður Sjálfstæðisflokksins, sem
sæti á í nefndinni kynnti í vikunni fyr-
ir nefndarmönnum tillögur þeirra
Jóns Gunnarssonar: Það er til önnur
leið. Hún felur í sér sex ára sam-
gönguátak þar sem lögð verði áhersla
á þrjár meginstofnæðar út frá
Reykjavík en ýmsar aðrar fram-
kvæmdir einnig. Þetta er talið kosta
um 60 milljarða sem teknir verði að
láni til langs tíma og hófleg veggjöld
standi straum af niðurgreiðslu lán-
anna. Þingmennirnir hafa raunar
verið að kynna tillögur sínar á opnum
fundum víða um land.
„Við höfum hitt yfir 1.000 manns
og finnum mikinn viðsnúning í við-
horfum fólks. Það er svo mikið ákall
um að fara hraðar í framkvæmdir en
á sama tíma svo mörg stór verkefni
sem ríkissjóður þarf að forgangs-
raða,“ segir Vilhjálmur.
Flýtir umræðunni
Ari Trausti Guðmundsson, þing-
maður VG og 2. varaformaður um-
hverfis- og samgöngunefndar, minnir
á að umræðan um veggjöld sé ekki ný
af nálinni og rifjar upp gjaldtöku á
Keflavíkurveginum á sínum tíma og
Hvalfjarðargöngum. Hann telur þó
að útspil tveggja þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins hafi hleypt lífi í um-
ræðuna. Ef það hefði ekki komið til
hefði þessi umræða ef til vill beðið
niðurstöðu samstarfshóps samgöngu-
ráðherra sem á að skila af sér um ára-
mót.
Ekki liggur fyrir afstaða nefnd-
arinnar til hugmynda þingmannanna
um flýtingu framkvæmda en það er á
þingmönnum úr nefndinni að heyra
að búast megi við því að tillögur komi
um breytingar á þingsályktunar-
tillögu um samgönguáætlun og þær
verði í þessa átt.
„Ég er mjög jákvæður gagnvart
flýtingu. Vegakerfi okkar þarfnast
virkilega framkvæmda, bæði vegna
aukinnar umferðar og öryggis. „Ef
veggjöldin verða viðráðanleg fyrir
venjulegt fólk á tilteknum svæðum er
ég alveg tilbúin til að skoða þau,“ seg-
ir Karl Gauti Hjaltason, þingmaður
Flokks fólksins og nefndarmaður í
umhverfis- og samgöngunefnd.
Viðhorfsbreyting
Þeir þingmenn sem rætt var við
eru sammála um að viðhorfsbreyting
sé að verða til gjaldtöku fyrir notkun
á vegum. Svo mikil þörf sé á fram-
kvæmdum að menn séu tilbúnir til að
ræða þessa skattheimtu. Svo sjá
margir að flýting framkvæmda með
sérstakri fjármögnun skapar svigrúm
til annarra framkvæmda sem ef til
vill yrðu annars ekki á forgangslista.
Þessi breyting á viðhorfum kem-
ur fram hjá sveitarstjórnar-
fólki sem komið hefur fyrir
samgöngunefnd í tengslum
við umfjöllun um sam-
gönguáætlun og á fundum
þingmanna úti í kjör-
dæmum. „Fólk þyrstir í
vegabætur á öllum stöðum
og sér þarna tækifæri
til að þær verði að
veruleika. Annars
þarf það að bíða í 10-
15 ár,“ segir Karl
Gauti.
Aukin samstaða um
upptöku veggjalda
Í skýrslu sem unnin var í ráð-
herratíð Jóns Gunnarssonar
var gert ráð fyrir að veggjöld
þyrftu að vera 300-600 kr. að
meðaltali á hverri leið. Jón og
Vilhjálmur segja að gjald-
heimtan þurfi að vera hófleg
fyrir þá sem oft fara og nefna
töluna 140 kr. Það þýðir að
gjaldið fyrir þá sem sjaldan
fara þyrfti að vera 1.200 krón-
ur. Þannig næst til erlendra
ferðamanna og þeir myndu
leggja fram allt að 40% tekn-
anna. Jón hefur sagt að stytt-
ing ferðatíma með bættum
vegum muni skila ökumönnum
ávinningi sem stendur undir
lægra gjaldinu og meira en
það. Til að gæta jafnræðis er
lagt til að hafin verði inn-
heimta veggjalds í
öllum jarð-
göngum, til við-
bótar leiðunum
til og frá höf-
uðborginni.
140 kr. fyrir þá
sem fara oft
HÓFLEG GJALDHEIMTA
Vilhjálmur
Árnason
Morgunblaðið/Ernir
Verslunarmannahelgi Með alsjálfvirkri innheimtu veggjalda verður komið
í veg fyrir bílaraðir sem gjarnan myndast á annasömum dögum.